نگاهی به کارنامه و برنامه های وزیر پیشنهادی ارتباطات برای دولت سیزدهم

در روزهایی که اخبار اطرافمان یا خبر از ابتلا و مرگ‌و‌میر است، یا پیگیر اخبار مربوط به طرح صیانت هستیم، یک خبر متفاوت روی خروجی‌ها قرار گرفت. و آن‌هم، معرفی کابینه پیشنهادی برای هدایت دولت سیزدهم بود. طبیعتا در برخورد اول، هر فردی با توجه به حوزه کاری خود، ابتدا به دنبال مرتبط‌ترین وزارت می‌گردد تا بداند وزیر پیشنهادی کیست. اما داستان‌های مربوط به طرح صیانت و حسیاست‌های عمومی که نسبت به این طرح وجود داشته، باعث می‌شود نگاه خاص‌تری به وزیر پیشنهادی ارتباطات وجود داشته باشد.

در این فهرست، در برابر وزارت ارتباطات نوشته شده بود: عیسی زارع‌پور. فردی که از قرار چندان با مصاحبه‌کردن و انتشار اخبار میانه‌ای ندارد و کمتر در میان اخبار و سایت‌ها نامی از او شنیده شده است. تا جایی‌که حتی یافتن چند عکس از او برای کار کردن خبر وزیر پیشنهادی ارتباطات، کار آسانی نبود. اما عیسی زارع‌پور کیست، چه سابقه‌ای دارد و برنامه‌هایش برای این وزارتخانه چیست؟

وزیر پیشنهادی ارتباطات: مرد در سایه  یا وزیر بی‌کارنامه!

تحصیلات

زارع‌پور در سال ‌1359 در اسلام‌آباد غرب در استان کرمانشاه به دنیا آمد. (از این لحاظ می‌توان گفت که این وزارتخانه در اختیار جوان‌ترها باقی می‌ماند). دوره کارشناسی را در کرمانشاه گذراند و از دانشگاه رازی این شهر، در رشته مهندسی نرم‌افزار و با پایان‌نامه‌ای با عنوان «طراحی و پیاده‌سازی دایره‌المعارف تحت وب استان کرمانشاه» فارغ‌التحصیل شد. سپس به تهران مهاجرت کرد و کارشناسی ارشد خود را در رشته مهندسی کامپیوتر، گرایش امنیت شبکه در دانشگاه صنعتی شریف گذراند.

مهاجرت

زارع‌پور پس از دوره حضور در وزارت ارشاد (که در ادامه به آن می‌پردازیم) به استرالیا رفت تا دوره دکتری علوم کامپیوتر را در دانشگاه نیوساوت‌ولز استرالیا بگذراند. دوره‌ای که در سال 94 با موفقیت به پایان رساند و مدرک خود را دریافت کرد. پایان‌نامه زارع‌پور «طراحی پروتکل‌های کارآمد برای نانوشبکه‌های حسگر بی‌سیم» نام داشت و استاد راهنمایش هم پرفسور محبوب حسن بود.

شروع به کار زارع‌پور در وزارت ارشاد؛ فراتر از تئوری

زارع‌پور کار اجرایی خود را در وزارت ارشاد آغاز کرد. او بنیانگذار مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد بود و ریاست آن را نیز بر عهده داشت. مرکزی که آنطور که خود می‌گوید، در ‌۲۶‌سالگی به راه انداخت و آن را به نوعی اولین نهاد حاکمیتی فعال و سیاستگذار در حوزه فضای مجازی می‌داند. زارع‌پور در دوره حضور خود در وزارت ارشاد، مجری طرح شبکه ملی فرهنگ بود و برگزاری جشنواره و نمایشگاه ملی رسانه‌های دیجیتال را نیز بر عهده داشت. همین کارنامه کاری، باعث شد زارع‌پور عنوان مدیر نمونه را در این وزارت دریافت کند. عیسی زارع‌پور در دو دولت نهم و دهم نیز مشاور وزرای وقت ارتباطات و بهداشت و معاونت علمی و فناوری بود. او در دولت دهم عضو کمیسیون ملی یونسکو نیز بوده است.

چشم‌انداز وزیر پیشنهادی ارتباطات

زارع‌پور استفاده حداکثری از فناوری اطلاعات و ارتباطات و ظرفیت‌های فضای مجازی برای رسیدن به ایرانی هوشمند در تراز انقلاب اسلامی در افق‌۱۴۰۴ با رویکرد ایجاد شفافیت، مبارزه با فساد، ارتقای کارآمدی و بسـط عدالت از طریق ارائه خدمات هوشمند، تامین و تسهیل ارتباطات فراگیر، ارائه سرویس‌های محتوای داخلی، ایجاد و توسعه زیرساخت امن و پایدار در تمامی ارکان دولت و جامعه، تمدن‌سازی در فضای مجازی، مقابله با تهاجم فرهنگی و ارتقای جایگاه اقتصاد دیجیتال به عنوان پیشران و موتور محرک پیشرفت همه‌جانبه با در نظر گرفتن ارزش‌های اسلامی-ایرانی مبتنی بر بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و در چارچوب سیاست‌های کلی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران را، چشم‌انداز وزارت ارتباطات می‌داند. نگاهی که به طور کلی، اتفاق جدیدی در آن دیده نمی‌شود و کاملا نگاهی دولتی به حساب می‌آید. از نگاه وزیر احتمالی جدید، 8 موضوع مهم مرتبط با حوزه ماموریتی این وزارت وجود دارد:

1. حکمرانی دیجیتال و تعاملات بین‌المللی
2. دولت هوشمند و تحول دیجیتال
3. شبکه ملی اطلاعات و توسعه پایدار زیرساخت‌های ارتباطی
4. تنظیم مقررات حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات
5. اقتصاد دیجیتال
6. حفظ حریم خصوصی و امنیت فضای تبادل اطلاعات
7. شتابدهی رشد صنعت فضایی
8. خدمات پستی

از نکات جالب در برنامه منتشر‌شده، اشاره به بند 33 سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه کشور است: توسعه محتوا در فضای مجازی بر اساس نقشه مهندسی فرهنگی کشور تا حداقل 5 برابر وضعیت کنونی و بومی‌سازی شبکه‌های اجتماعی است. (طرح صیانت؟)

از دولت به ریاست مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه

اواخر سال ‌۹۸ بود که زارع‌پور به قوه قضاییه رفت و ریاست مرکز آمار و فناوری اطلاعات آنجا را بر عهده گرفت. در این دوره، زارع‌پور اپلیکیشن «عدالت همراه» را راه‌اندازی کرد که سامانه‌ای برای دسترسی به سامانه ابلاغ الکترونیک، دسترسی به نوبت‌دهی، دسترسی به سامانه گواهی عدم سوء‌پیشینه، نظرسنجی، سامانه اطلاع‌رسانی پرونده و امکان دریافت نوتیفیکیشن بود. این‌ها تقریبا تمام نکاتی است که از عیسی زارع‌پور در اینترنت می‌توان یافت. مدیری که از قرار علاقه چندانی به مصاحبه و حضور در تیتر خبرها ندارد. اما نکته مهم‌تر، برنامه‌ای است که به نام او برای تصدی پست وزیر ارتباطات روی خروجی خبرگزاری‌ها منتشر شد.

1) حکمرانی دیجیتال و تعاملات بین‌المللی

در برنامه پیشنهادی زارع‌پور، امکان پیگیری حقوقی حملات سایبری به زیرساخت‌های کشور (نظیر استاکس‌نت)، نقض حریم خصوصی شهروندان ایرانی، مسدودسازی صفحات کاربران ایرانی توسط سکو (پلتفرم) های خارجی و تحریم زیرساخت‌ها و ابزارهای توسعه فناوری اطلاعات، از طریق پویایی بیشتر حوزه روابط بین‌الملل وزارت ارتباطات را امکان‌پذیر می‌داند.

در میان چالش‌ها، «عدم توجه به نقش محوری شورای عالی فضای مجازی در حوزه سیاستگذاری و تصمیم‌گیری حکمرانی دیجیتال (فضای مجازی)» و «عدم توفیق در راه‌اندازی و بهره‌برداری کامل از شبکه ملی اطلاعات» از نکات جالب توجه بوده. و از راهبردهای پیشنهادی، «اصلاح، یکپارچه‌سازی و استقرار نظام جامع تنظیم مقررات فضای مجازی»، «ایجاد بسترهای جلب سرمایه‌گذاری خارجی جدید از طریق پیش‌بینی برنامه همکاری بلندمدت با رویکردهای جدید تاثیرناپذیر از تحریم های خارجی» و «تهیه و ارائه لوایحی برای به‌روزرسانی قوانین و مقررات حوزه فناوری اطلاعات و فضای مجازی از جمله مالیات، بیمه، مطبوعات، تبلیغات و تجارت متناسب با توسعه و نیازهای فضای مجازی» از نکات جالب توجه است.

2) دولت هوشمند و تحول دیجیتال!

در این بخش، دلایل تحقق‌نیافتن دولت الکترونیک اینگونه ذکر شده: نبود مدیریت یکپارچه و منسجم در این حوزه، عدم تعامل مناسب دستگاه‌های مختلف (عدم تبادل مناسب سرویس و داده بین دستگاه‌های حاکمیتی و بعضا متصل نبودن آنها به یکدیگر)، نبود زیرساخت‌های ارتباطی مناسب و کم‌توجهی مدیران ارشد کشور به فرصت‌ها و قابلیت‌های فناوری اطلاعات. همچنین هدف‌گذاری طرح وزیر احتمالی اینگونه است: الکترونیکی‌کردن 100 درصد از خدمات پر‌کاربرد دولتی و ارائه تمامی خدمات به صورت یکپارچه از طریق درگاه ملی خدمات الکترونیک و نیز ارتقای حداقل 30 پله‌ای کشور در شاخص‌های جهانی دولت الکترونیک‌.

3) شبکه ملی اطلاعات و توسعه زیرساخت‌های ارتباطی

طبق آنچه در این برنامه آمده، شبکه ملی اطلاعات تاکنون 35‌ درصد رشد داشته و بنا به اعتقاد نویسندگان این طرح، در خصوص مواردی همچون خدمات پایه کاربردی، سکوهای ارائه خدمات، پیام‌رسان بومی و وظایف سایر دستگاه‌ها در سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات غفلت شده است. نکته دیگر در این بخش، ممکن‌بودن دو‌برابر‌شدن ظرفیت تبادل اطلاعات در زیرساخت ایران است. در حال حاضر این عد 5 ترابایت بر ثانیه است. و وزیر پیشنهادی می‌گوید در افق 4 ساله، می‌توان این عدد را به دو برابر رساند. رسیدن به سهم 70 درصدی ترافیک داخلی از کل ترافیک نیز از دیگر‌ اهداف عیسی زارع‌پور است.

4) تنظیم مقررات حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات

در میان چالش‌ها، «نبود نظام جامع تنظیم‌گری فضای مجازی» دیده می‌شود و وزیر احتمالی دولت سیزدهم به دنبال آن است که نظام جامع تنظیم‌گری فضای مجازی را با رویکرد ایجاد شفافیت، افزایش توان رقابت و فساد‌ستیزی مورد پیگیری قرار بدهد. همچنین زارع‌پور در این طرح آورده که به دنبال اصلاح نظام تعرفه‌گذاری پهنای باند با هدف ایجاد مزیت نسبی برای ترافیک داخلی است.

5) اقتصاد دیجیتال

هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی تیم احتمالی جدید وزارت ارتباطات برای بخش اقتصاد دیجیتال در افق 1404 که البته زمان خاصی هم از آن باقی نمانده، دستیابی به سهم 10‌درصدی اقتصاد دیجیتال در تولید ناخالص ملی است. از نکات مثبت طرح پیشنهادی، نگاه منتقدانه به تنظیم‌‌گری سنتی و مجبور کردن کسب‌و‌کارها برای دریافت مجوزهای متعدد است. اما باید دید تا چه اندازه این امر محقق می‌شود.

6) حفظ حریم خصوصی و امنیت فضای تبادل اطلاعات

در این بخش، زارع‌پور ضمن غیرامنیتی دانستن فضای مجازی کشور، فقدان نظام کارآمد هویت دیجیتال را از چالش‌های این بخش دانسته و قوانین و مقررات برای التزام به ارتقای امنیت زیرساخت‌های فاوا را ضعیف می‌خواند. وزیر پیشنهادی راهکارهای زیادی برای این بخش ارائه داده است. از جمله:  ارتقای توان داخلی و کاهش وابستگی به خارج از کشور، بومی‌سازی فناوری، خدمات و تجهیزات مورد نیاز کشور با استفاده از زیست‌بوم شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی فعال در حوزه فاوا، فراهم‌کردن زیرساخت‌های فنی و حقوقی لازم برای حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی و راه‌اندازی خدمات تخصصی کودکان و نوجوانان در فضای مجازی.

7) شتابدهی رشد صنعت فضایی

در این بخش، زارع‌پور با انتقاد از رویکردهای پیشین وزارت ارتباطات در این بخش افزوده: «با شروع دولت یازدهم و امیدهای مسئولان این دولت، رویکردهای خرید از خارج تقویت شد و مذاکراتی با طرف‌های روسی و فرانسوی صورت پذیرفت. متاسفانه در این مسیر نگاه توسعه تمامی زنجیره ارزش به صورت همزمان، مورد توجـه واقـع نشد و حتی مورد بی‌اعتنایی قرار گرفت…. اما می‌توان ادعا کرد که با برنامه‌ریزی صحیح و استفاده از ظرفیت‌های موجود فنی، علمی و انسانی و مشارکت‌دادن بخش خصوصی در این عرصه، می‌توان صنعت فضایی کشور را مانند صنعت هسته‌ای به نقطه غرور انگیزی برای ارائه خدمات فراگیر، ارزان، با فناوری بالا تبدیل نمود.»

وزیر پیشنهادی ارتباطات در 4 سال پیش رو، به دنبال خرید/ساخت 3 ماهواره مخابراتی و سنجش از راه دور بوده و می‌خواهد دست‌کم یک اپراتور ماهواره مخابراتی ایجاد کند. او تدوین قانون ملی فضا و مجوزهای جذاب اقتصادی برای جذب سرمایه بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری خارجی را یکی از راهکارها در این مسیر می‌داند.

8) خدمات پستی

در این بخش زارع‌پور به دنبال بازگردادن جایگاه گذشته‌‌ پست است و کمبود منابع سرمایه‌گذاری برای بازسازی بسترهای خدمات پستی را از چالش‌های این کار می‌داند. او در مقابل، توسعه دیجیتال پست بانک مبتنی بر حمایت از کسب‌و‌کارهای نوپا و اقتصاد دیجیتال برای برقراری عدالت اجتماعی و استفاده مشترک از ظرفیت اپراتورها و شرکت ملی پست ج.ا.ا برای ارائه خدمات را از راهکارها می‌داند.

آیا سکوت وزیر پیشنهادی ارتباطات در برابر طرح صیانت به معنی علامت رضا است؟

نکته اما اینجاست که فارغ از آنکه وزیر پیشنهادی کیست و چه برنامه‌هایی دارد، اکنون بیشتر هم و غم اکوسیستم استارتاپی، اهالی فعال در حوزه فناوری و حتی کاربران عادی، نگاه، نظر و عمل وزیر آینده ارتباطات نسبت به طرح جنجالی صیانت از فضای مجازی است. طرحی که باعث شده تقریبا برای اولین بار است، تمام فعالان اکوسیستم در یک جبهه قرار بگیرند و صداهای مخالفت، از هر زمان دیگری بلندتر شده است. اما پاسخی برای این سوال وجود ندارد که دیدگاه زارع‌پور نسبت به طرح صیانت چیست؟

در حالیکه مجتبی توانگر، رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس گفته بود وزیر پیشنهادی «اشکالاتی» نسبت به طرح دارد (و در فضای مجازی این خوانش به وجود آمده بود که او با این طرح مخالف است)، چندی بعد، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس، با تکذیب مخالفت وزیر پیشنهادی، اعلام کرد که عیسی زارع‌پور صراحتا با این طرح موافق است و صرفا «انتقاداتی» به آن دارد.

خود زارع‌پور نیز در این میان سیاست سکوت را در پیش گرفته ولی کارشناسان این حوزه معتقدند که او از موافقان کامل این طرح بوده. و تنها می‌خواهد اختیارات وزارت، در جای خود باقی بماند و خود مجری اجای این طرح باشد (که عملا همان «انتقاداتی» است که پیشتر به آن اشاره شد). حال آنکه وزیر پیشنهادی باید به خوبی بداند که قوه مجریه با دیگر نهادهای حکومتی تفاوت چشمگیری دارد و ثانیه به ثانیه صدها میکروفون و رکوردر در مقابل هر وزیر قرار می‌گیرد. پس نمی‌توان با سکوت، مسائل را حل کرد.