هرگز سالی چون سال۲۰۲۱، برای اکوسیستم استارتاپی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر در برزیل وجود نداشته است! در این سال، اعداد شگفت‌انگیزی خلق شد؛ استارتاپ‌های برزیلی ۷۶۰دور و در مجموع بیش از ۱۰میلیارد دلار سرمایه جذب کردند که افزایش ۱۹۴درصدی را نسبت به سال۲۰۲۰ نشان می‌دهد. حتی بحران‌های سیاسی و پیامدهای اقتصادی ناشی از همه‌گیری کرونا هم نتوانست جلوی رشد فزاینده استارتاپ‌ها را در برزیل بگیرد؛ انگار که یک سامبای بی‌وقفه راه افتاده و نمایشی شورانگیز از سرمایه‌گذاری و استارتاپ‌داری بر پا شده باشد؛ موجی که توقف‌ناپذیر جلو می‌آید.
احتمالا شما هم با ما هم‌نظر باشید که برزیل را بیشتر به خاطر فوتبال، سامبا، فستیوال‌های رنگارنگ و سواحل زیبایش می‌شناسند، اما چندین سال است که در حوزه تکنولوژی و کسب‌وکارهای آنلاین هم حرف‌های زیادی برای گفتن دارد؛ به‌گونه‌ای که استارتاپ‌هایش در صحنه‌های بین‌المللی حضور پیدا کردهاند و ۱۰تا از آنها موفق شده‌اند در سال۲۰۲۱ به ارزش یک میلیارد دلار دست پیدا کنند و به تک‌شاخ یا یونیکورن تبدیل شوند. تعداد این استارتاپ‌ها در سال۲۰۲۲ به ۲۵عدد رسیده که نشان می‌دهد این کشور ۲۱۵میلیون نفری ظرفیت تولید استارتاپ‌های بزرگ را دارد.
اکوسیستم جوان و سرزنده
اکوسیستم استارتاپ برزیل هنوز جوان است؛ این نکته با نگاهی به مراحل سرمایه‌گذاری آشکارتر می‌شود: از مجموع ۷۶۰دور سرمایه‌گذاری انجامشده در سال گذشته میلادی، ۲۱۷دور مربوط به مرحله سیدمانی بوده است که ۱۵۷میلیون دلار جذب سرمایه داشتند. سپس دورهای سری A با ۸۳دور و ۸۹۴میلیون دلار جذب سرمایه قرار دارند.
سرمایه‌گذاری سریC تنها با ۲۵دور، ۲۰درصد از کل حجم سرمایه‌گذاری‌های انجامشده یعنی حدود ۲میلیارد دلار را به خود اختصاص دادند. با این حال، اکثریت قریب به اتفاق راندها (۲۷۰) مرحله سرمایه‌گذاری خود را فاش نکردند. آنها با هم یک میلیارد دلار جمع‌آوری کردند.
حمایت دولت از استارتاپ‌ها
دولت برزیل به کسب‌وکارهای کوچکش امید زیادی بسته است؛ به‌گونه‌ای که در ۳ماه نخست سال۲۰۲۱ بیش از ۳۳میلیارد دلار در ۲۲۶شرکت سرمایه‌گذاری کرده و خدمات پشتیبانی فوق‌العاده‌ای را برای آنها در نظر گرفته است. همچنین در حال توسعه ابتکاراتی برای تقویت رشد استارتاپ‌ها در سائوپائولو طی ۴سال آینده است.
اکوسیستم استارتاپی برزیل در منطقه آمریکای جنوبی، پیشرو استارتاپ‌داری محسوب می‌شود و از این منظر در رتبه بیست‌و‌ششم جهان قرار گرفته است. برزیل مکانی ایده‌آل برای استارتاپ‌های تجارت الکترونیک و خرده‌فروشی، حمل‌ونقل و آموزش است. به‌عنوان مثال، در این کشور، ۳۷۰استارتاپ در حوزه تجارت الکترونیک و خرده‌فروشی، ۲۳۹استارتاپ حمل‌ونقل و ۱۲۷استارتاپ آموزشی وجود دارد. همچنین ۶شتاب‌دهنده، ۵۶ فضای کار اشتراکی، ۱۴سازمان اختصاصی و مرتبط با استارتاپ‌ها و… در این کشور مشغول به فعالیت هستند.
برزیل کشور یونیکورن‌ها
برزیل سال۲۰۲۱ را با ۱۸استارتاپ تک‌شاخ به پایان رساند که ۱۰تای آنها در همین سال به موقعیت یونیکورنی رسیدند. داده‌های Sling Hub نشان می‌دهد که اگرچه فین‌تک‌ها ستاره‌های بزرگ سال در زمینه تامین مالی بودند، اما در باشگاه یونیکورن‌ها توزیع متعادلی براساس بازار وجود دارد: فین‌تک (۵)، فناوری خرده‌فروشی (۳)، فناوری لاگ (۲)، املاک و مستغلات (۲) و edtech، فناوری مواد غذایی، فناوری سلامت، ساخت‌وساز، بازی‌ها و فناوری عمیق با هر کدام یک تک‌شاخ در این عرصه حضور دارند.
روش مورد استفاده توسط Sling Hub آن دسته از استارتاپ‌هایی را که از طریق IPO عمومی شده‌اند، مانند Nubank، Vtex و Stone، تک‌شاخ در نظر نمی‌گیرد. همچنین شرکت‌های هلدینگ مانند Movile (صاحب iFood) یا Frete.com (مالک CargoX و FreteBras) را به‌عنوان بخشی از خانواده یونیکورن به حساب نمی‌آورد. مثلا Merama، استارتاپی با DNA برزیلی و مکزیکی که در سال۲۰۲۱ تبدیل به تک‌شاخ شد، در لیست تک‌شاخ های برزیلی ساخته‌شده توسط Sling Hub قرار ندارد.
همچنین استارتاپ‌هایی که اخیرا بیش از ۱۰۰میلیون دلار در هر دور جذب سرمایه کردهاند، ممکن است در دور بعدی به وضعیت تک‌شاخ برسند، چون روند رشد فزاینده‌ای دارند و زمینه‌های استارتاپ‌داری در برزیل فراهم شده است. جمعیت بالای این کشور نیز نیازهای متعددی دارد که استارتاپ‌ها گزینه‌های بی‌نظیری برای پاسخگویی به این نیازها به‌شمار می‌روند.
استعدادها تک‌شاخ می‌سازند
جالب است بدانید که بیش از نیمی از بنیانگذاران یونیکورن برزیل در دانشگاه‌های متمرکز STEM تحصیل کردهاند. همه بنیانگذاران شرکت‌ها دارای سوابق تحصیلی عالی هستند. برزیل که بازاری بزرگ با شرکت‌های قوی دارد، جایگاه خوبی برای افرادی است که می‌خواهند وارد این سیستم شوند چون بنیانگذاران موفق تجربیات قبلی خود را برای دسترسی به اکوسیستم فعلی و شناسایی فرصت‌ها و تضمین مشتریان اولیه به اشتراک می‌گذارند. همچنین برای بنیانگذاران ضروری است که محدودیت‌های اختلال در اکوسیستم را از نظر سطح و سرعت احساس کنند. نسل بعدی یونیکورن‌ها از زیرساخت‌های دیجیتال و مشتریان شرکت‌های خلاق استفاده می‌کنند. این رویه این امکان را فراهم کرده که بهترین نوع رهبری را در اکوسیستم استارتاپی داشته باشند. حالا دیگر استارتاپ‌های برزیلی جایگاه خود را در اقتصاد این کشور به‌دست آورده‌اند و نمی‌توان انکارشان کرد.
سرمایه‌گذاران اکوسیستم استارتاپی برزیل
بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار در استارتاپ‌های برزیلی، از نظر تعداد دور و نه حجم سرمایه‌گذاری، یک شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر برزیلی است به نام BossaNova که در ۳۰دور سرمایه‌گذاری شرکت کرده که ۲۱دور آن Seed یا Pre-Seed بوده است. در میان سرمایه‌گذاران خارجی، سافت‌بانک فعال‌ترین بوده است با ۲۷دور سرمایه‌گذاری. از این تعداد، ۱۴راند سرمایه‌گذاری در سریB بوده و ۴۰میلیون دلار در این سری سرمایه‌گذاری کرده است.
استارتاپ‌های راه‌یافته به بورس
بیش از یک سال است که استارتاپ‌های برزیلی شرایط عرضه عمومی را کسب کردهاند. در مجموع ۶مورد از آنها در بورس اوراق بهادار نیویورک، NYSE و ۴مورد در B3 یعنی بورس برزیل عرضه شده‌اند.
اولین مورد VTEX بود که یک پلتفرم تجارت الکترونیک است و راه‌حل‌هایی را برای ساده‌سازی فروش در ماه جولای ارائه می‌دهد. VTEX قبلا از سپتامبر۲۰۲۰ یک استارتاپ تک‌شاخ بود و در فهرست NYSE، ۴.۷میلیارد دلار ارزش داشت.
در ماه دسامبر، نوبانک اولین حضور دوگانه خود را در NYSE و B3 انجام داد. ارزش این بانک دیجیتال در روز اول به‌عنوان یک شرکت بورسی بیش از ۵۰میلیارد دلار بود. ۴استارتاپ دیگر در بورس برزیل به صورت عمومی عرضه شدند که عبارت هستند از: GetNinjas، GetNet، Infracommerce و Dotz.
گام‌های نخستین یک زیست‌بوم
استارتاپ‌های برزیلی ۶۶درصد از تک‌شاخ‌های آمریکای لاتین را تشکیل می‌دهند و مکزیک با ۱۹درصد از این مجموع، در رتبه دوم قرار دارد. اکوسیستم برزیل در سال۲۰۱۸ با ظهور اولین تک‌شاخ خود، زندگی جدیدی را آغاز کرد؛ در آن زمان تعداد سرمایه‌گذاران بسیار اندک و تشویق به سرمایه‌گذاری نیز بسیار کمتر بود ولی با توسعه سرمایه‌گذاری خطرپذیر ۲۰استارتاپ تک‌شاخ ظهور کردند. نکته مهم این است که این تعداد به‌طور قابل‌توجهی رشد کرده و این کشور ظرفیت عظیمی برای رشد چنین شرکت‌هایی دارد.
کارآفرینی در برزیل پیشرفت زیادی داشته و این امر باعث شده است که زمینه‌ها برای سرمایه‌گذاری مطلوب‌تر شوند. برزیل کشوری است که فرصت‌های زیادی برای ارائه راه‌حل‌ها در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و محیطی دارد. با ترکیب فناوری و نوآوری با این صنایع و با تشویق مصرف‌کنندگان به خرید محصولات و خدمات جدید، چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های جدید بهبود یافته است.
سهم عمده در این سناریو تغییرات در چارچوب نظارتی برزیل است. با همه‌گیری کرونا، رشد اکوسیستم برزیل شتاب گرفته، اقتصاد و مدل‌های جدید کسب‌وکار تقویت شده‌اند و همچنین امکان توسعه استارتاپ‌های تک‌شاخ فراهم شده است.
چشم‌انداز اقتصادی
برزیل در تولید، صادرات و واردات محصولاتی مانند نیشکر، قهوه، سویا، گندم و ذرت در جهان پیشرو است و تجارت کشاورزی ۲۵درصد از تولید ناخالص داخلی برزیل را تشکیل می‌دهد و در حال حاضر با توجه به وجود اکوسیستم استارتاپی پیشرو در این کشور، روندهای استفاده از تکنولوژی تغییرات زیادی به خود می‌بیند. همچنین بانک‌های دیجیتال به‌طور فزاینده‌ای در بازار با نرخ متوسط ۱۴۷درصد در سال رشد می‌کنند. این رشد ناشی از تمرکز زیاد بانکداری در بانک‌های بزرگ است و اینکه درصد بالایی از جمعیت به خدمات بانکداری سنتی دسترسی ندارند.
برزیل که برترین اقتصاد آمریکای لاتین و هشتمین اقتصاد بزرگ در سراسر جهان است، دارای جمعیتی بیش از ۲۱۵میلیون نفر و پذیرای فناوری‌های جدید و بازاری پر از فرصت‌های تجاری است. وزارت اقتصاد برزیل چشم‌انداز رشد اقتصادی خود را ۱.۵درصد در سال۲۰۲۲ و ۲.۵درصد در سال۲۰۲۳ عنوان کرده و پیش‌بینی می‌کند که بازار این کشور به دلیل رشد سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی، آینده درخشانی داشته باشد.
براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول (IMF)، در سال۲۰۲۲، برزیل دهمین کشور جهان از نظر تولید ناخالص داخلی(GDP) است. با توجه به تولید ناخالص داخلی در حدود ۳.۴۸تریلیون دلار (USD) در سال، جریان قابل‌توجهی از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) را تجربه کرده و ۴۳درصد از کل سرمایه‌گذاری‌های انجامشده در منطقه آمریکای لاتین را به خود اختصاص داده است. علاوه بر این، برزیل یکی از بنیانگذاران بازار مشترک جنوبی (مرکوسور) است و با بسیاری از بازارهای کلیدی آمریکای لاتین مرز مشترک دارد. بنابراین استارتاپ‌های برزیلی به بازارهای چند ده میلیون نفری کشورهای همسایه نیز دسترسی دارند.
مراکز استارتاپ‌نشینی
۱۳هزار استارتاپ فعال در برزیل وجود دارد که اکثر آنها از مدل کسب‌وکار SaaS پیروی می‌کنند و شیوه B2B را هدف قرار داده‌اند. منطقه جنوب شرقی برزیل به دلیل اکثریت نمایندگی اقتصادی در شهر سائوپائولو، دارای بیشترین تعداد استارتاپ است. اما مراکز فناوری نیز وجود دارند که در جنوب مانند فلوریانوپلیس و در شمال شرقی مانند Recife خودنمایی می‌کنند.
سائوپائولو، محل چندین دانشگاه برتر و تعداد فزاینده‌ای از انکوباتورهای استارتاپ، از جمله تنها انکوباتور آمریکایی لاتین Google است. اکوسیستم استارتاپی سائوپائولو در سال۲۰۲۲ در رتبه شانزدهم جهانی قرار گرفت و با رشد ۴پله‌ای از سال۲۰۲۱، حرکت مثبتی را نشان داد. ریودوژانیرو هم که تقریبا همتراز با توکیو و بالاتر از بمبئی، شنژن، واشنگتن و آستین ایستاده است.
این کشور در سال۲۰۲۱ با بیش از ۵میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در نیمه اول سال، در حال شکستن رکوردهای جذب سرمایه است و مدل کسب‌وکار مورد اعتماد و حمایت بسیاری از کارآفرینان باهوش، مانند بنیانگذاران Booking.com، اسکایپ، مرکادو لیور و سرمایه‌گذاران فیسبوک و نتفلیکس قرار گرفته است و با شرکت‌هایی مانند PWC، Santander و Unilever همکاری می‌کند.
برزیل جایگاه خود را در باشگاه یونیکورن‌ها تثبیت کرده است. ضمن اینکه تعداد زیادی شرکت برای رسیدن به سطح یونیکورن در حال رقابت هستند و نظام جدیدی از اقتصاد را به نمایش گذاشته‌اند و یکی از خلاق‌ترین و مبتکرترین اقتصاد‌های جهان و درخشان‌ترین بخش‌های خصوصی را تاسیس کردهاند.
شرکت‌های برزیلی در چندین بخش مانند بازی، تدارکات، تحویل غذا، بازارهای مصرف‌کننده، آموزش، برنامه‌های کاربردی B2B و کلیه خدمات مالی فعالیت می‌کنند. توسعه و شتاب بخشیدن به هر کسب‌وکاری در بازارهای پیچیده آنها در توسعه و شتاب بسیار موثر بوده است.