در پی خاموشی‌های گسترده در شهرهای مختلف ایران و گزارش‌هایی مبنی بر قطعی برق حتی در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای تامین برق مزارع استخراج رمزارز، وزارتخانه‌های نفت و نیرو را مکلف به تامین برق و گاز مورد نیاز برای برق مصرفی مزارع استخراج کردند. در واکنشی دیگر محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در صفحه توییترش نوشت:
«قطعی مکرر برق در سراسر کشور و مختل‌شدن زندگی و کسب‌وکار مردم، نیازمند تدبیر و مدیریت است؛ اگر افزایش مصرف و مازاد تقاضا به هر دلیلی در کوتاه‌مدت جبران نمی‌شود، لااقل به برنامه اعلام‌شده خاموشی‌ها پایبند باشید تا مردم بتوانند مشکلات را تدبیر کنند. مردم از این همه بی‌برنامگی کلافه شده‌اند.»
از سوی دیگر رئیس مجلس، رئیس کميسیون انرژی مجلس را به پیگیری علل خاموشی‌های مکرر مامور کرد. رئیس جمهوری هم ضمن عذرخواهی از مردم گفت که وزیر نیرو مقصر نیست. در وضعیتی که مقصر اصلی ماجرا مشخص نیست، گزارش‌هایی از فوت بیماران کرونایی در آی‌سی‌یو بر اثر قطعی برق وجود دارد، آیا نهادی دولت را مکلف به تامین برق مراکز درمانی خواهد کرد؟
پیش از جست‌وجو برای یافتن پاسخی به سوال بالا، اجازه بدهید به دنبال مقصر بگردیم. در شرایطی که رئیس جمهوری وزیر نیرو را از تقصیر بری می‌داند، باید ببینیم مقصر قطعی‌های طولانی، مکرر و گسترده برق کیست. برای بررسی این موضوع خوب است به یادداشتی رجوع کنیم که 3سال پیش در تیر97 از سوی وزیر سابق نیرو، حمید چیت‌چیان در روزنامه دنیای اقتصاد منتشر شده است. در این یادداشت حمید چیت‌چیان بدون اشاره به تعطیلی چند‌ساله شرکت‌های مادر‌تخصصی که وظیفه نگهداری و نوسازی زیرساخت‌های صنعت برق کشور را دارند، ارزان‌بودن قیمت برق را دلیل فرسودگی زیرساخت‌های صنعت برق کشور دانسته است. اما اگر از دلایل این فرسودگی بگذریم، چیزی که از این یادداشت عیان می‌شود این است که زیرساخت‌های صنعت برق کشور به شدت فرسوده هستند و این فرسودگی حالا در تابستان1400 کار دست صنعت برق کشور داده است.
بیشتر بخوانید: خرید بیت کوین در ایران و روش نگهداری آن
-
شبکه فرسوده و ردپای آب در برق
برای درک بهتر این فرسودگی بیایید چند عدد و رقم را با هم مرور کنیم. به گفته وزیر سابق نیرو، مصرف برق کشور در هر سال به‌طور متوسط بین ۵ تا ۷درصد در حال افزایش است. برای تامین این برق راهی به جز مدیریت مصرف و به‌طور همزمان، احداث نیروگاه‌ها و شبکه‌های جدید انتقال و توزیع برق نیست. هزینه احداث هزار مگاوات نیروگاه جدید و تاسیسات موردنیاز انتقال و توزیع بیش از ۴هزار میلیارد تومان است. بنابراین در هر سال باید حدود ۱۶ تا ۲۰هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری جدید در کشور صورت گیرد. اما کسی نمی‌داند چرا این سرمایه‌گذاری صورت نگرفته و گناه آن در وضعیت اقتصادی رو به زوال خانوار به گردن قیمت پایین برق انداخته شده است. در هر صورت این موضوع باعث شده که نه‌تنها ظرفیت تولید برق کشور افزایش نیافته، بلکه فرسودگی باعث افزایش فاصله بین تولید اسمی و واقعی شده است.
به گفته اسحاق جهانگیری، معاول اول رئیس جمهوری، در حالی که ظرفیت اسمی تولید برق کشور 85 هزار مگاوات است، در حال حاضر چیزی حدود 52 تا 55 هزار مگاوات از این ظرفیت عملیاتی است. این یعنی چیزی حدود 60درصد ظرفیت اسمی تولید برق. از این میزان (ظرفیت اسمی) چیزی حدود 12هزار مگاوات توسط نیروگاه‌های برق‌آبی تولید می‌شوند که حالا به گفته رئیس جمهوری، به دلیل خشکسالی بخش مهمی از آن از مدار تولید خارج شده، فقط 2توربین برق‌آبی در حال کار است که آن‌هم به‌زودی از کار خواهد افتاد.
سهم اندک برق هسته‌ای و تجدیدپذیر هم به دلیل مشکلات توسعه‌ای و نبود سیاست‌های حمایتی برای سرمایه‌گذاری مناسب در سال‌های گذشته در این محاسبات قابل صرف‌نظر کردن هستند. مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق کشور گفته است؛ میزان مصرف در روز مشابه پارسال ۵۶هزار مگاوات است، در حالی که توان تولید برق نیروگاه‌های برق‌آبی و حرارتی در مجموع از ۵۵هزار مگاوات فراتر نمی‌رود. بنابراین فشار مضاعفی به نیروگاه‌های سیکل ترکیبی تولیدکننده برق وارد شده است.
احتمالا این فشار مضاعف در کنار فرسودگی، دلیل از مدار خارج‌شدن 2نیروگاهی باشد که در روزهای گذشته خبر آن اعلام شده و البته مشخص نیست کدام یک از 2نیروگاه هستند. این موضوع احتمالا دلیل قطعی گسترده برق در تهران و البرز است. اما در شرایطی که وضعیت قطعی برق تا حد وخیمی پیش رفته است، نمایندگان مجلس طرحی را در زمینه ساماندهی رمزارزها تصویب کرده‌اند.
بیشتر بخوانید: از سود و ضرر بیت‌کوین چه می‌دانیم؟
-
رمزارز یا صنعت فرسوده برق؛ کدام مهم است؟
بخشی از این طرح به موضوع تامین برق مزارع استخراج رمزارز می‌پردازد. در این بخش و در تبصره-1 ماده آخر طرح آمده است؛ نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای تامین برق مزارع استخراج رمزارز، وزارتخانه‌های نفت و نیرو را مکلف به تامین برق و گاز مورد نیاز برای برق مصرفی مزارع استخراج کردند.
از آن‌سو مزارع هم وظیفه دارند تا برق و گاز مصرفی خود را با رمزارز تولید‌‌شده تهاتر کنند که نرخ ارز تهاتری رمزارزها براساس بالاترین نرخ تعیین‌شده توسط بانک مرکزی در بازه زمانی سه‌ماهه، مشخص می‌شود. ماده دیگر این طرح هم به مزارع استخراج رمزارز اجازه می‌دهد که با احداث نیروگاه با اخذ اجازه از وزارت نیرو نسبت به تولید برق مصرفی خود اقدام کنند. تا اینجا طرح در این بخش طرح جالبی به نظر می‌رسد. حتی در سایر بخش‌ها هم به نظر می‌رسد، این طرح تا حد زیادی برای ساماندهی وضعیت سردرگم رمزارزها راهگشا باشد. اما نکته جالب توجه این طرح بخشی است که پروژه‌های احداث و توسعه رمزارزها و صنایع وابسته را مشمول اعطای تسهیلات از صندوق توسعه ملی می‌داند و دولت را مکلف به تامین برق مورد نیاز می‌‌کند.
با این وجود و در شرایط بحرانی صنعت برق و در شرایطی که وضعیت انرژی کشور به آستانه بحران رسیده است، سوال اینجا‌ست که اولویت با کدام‌یک است؛ توسعه صنعت برق یا استخراج رمزارز ؟ با این حال، اوضاع حتی از این هم خراب‌تر است و حتی اعطای تسهیلات از سوی صندوق توسعه ملی به بخش صنعت برق متوقف شده است. دلیل این توقف، بدهی زیاد دولت به تولید‌کنندگان خصوصی برق است. به همین دلیل این نیروگاه‌ها هم سر‌رسید وام‌های خود را به‌موقع پرداخت نکرده‌اند و در نتیجه پرداخت وام متوقف شده است. بنابراین توسعه در صنعت برق به یک بن‌بست تمام‌عیار رسیده و حتی سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر هم عملا رویایی دست‌نیافتنی است. اما این همه ماجرا نیست؛ به گفته رجبی‌مشهدی، رشد متعارف مصرف برق سالانه ۴ تا ۵درصد است.
بیشتر بخوانید: بلاکچین چیست؟
این درحالی است که امسال شاهد حداقل ۱۴درصد افزایش مصرف هستیم. مشخص نیست این رشد اضافه 7 تا 10درصدی چرا رخ داده است. برخی این رشد را به دلیل گرمای هوا می‌دانند، اما این همه مسئله نیست. به گفته مقامات دولتی و رئیس جمهوری استخراج رمزارزها هم در بروز وضعیت فعلی موثر است. در همین زمینه معاون اول رئیس جمهور در خصوص تصمیمات دولت و مصوبات این جلسه در زمینه برخورد با دستگاه‌های ماینر و تولیدکننده رمزارزها در کشور گفته است:
«طبق مصوبه قبلی دولت باید فعالیت بخش‌های محدودی در کشور که مجوز استخراج رمزارز داشتند، متوقف شود و در هیچ‌یک از ساعات شبانه‌روز مجاز به استخراج رمزارز نیستند و در صورت فعالیت این واحدها، مجوز آنها لغو خواهد شد.»
رادیو شنبه: پادکست افسانه مخترع بیت‌کوین
رئیس جمهوری هم گفته است که استخراج رمزارز ها در زمینه افزایش مصرف و بروز وضعیت فعلی مزید بر علت شده است. در چنین وضعیتی انتظار این است که اولویت طرح‌های توسعه‌ای و حمایتی صنعت برق فرسوده کشور برای پیشگیری از بحران‌های آینده باشد، اما عملا فعلا تنها طرح مطرح‌شده، موظف‌کردن دولت به تامین برق رمزارز ها‌ست و مشخص نیست دولت چطور باید از برقی که نیست سهمی برای استخراج رمزارز تعیین کند.
