اینجا همه برای به‌دست‌آوردن تلاش می‌کنند

3 دوره مهم استارتاپی در ترکیه

برای درک بهتر فضای استارتاپی ترکیه بهتر است آن را در دوره‌های مختلف بررسی کنیم. پس از سال2000 اکوسیستم استارتاپی این کشور به 3 دوره مشخص تقسیم می‌شود؛ دوره اول از 2000 تا 2009 که به دوره بوت‌استرپینگ (خودراه‌اندازی) مشهور است. در این دوره به دلیل نبود سرمایه‌گذاران کافی، استارتاپ‌ها با استفاده از مدل تجاری بوت‌استرپ با اتکا به منابع خود به مرحله موفقیت می‌رسیدند.

در دوره دوم (2010 تا 2017) سرمایه‌گذاران قابل توجهی به فضای استارتاپی ترکیه وارد شدند که به استارتاپ‌ها کمک کردند با حمایت خارجی به رشد برسند. سرمایه‌گذاران فرشته، سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر، سرمایه‌گذاران سازمانی و شتاب‌دهنده‌ها از جمله این حمایت‌کنندگان بودند. در این دوره این سرمایه‌گذاران نیز توانستند تجربه و جایگاه مناسب خود را به دست بیاورند و سرمایه‌گذاری کنند.

از سال2018 تاکنون شاهد دوره جهش فضای استارتاپی هستیم. نفوذ بازار تجارت الکترونیک در ترکیه از 3.5درصد به بیش از 10درصد رشد پیدا کرده است که شاید به لطف محدودیت‌های کرونا به وجود آمده باشد. در این دوره اولین یونیکورن ترکیه به وجود آمد و مدت کوتاهی پس از آن استارتاپ‌های دیگری نیز به آنها پیوستند. حتی 2 استارتاپ (پلتفرم تجارت الکترونیک ترندیول و به دنبال آن گتیر) توانستند با ارزش‌گذاری بیش از 10میلیارد دلار به اولین دکاکورن‌های اکوسیستم استارتاپی این کشور تبدیل شوند.

در سال2021، سرمایه‌گذاری‌های صورت‌گرفته در حوزه شرکت‌های فناوری از مجموع 4 سال گذشته فراتر بود. در فصل اول سال2022، سرمایه‌های بین‌المللی جذب شده در صندوق‌های VC به 160میلیارد دلار رسید که نسبت به سال گذشته 7درصد افزایش داشته است. گتیر در ماه مارس امسال توانست 768میلیون دلار سرمایه به خود جذب کرده و ارزش مالی این شرکت را به 11.8میلیارد دلار برساند و به اولین دکاکورن اروپایی در حوزه حمل‌وتحویل تبدیل شود. در ابتدای سال2022 از میان 54معامله استارتاپی در ترکیه، 35شرکت در مرحله تأمین بذر هستند و 12 مورد از آنها به مرحله اکتساب رسیدند.

ستون‌های اکوسیستم

هر اکوسیستم استارتاپی دارای چندین رکن مختلف است که وجود هر کدام برای ادامه حیات استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوآور ضروری است. بخش قابل‌توجهی از این ارکان به نهادهای حمایتی اختصاص دارد. بیایید نگاهی بیندازیم به برخی از این نهادهای حمایتی در ترکیه: 

۱.شتاب‌دهنده‌ها:

در سال2010 تنها 6شرکت شتاب‌دهنده در ترکیه فعالیت می‌کردند. اما در سال2021 این عدد به 69 رسید. اگرچه همه‌گیری کرونا بر شتاب‌دهنده‌ها نیز تأثیرات منفی گذاشت، اما شتاب‌دهنده‌های بسیاری به فعالیت آنلاین روی آوردند. تنها در سال2020 در ترکیه 30 استارتاپ به صورت آنلاین رونمایی شدند.

یکی دیگر از تحولاتی که طی چند سال اخیر در ترکیه روی داده، روند تخصصی‌شدن شتاب‌دهنده‌هاست. هم‌اکنون تعداد قابل‌توجهی از شتاب‌دهنده‌ها در ترکیه فقط به ارائه خدمات به استارتاپ‌ها در یک صنعت مشخص ‌یا حتی یک زیرشاخه از آن مشغولند. بازی‌سازی (گیمینگ) یکی از اصلی‌ترین زمینه‌های فعالیت این شتاب‌دهنده‌های تخصصی در ترکیه است. جالب است بدانید بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱، ‌تعداد شتاب‌دهنده‌های تخصصی بازی‌سازی در ترکیه رشدی ۳۳ درصدی را تجربه کرد!

۲. مراکز رشد:

اغلب مراکز رشد ترکیه توسط پارک‌های علم‌وفناوری تأسیس شده‌اند و ارتباط مستقیمی بین تعداد پارک‌های علم‌وفناوری و مراکز رشد وجود دارد. در 10سال اخیر، با توجه به افزایش تقاضا در اکوسیستم استارتاپی، تعداد مراکز رشد این کشور به 82 رسیده است. این مراکز رشد تسهیل‌کننده موفقیت استارتاپ‌هایی هستند که برای پیشرفت به کمک بیشتری احتیاج دارند.

۳. فضاهای کار اشتراکی:

فرهنگ کار اشتراکی در ترکیه از سال2010 شروع به پدیدار شدن کرد و در 2016 روند رو‌به‌رشدی به خود گرفت. به دنبال به‌وجود آمدن فضاهای کو-ورکینگ موفق، در سراسر کشور گزینه‌های متعددی برای کار اشتراکی به وجود آمد. اگرچه همه‌گیری و رواج دورکاری جلوی رشد سرعت این حوزه را نیز گرفت، اما این فضاها توانستند به سرعت خدمات کاری مجازی ارائه و اعضای استارتاپی خود را به یکدیگر متصل کنند. ساماندهی رویداد‌ها و فعالیت‌های سازمانی و ایجاد آشنایی میان افراد فعال در حوزه‌های مختلف، فضاهای کار اشتراکی به فعال‌ترین قطب‌های کارآفرینی ترکیه بدل شدند.

۴. پارک‌های علم‌وفناوری:

با آغاز سال2000 تعداد پارک‌های تحقیق و توسعه فناوری در سراسر ترکیه هر سال افزایش پیدا کرد. در سال2021 تعداد پارک‌های علم‌وفناوری ترکیه به 68 عدد رسید که در حدود 65هزار نفر را مشغول به کار کرده و 7.7میلیارد لیر صادرات داشته‌اند. از سال2021 پارک‌های علم‌وفناوری ترکیه شروع به تأسیس مراکز رشد کردند که گزینه‌های بیشتری را در اختیار استارتاپ‌های این کشور می‌گذارد.

۵. سرمایه‌گذاران خطرپذیر:

دولت ترکیه در حمایت از فضای استارتاپی این کشور فعال و قوی عمل کرده است. برنامه‌ها و ضوابط متنوعی برای تأسیس و رشد استارتاپ‌ها پدید آمده‌اند. از سال2012 تاکنون، سازمان‌های دولتی برای حمایت از توسعه استارتاپ‌های داخلی، شتاب‌دهنده‌ها، شبکه‌های سرمایه‌گذاری فرشته، برنامه‌های توسعه بین‌المللی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر و مراکز کراودفاندینگ به وجود آمده‌اند.

استارتاپ‌های ترکیه این روزها نه‌تنها گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاران خطرپذیر این کشور، بلکه سرمایه‌گذارانی از سایر کشورهای دنیا تبدیل شده‌اند. جذب سرمایه استارتاپ‌های ترکیه طی چند سال اخیر همواره روندی صعودی داشته است. نگاهی دقیق‌تر به این موضوع نشان می‌دهد در این سال‌ها، برخی‌ خانواده‌های ثروتمند و باسابقه در اقتصاد ترکیه نیز وارد سرمایه‌گذاری استارتاپی شده‌اند. قرار‌گرفتن این افراد در اکوسیستم استارتاپی نه‌تنها به تامین مالی پروژه‌های نوآورانه می‌انجامد، بلکه زمینه پذیرش هر چه بیشتر نوآوری در بدنه سنتی اقتصاد را نیز فراهم می‌سازد. 

در 9 ماه سال جاری میلادی، حدود 1.4 میلیارد دلار سرمایه خطرپذیر در قالب ۲۰۶ قرارداد توسط استارتاپ‌های ترکیه جذب شد. این میزان سرمایه رشدی ۱۷۷۰ درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد. 

از آنجا که صنعت بازی‌سازی از مهم‌ترین حوزه‌های فعالیت اکوسیستم استارتاپی است، بخش قابل‌توجهی از این سرمایه‌ها جذب این بخش می‌شود. گزارش‌ها نشانگر آن است که حدود ۲۰ درصد از کل این سرمایه خطرپذیر تزریق‌شده به اکوسیستم استارتاپی در سال۲۰۲۱ به شرکت‌های بازی‌ساز رسیده است. 

البته سرمایه‌گذاری در این حوزه فقط توسط افراد و شرکت‌های ثروتمند صورت نمی‌گیرد. نقش الگوی تامین مالی جمعی نیز در ترکیه به‌تدریج پررنگ‌تر می‌شود. به نظر می‌رسد پلتفرم (fonbulucu) که می‌توان آن را کیک‌استارتر ترکیه دانست، به‌تدریج به‌عنوان یک بخش مهم از بدنه سرمایه‌گذاری خطرپذیر مطرح می‌شود. در سال جاری میلادی، فقط 5 قرارداد تامین مالی استارتاپ‌ها از طریق این پلتفرم آنکارایی صورت گرفت. 

در مجموع در 3 ماهه سال جاری، ترکیه از نظر حجم سرمایه‌ خطرپذیر دریافتی استارتاپ‌هایش جایگاه سیزدهم در اروپا و نیز جایگاه پنجم در خاورمیانه و شمال آفریقا را به خود اختصاص داد.

تسهیل کسب‌وکار در ترکیه

ترکیه همانند بسیاری از کشورهای دنیا، تلاش‌های زیادی را برای تسهیل فعالیت‌های اقتصادی انجام داده است. این کشور در چند سال گذشته یک سری اقدامات اصلاحی را برای کوتاه‌تر کردن فرآیندهای اداری، حذف مقررات زائد و غیر‌ضروری، حذف برخی مالیات‌ها و کارآمدسازی سازمان‌های صدور مجوز به انجام رسانده است. 

ترکیه از نظر سهولت کسب‌وکار در سال ۲۰۱۷ در جایگاه ۶۹‌ در میان حدود ۲۰۰ کشور دنیا قرار داشت، اما با این اقدامات اصلاحی این رتبه به ۳۳ کاهش یافت. 

با توجه به اینکه مقررات دست‌وپاگیر از جمله اصلی‌ترین موانع رشد بازار استارتاپ‌ها به شمار می‌روند، بخشی از موفقیت‌ استارتاپ‌های ترکیه در چند سال اخیر احتمالا به دلیل همین تسهیل مقررات بوده است.

حوزه‌های پررشد استارتاپی در ترکیه

اکوسیستم استارتاپی ترکیه دربردارنده تیم‌هایی فعال در حوزه‌های مختلف است. با این وجود، چند حوزه با بیشترین اقبال از سوی جوانان روبه‌رو شده و البته بیشترین حجم سرمایه‌گذاری خطرپذیر را نیز به خود اختصاص داده است. این حوزه‌ها کدامند؟ 

۱. بازی‌سازی (گیمینگ)

موفقیت 2 استارتاپ پیک (Peak) و نیز رولیک (Rollic) در جذب سرمایه‌های خارجی موجب شد نگاه‌ها به صنعت‌ بازی‌سازی در ترکیه جدی‌تر شود. از آن زمان تاکنون شاهد شکل‌گیری انبوهی از تیم‌های بازی‌سازی در این کشور بودیم. فقط از سال‌۲۰۱۹ تا اوایل‌۲۰۲۱، بیش از ۲۰۰ استودیوی بازی‌سازی در ترکیه ایجاد شد. در مجموع حدود ۴۵۰ استودیو بازی‌سازی در ترکیه به فعالیت مشغولند. به این ترتیب، این کشور به یکی از قطب‌های بازی‌سازی در اروپا تبدیل شده است. 

این وضعیت به جذب سرمایه‌گذاران خطرپذیر از سراسر دنیا نیز انجامیده است. برای مثال فقط طی 7 ماه نخست سال‌۲۰۲۱، 32 استارتاپ بازی‌سازی ترکیه موفق به جذب ۲۲۴ میلیون دلار سرمایه شدند که رکورد جدیدی در نوع خود در این صنعت در ترکیه به شمار می‌رود. 

۲. تجارت الکترونیک

حوزه تجارت الکترونیک معمولا جزو پرسودترین بخش‌ها در کسب‌وکارهای مبتنی بر فناوری دیجیتال است. به همین دلیل، هیچ تعجبی ندارد که این حوزه مورد توجه فعالان استارتاپی ترکیه قرار دارد. 

شرکت ترندیول (Trendyol) را باید موفق‌ترین شرکت ترک در این زمینه دانست که با جذب سرمایه 1.5 میلیارد دلاری، موفق شد لقب اولین شرکت دکاکورن (شرکت با ارزش بالای ۱۰ میلیارد دلار) را به دست آورد. ارزش کنونی این شرکت حدود ۱۶‌میلیارد دلار است. از سوی دیگر، پذیرش هپسیبورادا (با ارزش حدود ۴ میلیارد دلار) در بورس نزدک (نیویورک) از دیگر موفقیت‌های حوزه تجارت الکترونیک ترکیه به شمار می‌رود. در چند سال اخیر، شاهد شکل‌گیری تعداد زیادی استارتاپ دیگر نیز در این زمینه بودیم. 

۳. تحویل سفارش

خرید آنلاین بدون وجود خدمات تحویل سریع، جذابیت چندانی ندارد. به همین دلیل، استارتاپ‌های متعددی برای ارائه این خدمات در ترکیه شکل گرفتند که برخی از آنها توانسته‌اند به موفقیت‌های خوبی نیز دست یابند. گتیر (Getir) که در سال‌ ۲۰۱۵ شکل گرفت و نیز یمکسپتی (Yemeksepeti) که حدود 2 دهه پیش ایجاد شد، از پیشتازان این بازار هستند که به ترتیب در زمینه تحویل سریع سفارش‌های سوپرمارکتی و نیز غذای رستورانی به فعالیت مشغولند. موفقیت‌های این استارتاپ‌ها نیز به جذابیت این حوزه و حضور تیم‌های جدید و نوآور دیگر انجامیده است. 

۴. فین‌تک

خدمات مالی بر بستر دیجیتال از سودآورترین حوزه‌های فعالیت در دنیای استارتاپی به شمار می‌رود. البته در برخی کشورها، وجود مقررات سختگیرانه و دست‌وپاگیر موجب می‌شود استارتاپ‌های فین‌تک نتوانند به‌راحتی به نوآوری و ارائه راه‌حل‌های متفاوت بپردازند. اما ترکیه تا حدی از این قاعده مستثنی است. دولت ترکیه در چند سال اخیر با تغییر بسیاری از مقررات، زمینه را برای فعالیت هر چه بیشتر در حوزه فین‌تک فراهم کرده است. به همین دلیل، تعداد استارتاپ‌های ترک فعال در حوزه‌هایی مختلف فین‌تک و به ویژه بانکداری نوین و رمزارزها به طور قابل توجهی افزایش یافته است.

باشگاه شرکت‌های چند میلیارد دلاری ترکیه

در سال‌ ۲۰۱۹، هیچ شرکت حوزه فناوری دیجیتال با ارزش بالای یک میلیارد دلار در ترکیه وجود نداشت. اما چند اتفاق مهم در اکوسیستم استارتاپی ترکیه، همه چیز را تغییر داد. 

ابتدا شاهد خرید شرکت بازی‌سازی پیک (Peak) به ارزش 1.8 میلیارد دلار در سال‌۲۰۲۰ بودیم و به این ترتیب، اولین یونیکورن ترک شکل گرفت. در سال۲۰۲۱، ‌شرکت‌های دریم گیمز (Dream Games) و گتیر (Getir) موفق به جذب سرمایه شدند و در کنار پیک، به عنوان یونیکورن‌های جدید قرار گرفتند. اندکی بعد، شرکت هپسیبورادا (Hepsiburada) توانست با ارزشی حدود 3.8 میلیارد دلار در بورس نزدک نیویورک پذیرفته شود و تریندیول (Trendyol) نیز توانست در یک افزایش سرمایه دیگر مبلغ 1.5‌میلیارد دلار را جذب کند و به اولین دکاکورن (شرکت با ارزش بالای ۱۰ میلیارد دلار) ترکیه تبدیل شود. 

به این ترتیب، باشگاه یونیکورن‌های ترکیه که در سال‌۲۰۱۹ هیچ عضوی نداشت، طی کمتر از 2 سال 5 عضو جدید یافت! 

البته ماجرای یونیکورن‌شدن شرکت دریم گیمز نیز در نوع خود جذاب است. فاصله بین ایجاد این شرکت و یونیکورن‌شدنش فقط ۲۳ ماه بود! به این ترتیب، دریم گیمز توانست رکورد سریع‌ترین زمان تبدیل به یونیکورن در ترکیه را به خود اختصاص دهد. 

اما آیا باشگاه یونیکورن‌های ترکیه قرار است به همین شرکت‌ها محدود بماند؟ جالب است بدانید برخی کارشناسان با بررسی وضعیت چندین شرکت برتر دیگر در اکوسیستم استارتاپی ترکیه اینگونه نتیجه‌گیری می‌کنند که طی 2 سال آینده احتمالا شاهد دو برابر شدن تعداد یونیکورن‌ها در این اکوسیستم باشیم!

نگاهی به اکوسیستم استارتاپی استانبول

ترکیه با جمعیتی ۸۴‌ میلیون نفری که حدود نیمی از آنها زیر ۳۲ ساله هستند، بیشترین جمعیت جوان را در اروپا به خود اختصاص داده است. همین ویژگی سبب شده استانبول به یکی از بهترین شهرها برای عرضه محصولات و خدمات نوآورانه تبدیل شود. اکوسیستم استارتاپی استانبول در سال‌های اخیر به لطف وجود سازمان‌های مختلف حمایتی، رویدادهای متنوع و نیز کارآفرینان موفق توانسته رشد خوبی را تجربه کند. در مجموع بیش از ۸۰ سازمان فعال برای حمایت‌ از استارتاپ‌ها در استانبول وجود دارد که در میان آنها می‌توان به نام‌هایی آشنا مثل پلاگ اند پلی (Plug and Play) اشاره کرد.

همچنین هر‌ساله تعداد زیادی رویداد به ویژه در حوزه‌هایی مثل بازی‌سازی یا فین‌تک در این شهر برگزار می‌شود که موجب تقویت ارتباطات بین تیم‌های فعال و همچنین جذب استعدادهای موجود می‌شود. از سوی دیگر، موفقیت‌های چشمگیر برخی استارتاپ‌های این شهر در جذب سرمایه‌های خارجی و پیوستن آنها به جمع یونیکورن‌ها نیز بر اشتیاق جوانان و ‌سرمایه‌گذاران برای حضور در اکوسیستم استارتاپی افزوده است. 

اکوسیستم استارتاپی استانبول در سال‌های اخیر در دو حوزه مشخص از رشد خوبی برخوردار بوده است. اولین حوزه به صنعت بازی‌سازی مربوط می‌شود. بخش قابل‌توجهی از سرمایه‌های خارجی جذب‌شده در این اکوسیستم به استارتاپ‌های بازی‌ساز مربوط می‌شود. دومین حوزه نیز به هوش مصنوعی، کلان‌داده و تحلیل داده مربوط می‌شود. جالب است بدانید ترکیه با جذب حدود 3.4‌ میلیارد دلار سرمایه در زمینه هوش مصنوعی، جایگاه اول را در این زمینه در خاورمیانه به خود اختصاص داده است. طی 5سال گذشته حدود ۲۰۰ شرکت فعال در زمینه هوش مصنوعی موفق به جذب سرمایه شدند. 

 معرفی چند استارتاپ موفق ترکیه