کارگزاری مبين سرمايه از چه سالي فعاليت ميکند و آغاز کسبوکار چگونه بوده است؟
اين کارگزاری از سال1388 با کسب مجوز فعاليت در حوزه فلزات کار خود را شروع کرده و به مرور تمام مجوزهاي کارگزاري را دريافت کرده است. مبين سرمايه در آغاز و تا سال98 عرضهکننده محصولات فولاد مبارکه در بورس کالاي ايران بود و پس از رتبهبندي کارگزاريها در سال1389، کارگزاريهايي که موفق به کسب رتبه الف ميشدند، ميتوانستند مجوز بورس و فرابورس را کسب کنند. در آن زمان کارگزاريها با مجوز پايه فعاليتشان را آغاز ميکردند، تعدادي در زمينه اوراق بهادار و تعدادي در زمينه بورس کالا. براي آنکه کارگزاريهاي بورس کالا بتوانند مجوز انجام معاملات اوراق بهادار را بگيرند و بالعکس، رتبهبندي ميشدند.
در اولين سالي که رتبهبندي شديم، با کسب رتبه الف در سال1391، مجوز فعاليت فرابورس و در سال1392 مجوز معاملات بورس اوراق بهادار را گرفتيم. کارگزاريهايي بودند که پيشتر از ما مجوز فعاليت اوراق بهادار را داشتند اما مبين سرمايه با سياستهاي مناسبي که در پيش گرفت و زحمات جناب آقاي شريفينيا مديرعامل سابق شرکت، در حوزه اوراق بهادار و فرابورس رشد چشمگيري داشت و از سال1393 که ميتوان گفت رسما معاملات اوراق بهادار را شروع کرد، در طول 6سال از حدود رتبه 80ام تا سال1399 به رتبه سوم کارگزاريها رسيد. در حال حاضر جزو 4کارگزار نخست در کشور هستيم و تمام مجوزهاي بازار سرمايه در حوزه کارگزاري را کسب کردهايم.
چه خدمات متمايزي از سوي مبين سرمايه به مشتريان ارائه ميشود؟
در همه 4بورس شامل بورس اوراق بهادار، بورس کالا و فرابورس و بورس انرژي فعاليت ميکنيم و خدمات معاملات آتي و اختيار معامله نيز در کارگزاري ارائه ميشود. در حوزه بورس اوراق بهادار خدمات متمايزي داريم، حدود 5ماه است که از سامانه اختصاصي معاملات مبين سرمايه به همراه فيچرهاي هوشمندي در اين زمينه استفاده ميکنيم. ريبرندينگ اين نرمافزار معاملاتي را در پيش داريم و نام آن سامانه اسمارت خواهد بود. سامانههايي که در حال حاضر عمده کارگزاريها استفاده ميکنند، اکثرا به شکل عمومي است، شايد 5کارگزاري در کشور باشند که از سامانه اختصاصي خودشان بهره ميبرند و ما يکي از آنها هستيم. خدمات اين سامانه از ساير سامانههاي مشابه متفاوت است و کمتر از 2کارگزاري در کشور خدمت سود به مانده حساب را ارائه ميدهند و مبين سرمايه در سيستم اختصاصي خود اين خدمت را گنجانده، به اين صورت که فردي که در حساب نزد کارگزارش وجه واريز کرده و مدتي معامله نميکند، با حفظ قدرت خريد بهشکل روزشمار به مانده حسابش سود تعلق ميگيرد.
در حال حاضر در حال برگزاري جشنواره زمستان اسمارت هستيم که از چهارشنبه 22دي شروع شده و هر هفته از بين کاربران اين سيستم قرعهکشي و جوايزي مانند گوشي موبايل و هدست به برندگان اهدا ميکنيم.
در سايت کارگزاری مبين سرمايه اعلام شده که يک ميليون مشتري داريد. چگونه توانستيد اعتماد آنها را جلب کنيد و از چه زماني مشتريان افزايش پيدا کردند؟
استفاده از نرمافزارهاي باکيفيت علاوه بر اينکه باعث شده در مقياس بالا بتوانيم مشتريها را جلب کنيم، زيرساخت مناسبي از نظر شعب در حدود 100شعبه در سراسر کشور ايجاد کرده است. تقريبا ميتوان گفت تمام دفاتر پيشخوان دولت در کشور با کارگزاری مبين سرمايه همکاري دارند و در اصل يکي از درگاههاي مهم ورود مشتريان، اين دفاتر به حساب ميآيند. به خاطر اقبال عمومي بيشتر به سمت بورس در سال1398 تا 1399، تعداد مشتريان کارگزاري و استفادهکنندگان از نرمافزاري که در اختيار دفاتر پيشخوان دولت قرار دادهايم، در سال گذشته 10برابر شد. باشگاه مشتريان و خدمات ديگري که کارگزاري به مشتريان ارائه ميکرد، باعث شد افراد زيادي جذب شوند، ضمن اينکه در کل کشورحدود 100 شعبه کارگزاري در حال فعاليت هستند.
کلا کارگزاری مبين سرمايه به کارآفريني کمک کرده و چند نفر در اين مجموعه مشغول به کار هستند؟
به طور مستقيم حدود 260پرسنل و با احتساب شرکتهايي که با مبين سرمايه کار ميکنند، مجموعا حدود 350نفر در کل کشور مشغول به کار هستند. ميانگين سني کل پرسنل هم حدود 32سال است.
کارگزاری مبين سرمايه براي شروع کار از چه الگوهايي در بازار بهره گرفته است؟
نمونههاي موفق بازار سرمايه خودمان را مشاهده ميکنيم و همينطور الگوهايي که در خارج از کشور مشغول به فعاليت هستند. ميتوان گفت سعي ميکنيم در مقابل فرصتهايي که در بازار سرمايه به وجود ميآيد، راهکار و متدي داشته باشيم تا بر اساس مباني دیجیتال مارکتينگ بازارمان را بزرگتر کنيم.
کمي در مورد رقيبانتان بگوييد، چه وضيتي دارند و شما چه جايگاهي در بين آنها داريد؟
ما در جايگاه چهارم در بين کارگزاريهاي کشور قرار داريم. اين صنعت در حال متحولشدن است، کارگزاريهايي را ميبينيم که ريبرند شدهاند و بهتازگي مجوز گرفتهاند و کارگزاريهاي قديميتر با توسعه منابع انساني و ديدگاه تازهتري به بازار سرمايه دارند. اگر صنعت کارگزاري را در چند سال گذشته از نظر مبحث تبليغات با صنعتهايي که به نظر من ميشود گفت به نسبت در لبه تکنولوژي هستند مانند گردشگري و صنايع غذايي مقايسه کنيم، امتياز 2 از 5 شايد بتوانيم به آن بدهيم اما در حال حاضر پارادايم شيفت در تبليغات و برندينگ کارگزاريها اتفاق افتاده، کارگزاريهايي که کمتر نامشان را ميشنيديم و يا بهتازگي ريبرند کردهاند، بهخوبي تبليغات راميشناسند. علاوه بر اين، صنعت کارگزاري در حوزه مارکتينگ در حال آپديتشدن است و رقابت ديگر بهشکل رقابت سنتي درچند سال گذشته نيست، بلکه سختتر و چندبعديتر شده است. ميتوان گفت رقيبان سنتي با اينکه همچنان بزرگ و در بازار ماندگار هستند، ولي عقبنشيني نميکنند و با اجراي ايدههاي نو ميتوانند در اين زمينه مانند گذشته پيشتاز باشند. به نظر ميرسد تعدادي کارگزاريهاي جوان، تازهنفس، خوشفکر و پرانرژي در حال ورود هستند و سهم خودشان را در بازار پيدا ميکنند.
چقدر سعي ميکنيد از تکنولوژي روز استفاده کنيد و خدماتي که ارائه ميکنيد به تکنولوژي چقدر نزديک است؟
سالها مدير عامل محترم قبلي شرکت براي توسعه اين مجموعه تلاش کرد. يک شرکت نرمافزاري بسيار قوي متعلق به مبين سرمايه است و ميتوان گفت در سطح اول بازار سرمايه کار ميکند و باعث توسعه نوآوريهايي مانند سامانه اسمارت و شکلگيري سيستم پس از معامله شد. باشگاه مشتريان نيز در بستر آيتي به کمک اين شرکت شروع به کار کرد، ما جزو اولين کارگزاريهايي هستيم که باشگاه مشتريان را راهاندازي کرديم و هميشه سعي کردهايم از تکنولوژي در حد خدماتي که ارائه ميدهيم، استفاده کنيم.
به نظر شما استارتاپها چقدر ميتوانند کمک کنند تا صنعت کارگزاري پيشرفت کند؟
صنعت کارگزاري يک صنعت خدماتي است و به پشتوانه فکري در حوزههاي گوناگون نياز دارد. مثلا استارتاپها به توسعه حوزههاي بانکداري و گردشگري و حملونقل کمک زيادي کردهاند. صنعت کارگزاري نيز به نظر ميآيد به اين سمت ميرود. ما بهشدت به دنبال استفاده از ظرفيت اکوسيستم استارتاپها هستيم بلکه ارائه خدمات استاندارد، براي کارگزاريها ارزش افزوده به همراه داشته باشد. فکر ميکنم در صنايع خدماتي استارتاپها بهخوبي ميتوانند موثر باشند. شايد تکنولوژي توليد تغيير پارادايم نداشته باشد، اما در بخش خدمات ارزش افزوده بسيار ميتواند وارد شود و با همان هزينه قبلي سطح بالاتري از خدمات را ارائه دهد. مثلا به کمک استارتاپها با همان هزينهاي که براي سفر کنار ميگذاشتيد، حالا بسيار مطلوبتر و با سود بيشتر سفر ميکنيد. به نظر ميآيد حاشيه سود در صنعت کارگزاري هم ميتواند افزايش يابد و ارزش افزوده باعث شود که در همان سطح قبلي مصرف، رفاه بيشتري با خود به همراه بياورد.
در زماني که مبين سرمايه کار خود را شروع کرد، چقدر سرمايه داشته است؟
سرمايه کارگزاري در سال88 و ابتداي تاسيس 3ميليارد تومان بود و در حال حاضر سرمايه شرکت در آخرين افزايش سرمايه که در حال ثبت است، به 370ميليارد تومان رسيده و ميتوان گفت در طول اين سالها 123 برابر شده است.
اگر افرادي بخواهند يک کارگزاري را تاسيس کنند، به چه ميزان سرمايه نياز است؟
براي تاسيس کارگزاري که اخيرا توسط سازمان بورس مشخص شده، حداقل 100ميليارد تومان سرمايه نياز است اما صرفا سرمايه ملاک نيست، بلکه به مجوزهايي از سوي سازمان بورس و همچنين به سوابق تجربي مديريتي و تحصيلي مرتبط با حوزههاي مالي و حسابداري و اقتصادي موسسان کارگزاري نياز است. علاوه بر آن، موسسان بايد طرح تجاري هم ارائه کنند که توسط سازمان بورس بررسي ميشود.
در طول 12سال فعاليت شما چه مشکلاتي بر سر راهتان بوده و چه سالهايي مشکلات بيشتري داشتهايد؟
وضعيت کارگزاری مبين سرمايه هر سال مطلوب بوده اما در سالهايي با مشکلاتي هم روبهرو بوده است مانند سال1393 که به دليل افت شديد حجم معاملات و شاخص بورس به کارگزاريها سخت گذشت. سال1394 هم اين مشکلات ادامه پيدا کرد، اما يکي از سختترين سالها همين سال1400 است و تقريبا همه کارگزاريها بيشتر به خاطر کاهش حجم معاملات با موانع روبهرو شدند، اين اتفاق معلول اتفاقات سال1399 است که ارزش سهام بسياري از شرکتها به مرور رشد شديدي پيدا کرد و بعد از آن روند ادامهدار افت بورس را از نيمه دوم سال99 تا به امروز شاهد هستيم. عدم اطمينان از ادامه روند بازار موجب شد کاهش ارزش معاملات اتفاق بيفتد و تمام کسبوکارهايي که مرتبط با بازار سرمايه هستند، با مشکلاتي روبهرو شوند. هفته قبل يک روز داشتيم که ارزش معاملات به کمترين حد خود در 8 ماه اخير رسيد و تداوم اين ماجرا ميتواند براي صنعت کارگزاري و کل بازار سرمايه بسيار نگرانکننده باشد.
درسال گذشته که بورس در کل با افت روبهرو بوده، چه تجربهاي کسب کرديد و با چه موانعي روبهرو بوديد؟
سال گذشته سالي استثنايي بود. ابتداي سال رشد شديدي داشت و بعد بازار شديدا نزولي شد. رشد شتابان معمولا ادامهدار نيست و باعث ميشود افت شديدي هم به دنبال داشته باشد که به نظر من براي بازار در بلندمدت مخرب خواهد بود. اين اتفاق به شکل مقطعي براي سرمايهگذاران نفع داشت اما ميبينيم که در بلندمدت تخريب خود را هم داشته، چراکه عملا کاهش قيمت سهام بسياري از شرکتها و کاهش معاملات بورس مانعي براي ورود افراد جديد و همينطور خروج افرادي که در همين بازار کار ميکردند و دچار زيانهاي قابلتوجه شدند، ايجاد کرده است. البته براي بازار سرمايه افقهاي بلندتري را بايد در نظر بگيريم. اگر بازههاي بلندمدت مانند 10سال اخير را بررسي کنيم و نگاهي به بازارهاي ملک، سکه، ارز و سپردههاي بانکي بيندازيم، بازار سرمايه در مقايسه با آنها بهطور متوسط بازدهي بيشتري داشته است.
پس ممکن است در کوتاهمدت سرمايهگذاران متضرر شوند اما در بلندمدت چنين نيست مگر آنکه پارادايم جديد ارزهاي ديجيتال به عنوان کلاس دارايي جديد وارد معادلات شود و تغييراتي ايجاد کند. به هرحال سرعت تاثير بازار ارزهاي ديجيتال به صورت نمايي بيشتر ميشود و شايد تاثير جدي در بازار سهام حداقل در 2سال آينده از نظر ارزشي نداشته باشد اما از نظر حجم معاملات تاثير خواهد گذاشت. تجربهاي که ما آموختيم اين است که به هر حال بايد هميشه هم آماده رشد باشيم و هم آماده کاهش و رکود و به دليل نااطمينانيهاي قابلتوجهي که وجود دارد، سعي کنيم ساختار مالي، درآمدي و هزينهاي شرکت را انعطافپذيرتر برنامهريزي کنيم.
به نظر شما وضعيت کارگزاريها در 2سال آتي بهتر خواهد شد؟
وقتي از زاويه بالاتري نگاه کنيم، همانطور که پيش از اين گفتم، در بلندمدت بازار بورس روند مثبت داشته، هرچند ممکن است در آينده اتفاق نيفتد. بهطور ميانگين ميتوان گفت حداقل تا امروز اينطور بوده که بازار سرمايه بازه مثبتتري نسبت به ساير بازارها داشته است و حجم معاملات نيز به طور ميانگين افزايش خواهد يافت و احتمالا در طول 2سال آينده اوضاع بهتري را خواهيم داشت اما اينها همه احتمال است و نميتوان دقيق در مورد آينده صحبت کنيم.
باشگاه مشتريان کارگزاری مبين سرمايه چه خدماتي ارائه ميکند و چند عضو دارد؟
باشگاه مشتريان ما حدود 700هزار عضو دارد. مشتريان ما بر اساس ميزان معاملاتشان در باشگاه امتيازاتي ميگيرند و ميتوانند اين امتيازات را براي خريد کالاهاي مختلف از موبايل و لپتاپ گرفته تا ديگر کالاها و خدمات ارائهشده در باشگاه ارائهشده خرج کنند. علاوه بر آن، به مناسبتهاي مختلف روز تولد يا معرفي افراد ديگر و … امتيازاتي به آنها داده ميشود. اعضا ميتوانند از اين امتيازها براي استفاده از خدمات مانند آموزش يا خريد کالا استفاده کنند. مبين سرمايه براي وفادارسازي مشتريان و قدرداني از آنها باشگاه مشتريان را مدام تقويت کرده و هميشه به دنبال ارائه خدمات متنوعتر و جذابتر در باشگاه بوده و به لطف خدا با استقبال خوبي هم از سوي مشتريان روبهرو شده است.
مطلب پیشنهادی: اخبار اکوسیستم استارتاپی ایران و جهان
به نظر شما چرا اکوسيستم استارتاپي نتوانسته از ظرفيت تامين مالي بازار سرمايه استفاده کند؟
بازار سرمايه تابهحال در تامين مالي شرکتهاي بزرگ و باسابقه نقش زيادي داشته اما در حوزه استارتاپها و شرکتهاي نوآور تامين مالي چنداني از طريق بازار سرمايه اتفاق نيفتاده است. از نظر دستورالعمل و روي کاغذ امکان تامين مالي استارتاپها يا عرضه سهام آنها در فرابورس با روشهاي مختلف ديده شده، اما مسئله اين است که شناخت کافي از امکان تامين مالي از طريق بازار سرمايه در اکوسيستم وجود ندارد و از طرف ديگر بازار سرمايه هم چندان با ادبيات اکوسيستم آشنا نيست و با توجه به اينکه عمده ارزش استارتاپها به تکنولوژي يا دارايي نامشهودي است که ايجاد کردهاند، ارزشيابي آن چندان مرسوم نيست و بازار سرمايه با ارزيابي داراييهاي فيزيکي راحتتر است.
اگر بخواهم راحتي تامين مالي شرکتهاي بزرگ را با استارتاپها مقايسه کنم، ميشود گفت براي شرکتهاي بزرگ تامين مالي در يک اتوبان چهارباندهاي هست که بهراحتي انجام ميشود. هر هفته و هر ماه ما عرضههاي اوليه شرکتهاي بزرگ را داريم و همين حدود يک ماه قبل پذيرهنويسي شرکت پروژهمحور تجلي که در حوزه معادن است نزديک به 1000 ميليارد تومان در 6دقيقه از طريق بورس جذب سرمايه کرد و ميتوان گفت به اصطلاح خط توليد تامين مالي شرکتهاي بزرگ روان و مدام مشغول به کار است. اما براي استارتاپها در حال حاضر راه خاکي پر دستاندازي براي تامين مالي از بازار سرمايه وجود دارد و بهسختي بعضا اين اتفاق ميافتد.
مبين سرمايه آيا برنامهاي براي تسهيل تامين مالي استارتاپها يا خدمات به آنها دارد؟
بله، يکي از هدفهاي ما ايجاد ساختار مناسبي براي آشنايي ادبيات بدنه اکوسيستم استارتاپي و بازار سرمايه و پيداکردن زبان مشترک است، چراکه تا به زبان مشترک نرسيم، نميتوانيم اين راه ناهموار را هموار کنيم.
در راستاي رسيدن به اين هدف کارگزاری مبين سرمايه با همکاري مجموعه هماوا در حال راهاندازي مرکز تخصصي خدمات بازار سرمايه براي اکوسيستم استارتاپي انشاءالله تا پايان بهمن ماه هستيم و قصد داريم اين مرکز را در کارخانه نوآوري آزادي راهاندازي کنيم. بر اساس تفاهمي که با همآوا داشتهايم، سعي کرديم آرزو و خواسته را به واقعيت تبديل کنيم و براي آن يک نقشه راه و بستر عملياتي تعريف کردهايم. اين يک قدم مهمي است براي ايجاد زبان مشترک و اميدواريم به مرور و با شناختي که از شرکت فرابورس دارم، حمايت فرابورس از اين مرکز بتواند نقش مهمي را در اين زمينه ايفا کند و راه تامين مالي استارتاپها از بازار سرمايه هموارتر شود. از آنجايي که خود کارخانه نوآوري به عنوان يکي از فضاهاي پذيرش طرحها فعال است، ابتدا ارزيابي اقتصادي و امکانسنجي پروژهها را ميتواند فيلتر و سپس به سمت ما هدايت کند. همچنين ميتواند به افزايش درصد موفقيت تامينهاي مالي تاثير بگذارد. در کارخانه نوآوري با ادبيات مالي روشنتري ميتوانند صحبت کنند. ميتوان تخمين زد که براي به نتيجه رسيدن اين اقدام حدود 8 ماه زمان نياز است، شايد بتوانيم تا شهريور سال 1401 ادبيات تامين مالي جمعي را عامتر کنيم و به اصطلاح خط توليد تامين مالي جمعي استارتاپها را هم در اين مرکز ايجاد کنيم.
يکي از اهداف ديگر کارگزاري اين است که از استارتاپهاي فعال در حوزه فينتک حمايت کنيم و ميتوانيم فضا هم در اختيارشان قرار بدهيم. با همکاري همآوا در حال راهاندازي فضاي کار اشتراکي براي مبين سرمايه هستيم، قصد داريم استارتاپهايي که قصد فعاليت در بازار مالي دارند، امکاناتي جهت اجراي طرحهاي اوليهشان در اختيارشان قرار بدهيم و در صورت موفقيت همکاري مشترکي داشته باشيم و يا طرحشان را به ما ارائه کنند. اين شروعي براي مبين سرمايه است تا در بازاري که به شکل فراگيري بحث نوآوريهاي فينتک در آن افزايش پيدا ميکند، سهم خود را داشته باشد.
به چه اهدافي در طول اين سالها رسيدهايد؟
يکي از اهدافي که کارگزاری مبين سرمايه به آن رسيده، ترويج علم و فرهنگ سهامداري در بازار است و در اين چند سال از نظر آموزش به بسياري از مشتريان موفق بوده و در رشد تعداد سرمايهگذاراني که ميخواهند در بازار سرمايه و بيشتر در حوزه ارزهاي اوليه فعاليت کنند، تاثير داشته است. حوزه عرضههاي اوليه معمولا در ابتدا با سود همراه است و ضرري ندارد، اين اتفاق باعث شد تعداد زيادي از افراد به سمت سرمايهگذاري بيايند و با ادبيات مالي تا حدي آشنا شوند. پراکندگي اين افراد در کل کشور نيز نکته قابلتوجهي است، از نظر فيزيکي و ايجاد بستر براي سرمايهگذاري از زاهدان تا ايلام و بجنورد و شهرهاي مرزي و همينطور در محرومترين نقاط کشور شعبه و نمايندگي تاسيس کرده است. علاوه بر اينکه خود شرکت بتواند از نظر درآمد و کل بيزينس رشد کند، باعث شده فرهنگ و سواد مالي را نيز تا حدي که در توانش بوده به مردم منتقل کند. هر هفته کلاسهاي آموزشي مختص سرمايهگذاري برگزار ميکنيم و با شرح وضعيت بازار و دانستنيهاي لازم در اين زمينه سعي کرديم دانش مالي را ترويج بدهيم. هدف ديگر کارگزاري اين است که در رتبههاي برتر در ميان کارگزاريها قرار بگيريم که در حال حاضر رتبه چهارم در بين 109 کارگزاري فعال هستيم.
چقدر از شبکههاي اجتماعي براي ترويج دانش مالي و اطلاعرساني استفاده ميکنيد؟
در همه شبکههاي اجتماعي جز توئيتر حضور داريم، در لينکدين و تلگرام و اينستاگرام فعاليت ميکنيم و پستها و استوريهاي منظمي منتشر ميکنيم که عمده آنها آموزش و ترويج و اطلاعرساني است.
مطلب پیشنهادی: اینستاگرام هم سئو لازم دارد
ظاهرا يک مسابقه هم در حال برگزاري داريد. ممکن است به آن اشارهاي داشته باشيد؟
بله، در حال حاضر با همکاري ستاد فناوريهاي شناختي چالشي به نام طراحي الگوي بهينه وفادارسازي مشتريان کارگزاري برگزار کردهايم. استارتاپهاي علاقهمند به حوزه مارکتينگ و بازار سرمايه تا پايان دي ماه فرصت دارند با ارائه طرحهايشان در اين رويداد شرکت کنند. براي 3تيم برتر که بهترين ايده را بدهند، در مجموع 150ميليون تومان جايزه اهدا ميشود و همينطور يک ميليارد تومان اعتبار معاملاتي براي بهترين پروپوزال در نظر گرفتهايم. پس از اين رويداد هم برندگان فرصت همکاري با کارگزاری مبين سرمايه را خواهند داشت.
نکته ديگري داريد که ما به آن اشاره نکرده باشيم؟
همانطور که ميبينيد، هر چقدر که زمان جلوتر ميرود، فناوريهاي جديد پيشفرضهاي ما را به چالش ميکشد. مفهوم رمزارز و توکن ديدگاه قبلي ما در مورد نوع شناسايي داراييها را به سطح ديگري ميرساند و اين مفاهيم جديد در حال ايجاد بازار داراييهاي جديدي هستند. همانطور که ميبينيم به مرور ميانگين عمر کسبوکارها در حال کوتاهترشدن است و سرعت تغييرات به طور فزاينده روي همه کسبوکارها اثر ميگذارد. شايد عاميانهاش اين باشد که تکنولوژي از روي شرکتهايي که عقب ميمانند به اصطلاح رد ميشود، اگر ما هم حواسمان نباشد، ممکن است همين اتفاق براي هر شرکتي بيفتد. کسبوکارهايي که فکرش را هم نميکرديم، در چند سال اخير راه افتادهاند مانند تغيير آژانس و تاکسي تلفني به تاکسي اينترنتي.
يکسري از مشاغل هم ايجاد شد که ريتم زندگي را تغيير ميدهد، رمزارزها کمکم به يک کلاس دارايي قابل اتکا تبديل شده و معاملات آنها خود به يک دانش جديد تبديل ميشود. کساني که به سمت تکنولوژيهاي جديد بروند و از روند عقب نمانند، در آينده ميتوانند وجود داشته باشند. در کل اگر به ديدگاه «بقاي سازگارترين» داروين دقت کنيم، واقعا بايد ببينيم در آينده چه اتفاقي ميافتد و خودمان را با آن سازگار بکنيم، در غير اينصورت ممکن است بهراحتي منقرض شويم.