هرگز سالی چون سال2021، برای اکوسیستم استارتاپی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر در برزیل وجود نداشته است! در این سال، اعداد شگفت‌انگیزی خلق شد؛ استارتاپ‌های برزیلی 760دور و در مجموع بیش از 10میلیارد دلار سرمایه جذب کردند که افزایش 194درصدی را نسبت به سال2020 نشان می‌دهد. حتی بحران‌های سیاسی و پیامدهای اقتصادی ناشی از همه‌گیری کرونا هم نتوانست جلوی رشد فزاینده استارتاپ‌ها را در برزیل بگیرد؛ انگار که یک سامبای بی‌وقفه راه افتاده و نمایشی شورانگیز از سرمایه‌گذاری و استارتاپ‌داری بر پا شده باشد؛ موجی که توقف‌ناپذیر جلو می‌آید.
احتمالا شما هم با ما هم‌نظر باشید که برزیل را بیشتر به خاطر فوتبال، سامبا، فستیوال‌های رنگارنگ و سواحل زیبایش می‌شناسند، اما چندین سال است که در حوزه تکنولوژی و کسب‌وکارهای آنلاین هم حرف‌های زیادی برای گفتن دارد؛ به‌گونه‌ای که استارتاپ‌هایش در صحنه‌های بین‌المللی حضور پیدا کردهاند و 10تا از آنها موفق شده‌اند در سال2021 به ارزش یک میلیارد دلار دست پیدا کنند و به تک‌شاخ یا یونیکورن تبدیل شوند. تعداد این استارتاپ‌ها در سال2022 به 25عدد رسیده که نشان می‌دهد این کشور 215میلیون نفری ظرفیت تولید استارتاپ‌های بزرگ را دارد.
اکوسیستم جوان و سرزنده
اکوسیستم استارتاپ برزیل هنوز جوان است؛ این نکته با نگاهی به مراحل سرمایه‌گذاری آشکارتر می‌شود: از مجموع 760دور سرمایه‌گذاری انجامشده در سال گذشته میلادی، 217دور مربوط به مرحله سیدمانی بوده است که 157میلیون دلار جذب سرمایه داشتند. سپس دورهای سری A با 83دور و 894میلیون دلار جذب سرمایه قرار دارند.
سرمایه‌گذاری سریC تنها با 25دور، 20درصد از کل حجم سرمایه‌گذاری‌های انجامشده یعنی حدود 2میلیارد دلار را به خود اختصاص دادند. با این حال، اکثریت قریب به اتفاق راندها (270) مرحله سرمایه‌گذاری خود را فاش نکردند. آنها با هم یک میلیارد دلار جمع‌آوری کردند.
حمایت دولت از استارتاپ‌ها
دولت برزیل به کسب‌وکارهای کوچکش امید زیادی بسته است؛ به‌گونه‌ای که در 3ماه نخست سال2021 بیش از 33میلیارد دلار در 226شرکت سرمایه‌گذاری کرده و خدمات پشتیبانی فوق‌العاده‌ای را برای آنها در نظر گرفته است. همچنین در حال توسعه ابتکاراتی برای تقویت رشد استارتاپ‌ها در سائوپائولو طی 4سال آینده است.
اکوسیستم استارتاپی برزیل در منطقه آمریکای جنوبی، پیشرو استارتاپ‌داری محسوب می‌شود و از این منظر در رتبه بیست‌و‌ششم جهان قرار گرفته است. برزیل مکانی ایده‌آل برای استارتاپ‌های تجارت الکترونیک و خرده‌فروشی، حمل‌ونقل و آموزش است. به‌عنوان مثال، در این کشور، 370استارتاپ در حوزه تجارت الکترونیک و خرده‌فروشی، 239استارتاپ حمل‌ونقل و 127استارتاپ آموزشی وجود دارد. همچنین 6شتاب‌دهنده، 56 فضای کار اشتراکی، 14سازمان اختصاصی و مرتبط با استارتاپ‌ها و… در این کشور مشغول به فعالیت هستند.
برزیل کشور یونیکورن‌ها
برزیل سال2021 را با 18استارتاپ تک‌شاخ به پایان رساند که 10تای آنها در همین سال به موقعیت یونیکورنی رسیدند. داده‌های Sling Hub نشان می‌دهد که اگرچه فین‌تک‌ها ستاره‌های بزرگ سال در زمینه تامین مالی بودند، اما در باشگاه یونیکورن‌ها توزیع متعادلی براساس بازار وجود دارد: فین‌تک (5)، فناوری خرده‌فروشی (3)، فناوری لاگ (2)، املاک و مستغلات (2) و edtech، فناوری مواد غذایی، فناوری سلامت، ساخت‌وساز، بازی‌ها و فناوری عمیق با هر کدام یک تک‌شاخ در این عرصه حضور دارند.
روش مورد استفاده توسط Sling Hub آن دسته از استارتاپ‌هایی را که از طریق IPO عمومی شده‌اند، مانند Nubank، Vtex و Stone، تک‌شاخ در نظر نمی‌گیرد. همچنین شرکت‌های هلدینگ مانند Movile (صاحب iFood) یا Frete.com (مالک CargoX و FreteBras) را به‌عنوان بخشی از خانواده یونیکورن به حساب نمی‌آورد. مثلا Merama، استارتاپی با DNA برزیلی و مکزیکی که در سال2021 تبدیل به تک‌شاخ شد، در لیست تک‌شاخ های برزیلی ساخته‌شده توسط Sling Hub قرار ندارد.
همچنین استارتاپ‌هایی که اخیرا بیش از 100میلیون دلار در هر دور جذب سرمایه کردهاند، ممکن است در دور بعدی به وضعیت تک‌شاخ برسند، چون روند رشد فزاینده‌ای دارند و زمینه‌های استارتاپ‌داری در برزیل فراهم شده است. جمعیت بالای این کشور نیز نیازهای متعددی دارد که استارتاپ‌ها گزینه‌های بی‌نظیری برای پاسخگویی به این نیازها به‌شمار می‌روند.
استعدادها تک‌شاخ می‌سازند
جالب است بدانید که بیش از نیمی از بنیانگذاران یونیکورن برزیل در دانشگاه‌های متمرکز STEM تحصیل کردهاند. همه بنیانگذاران شرکت‌ها دارای سوابق تحصیلی عالی هستند. برزیل که بازاری بزرگ با شرکت‌های قوی دارد، جایگاه خوبی برای افرادی است که می‌خواهند وارد این سیستم شوند چون بنیانگذاران موفق تجربیات قبلی خود را برای دسترسی به اکوسیستم فعلی و شناسایی فرصت‌ها و تضمین مشتریان اولیه به اشتراک می‌گذارند. همچنین برای بنیانگذاران ضروری است که محدودیت‌های اختلال در اکوسیستم را از نظر سطح و سرعت احساس کنند. نسل بعدی یونیکورن‌ها از زیرساخت‌های دیجیتال و مشتریان شرکت‌های خلاق استفاده می‌کنند. این رویه این امکان را فراهم کرده که بهترین نوع رهبری را در اکوسیستم استارتاپی داشته باشند. حالا دیگر استارتاپ‌های برزیلی جایگاه خود را در اقتصاد این کشور به‌دست آورده‌اند و نمی‌توان انکارشان کرد.
سرمایه‌گذاران اکوسیستم استارتاپی برزیل
بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار در استارتاپ‌های برزیلی، از نظر تعداد دور و نه حجم سرمایه‌گذاری، یک شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر برزیلی است به نام BossaNova که در 30دور سرمایه‌گذاری شرکت کرده که 21دور آن Seed یا Pre-Seed بوده است. در میان سرمایه‌گذاران خارجی، سافت‌بانک فعال‌ترین بوده است با 27دور سرمایه‌گذاری. از این تعداد، 14راند سرمایه‌گذاری در سریB بوده و 40میلیون دلار در این سری سرمایه‌گذاری کرده است.
استارتاپ‌های راه‌یافته به بورس
بیش از یک سال است که استارتاپ‌های برزیلی شرایط عرضه عمومی را کسب کردهاند. در مجموع 6مورد از آنها در بورس اوراق بهادار نیویورک، NYSE و 4مورد در B3 یعنی بورس برزیل عرضه شده‌اند.
اولین مورد VTEX بود که یک پلتفرم تجارت الکترونیک است و راه‌حل‌هایی را برای ساده‌سازی فروش در ماه جولای ارائه می‌دهد. VTEX قبلا از سپتامبر2020 یک استارتاپ تک‌شاخ بود و در فهرست NYSE، 4.7میلیارد دلار ارزش داشت.
در ماه دسامبر، نوبانک اولین حضور دوگانه خود را در NYSE و B3 انجام داد. ارزش این بانک دیجیتال در روز اول به‌عنوان یک شرکت بورسی بیش از 50میلیارد دلار بود. 4استارتاپ دیگر در بورس برزیل به صورت عمومی عرضه شدند که عبارت هستند از: GetNinjas، GetNet، Infracommerce و Dotz.
گام‌های نخستین یک زیست‌بوم
استارتاپ‌های برزیلی 66درصد از تک‌شاخ‌های آمریکای لاتین را تشکیل می‌دهند و مکزیک با 19درصد از این مجموع، در رتبه دوم قرار دارد. اکوسیستم برزیل در سال2018 با ظهور اولین تک‌شاخ خود، زندگی جدیدی را آغاز کرد؛ در آن زمان تعداد سرمایه‌گذاران بسیار اندک و تشویق به سرمایه‌گذاری نیز بسیار کمتر بود ولی با توسعه سرمایه‌گذاری خطرپذیر 20استارتاپ تک‌شاخ ظهور کردند. نکته مهم این است که این تعداد به‌طور قابل‌توجهی رشد کرده و این کشور ظرفیت عظیمی برای رشد چنین شرکت‌هایی دارد.
کارآفرینی در برزیل پیشرفت زیادی داشته و این امر باعث شده است که زمینه‌ها برای سرمایه‌گذاری مطلوب‌تر شوند. برزیل کشوری است که فرصت‌های زیادی برای ارائه راه‌حل‌ها در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و محیطی دارد. با ترکیب فناوری و نوآوری با این صنایع و با تشویق مصرف‌کنندگان به خرید محصولات و خدمات جدید، چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های جدید بهبود یافته است.
سهم عمده در این سناریو تغییرات در چارچوب نظارتی برزیل است. با همه‌گیری کرونا، رشد اکوسیستم برزیل شتاب گرفته، اقتصاد و مدل‌های جدید کسب‌وکار تقویت شده‌اند و همچنین امکان توسعه استارتاپ‌های تک‌شاخ فراهم شده است.
چشم‌انداز اقتصادی
برزیل در تولید، صادرات و واردات محصولاتی مانند نیشکر، قهوه، سویا، گندم و ذرت در جهان پیشرو است و تجارت کشاورزی 25درصد از تولید ناخالص داخلی برزیل را تشکیل می‌دهد و در حال حاضر با توجه به وجود اکوسیستم استارتاپی پیشرو در این کشور، روندهای استفاده از تکنولوژی تغییرات زیادی به خود می‌بیند. همچنین بانک‌های دیجیتال به‌طور فزاینده‌ای در بازار با نرخ متوسط 147درصد در سال رشد می‌کنند. این رشد ناشی از تمرکز زیاد بانکداری در بانک‌های بزرگ است و اینکه درصد بالایی از جمعیت به خدمات بانکداری سنتی دسترسی ندارند.
برزیل که برترین اقتصاد آمریکای لاتین و هشتمین اقتصاد بزرگ در سراسر جهان است، دارای جمعیتی بیش از 215میلیون نفر و پذیرای فناوری‌های جدید و بازاری پر از فرصت‌های تجاری است. وزارت اقتصاد برزیل چشم‌انداز رشد اقتصادی خود را 1.5درصد در سال2022 و 2.5درصد در سال2023 عنوان کرده و پیش‌بینی می‌کند که بازار این کشور به دلیل رشد سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی، آینده درخشانی داشته باشد.
براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول (IMF)، در سال2022، برزیل دهمین کشور جهان از نظر تولید ناخالص داخلی(GDP) است. با توجه به تولید ناخالص داخلی در حدود 3.48تریلیون دلار (USD) در سال، جریان قابل‌توجهی از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) را تجربه کرده و 43درصد از کل سرمایه‌گذاری‌های انجامشده در منطقه آمریکای لاتین را به خود اختصاص داده است. علاوه بر این، برزیل یکی از بنیانگذاران بازار مشترک جنوبی (مرکوسور) است و با بسیاری از بازارهای کلیدی آمریکای لاتین مرز مشترک دارد. بنابراین استارتاپ‌های برزیلی به بازارهای چند ده میلیون نفری کشورهای همسایه نیز دسترسی دارند.
مراکز استارتاپ‌نشینی
13هزار استارتاپ فعال در برزیل وجود دارد که اکثر آنها از مدل کسب‌وکار SaaS پیروی می‌کنند و شیوه B2B را هدف قرار داده‌اند. منطقه جنوب شرقی برزیل به دلیل اکثریت نمایندگی اقتصادی در شهر سائوپائولو، دارای بیشترین تعداد استارتاپ است. اما مراکز فناوری نیز وجود دارند که در جنوب مانند فلوریانوپلیس و در شمال شرقی مانند Recife خودنمایی می‌کنند.
سائوپائولو، محل چندین دانشگاه برتر و تعداد فزاینده‌ای از انکوباتورهای استارتاپ، از جمله تنها انکوباتور آمریکایی لاتین Google است. اکوسیستم استارتاپی سائوپائولو در سال2022 در رتبه شانزدهم جهانی قرار گرفت و با رشد 4پله‌ای از سال2021، حرکت مثبتی را نشان داد. ریودوژانیرو هم که تقریبا همتراز با توکیو و بالاتر از بمبئی، شنژن، واشنگتن و آستین ایستاده است.
این کشور در سال2021 با بیش از 5میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در نیمه اول سال، در حال شکستن رکوردهای جذب سرمایه است و مدل کسب‌وکار مورد اعتماد و حمایت بسیاری از کارآفرینان باهوش، مانند بنیانگذاران Booking.com، اسکایپ، مرکادو لیور و سرمایه‌گذاران فیسبوک و نتفلیکس قرار گرفته است و با شرکت‌هایی مانند PWC، Santander و Unilever همکاری می‌کند.
برزیل جایگاه خود را در باشگاه یونیکورن‌ها تثبیت کرده است. ضمن اینکه تعداد زیادی شرکت برای رسیدن به سطح یونیکورن در حال رقابت هستند و نظام جدیدی از اقتصاد را به نمایش گذاشته‌اند و یکی از خلاق‌ترین و مبتکرترین اقتصاد‌های جهان و درخشان‌ترین بخش‌های خصوصی را تاسیس کردهاند.
شرکت‌های برزیلی در چندین بخش مانند بازی، تدارکات، تحویل غذا، بازارهای مصرف‌کننده، آموزش، برنامه‌های کاربردی B2B و کلیه خدمات مالی فعالیت می‌کنند. توسعه و شتاب بخشیدن به هر کسب‌وکاری در بازارهای پیچیده آنها در توسعه و شتاب بسیار موثر بوده است.