جدیت مقامات امارات در زمینه بسترسازی برای نوآوری سبب شده این کشور از جذابیت بالایی برای فعالان اکوسیستم استارتاپی از سراسر دنیا برخوردار شود و اکنون این کشور به یک قطب جذاب استارتاپی تبدیل شده است. امارات طی چند سال گذشته نه‌تنها شاهد شکل‌گیری استارتاپ‌هایی متعددی بود، بلکه به میزبانی برای شرکت‌های خارجی حوزه نوآوری و سرمایه‌گذاری نیز تبدیل شد.
اما چطور امارات با جمعیت ۹میلیون نفری خود توانست طی چند سال اخیر با این جهش چشمگیر روبه‌رو شود؟
باور به نوآوری به عنوان موتور توسعه را شاید بتوان اصلی‌ترین دلیل این پیشرفت دانست. مقامات امارات طی چند سال اخیر تلاش‌های زیادی را در قالب تدوین سیاست‌های جذاب برای شرکت‌های نوآور، بالا‌بردن امنیت سرمایه‌گذاری و اجرای اصلاحات در قوانین و مقررات دست‌وپاگیر انجام داده‌اند و روند پرشتاب توسعه اکوسیستم نوآوری نیز میوه شیرینی است که اکنون اماراتی‌ها این روزها بابت آن تلاش‌ها برداشت می‌کنند.
بهبود فضای کسب‌وکار
همان‌طور که گفته شد، یکی از اقدامات کلیدی امارات، بهبود قوانین و مقررات اقتصادی و حتی امنیتی بود. تا همین چند سال پیش، امارات نیز همانند بسیاری دیگر از کشورهای خاورمیانه، مقررات سختگیرانه‌ای در زمینه کسب‌وکار و مالکیت خارجی داشت. از آنجا که پیشرفت با اقتصاد غیرنفتی بدون تسهیل مقررات کسب‌وکار، غیرممکن است، دولت این کشور دست به تغییراتی گسترده در قوانین زد. امکان مالکیت ۱۰۰درصدی خارجی شرکت‌های ثبت‌شده در امارات و نیز دادن ویزای بلندمدت از جمله مهم‌ترین اصلاحات قانونی بود که البته به دل سرمایه‌گذاران و فعالان خارجی کسب‌وکار نشست و آمار حضور خارجی‌ها در اکوسیستم نوآوری این کشور، اثربخشی این قوانین جدید را به‌خوبی نشان می‌دهد.
امارات از نظر شاخص جهانی سهولت کسب‌وکار در سال۲۰۲۰ توانست رتبه شانزدهم را از میان ۱۹۰ کشور مختلف به خود اختصاص دهد. همچنین از نظر سهولت آغاز یک کسب‌وکار (که دربردارنده معیارهایی نظیر پیچیدگی فرآیندهای مربوط به ثبت شرکت، زمان لازم برای ثبت و آغاز یک شرکت است)، امارات رتبه هفدهم را در دنیا دارد.
روی هم رفته کسب‌وکارهای کوچک و متوسط اماراتی حدود ۵۳ درصد از تولید ناخالص ملی غیرنفتی این کشور را ایجاد می‌کنند. بر اساس پیش‌بینی‌ها، این رقم تا پایان سال جاری میلادی به ۶۰ درصد رسیده و البته در سال‌های آینده نیز همچنان بیشتر خواهد شد.
زیرساخت‌های سخت و نرم
با وجود اینکه شاید اولین تصویری که برخی افراد از شنیدن نام «دوبی» یا «ابوظبی» دارند، ساختمان‌های سر به فلک کشیده، فروشگاه‌های تجملی و خودروهای لوکس باشد، اما اینها نمی‌توانند جاذبه‌ای برای فعالیت‌های نوآورانه به شمار روند. در مقابل، وجود دانشگاه‌های معتبر، مراکز حمایت از نوآوری، زیرساخت‌های لازم ارتباطی و مالی از پیش‌نیازها برای ایجاد محیطی پویا برای نوآوری هستند. امارات طی یکی دو دهه گذشته سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی را برای تامین این زیرساخت‌ها به انجام رساند.
در کنار اینها، ارتباطات انسانی یا همان پتانسیل‌های نرم نیز اهمیت زیادی دارند. اماراتی‌ها در این زمینه نیز عملکرد خوبی داشته‌اند و با میزبانی رویدادهای مختلف و دعوت از کارشناسان، مدیران و سرمایه‌گذاران خارجی، زمینه را برای تعامل موثر که می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری شرکت‌های نوآور یا توسعه آنها شود، فراهم می‌کنند.
تلاش امارات برای جذب نخبگان نوآوری
البته تلاش امارات برای جذب نخبگان، فقط به برگزاری رویدادهای مختلف خلاصه نمی‌شود. دولت این کشور، تسهیلات ویژه‌ای را برای جذب نخبگان نوآوری از سراسر جهان ارائه می‌کند. یکی از این تسهیلات، به ویزای این کشور مربوط می‌شود. امارات ویزایی 5ساله به افرادی که مایلند پس از پایان تحصیلات در این کشور اقامت کنند و نیز صاحبان استارتاپ‌های فناوری ارائه می‌دهد. همچنین ویزایی 10ساله نیز به کارشناسان رشته‌های فنی و مهندسی و نیز سرمایه‌گذاران داده می‌شود. در سال۲۰۲۰، امارات از طرحی جدید به نام «برنامه ویزای دورکاری» رونمایی کرد که به خارجی‌ها امکان می‌دهد برای دورکاری، به مدت یک سال در امارات زندگی کنند. همچنین امسال، دولت امارات تصمیم گرفت به سرمایه‌گذاران، پژوهشگران و نیز استعدادهای برتر در زمینه نوآوری، شهروندی این کشور را اعطا کند.
سرمقاله هفته‌نامه شنبه به قلم اکبر هاشمی: طرح صیانت و بدرقه ۱۰۰ هزار جوان استارتاپی به امارات!
اکسپو ۲۰۲۰، سکوی پرش استارتاپی دوبی
احتمالا در چند هفته اخیر، اخبار و گزارش‌های مختلفی را در رسانه‌ها درباره نمایشگاه اکسپو۲۰۲۰ دوبی شنیده باشید. دولت امارات هزینه‌ای حدود 8 میلیارد دلاری را صرف ساخت آماده‌سازی مکان نمایشگاه اکسپو۲۰۲۰ و برگزاری آن کرده است.
شاید در نگاه اول، این هزینه یک سرمایه‌گذاری تجملی و برای بالا‌بردن وجهه امارات در سطح بین‌الملل یا در بهترین حالت، تلاشی برای جذب گردشگر باشد، اما واقعیت این است که دولت امارات برنامه‌های بسیار بلندپروازانه‌‌تری را برای آن در سر می‌پروراند!
بر اساس برنامه راهبردی دولت امارات، قرار نیست این مکان ۴۳۸ هکتاری، پس از برگزاری نمایشگاه رها شود. پس از اکسپو ۲۰۲۰ این مکان قرار است به آنچه «منطقه۲۰۲۰» (District 2020) نام دارد، تبدیل شود. بر اساس برنامه، این منطقه میزبان یک اکوسیستم کسب‌وکارهای مبتنی بر نوآوری خواهد بود که در آن، شرکت‌های نوآور دیجیتال فعال در حوزه‌هایی مثل هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، نسل پنجم ارتباطات همراه (5G)، رباتیک، کلان‌داده و بلاکچین می‌توانند به فعالیت بپردازند.
پس از پایان دوره 6 ماه نمایشگاه اکسپو۲۰۲۰ (Expo 2020) حدود ۸۰ درصد از مکان برگزاری این نمایشگاه به فضایی برای فعالیت شرکت‌های نوآور تبدیل می‌شود. علاوه بر فضای کاری قرار است واحدهای مسکونی و فضاهای کار اشتراکی نیز در این منطقه ایجاد شود و البته تجهیزات هوشمند حمل‌ونقل نیز وظیفه جابه‌جایی ساکنان این منطقه را بر عهده خواهند داشت. این منطقه از اکتبر ۲۰۲۲ میزبان استارتاپ‌ها خواهد بود.
دولت امارات قرار است برنامه‌ای به نام اسکیل‌تو‌دوبای (Scale2Dubai) را در منطقه ۲۰۲۰ اجرا کند. هدف از این برنامه، جذب استارتاپ‌های مختلف با هدف زمینه‌سازی برای مقیاس‌دهی جهان به فعالیت‌های آنهاست. البته علاوه بر دولت امارات، چندین سازمان بین‌المللی و دانشگاه معروف نیز در این طرح حضور دارند.
امارات همچنین یک سری مشوق‌ها را برای جذب شرکت‌های خارجی به منطقه۲۰۲۰ تعیین کرده است. ارائه ویزای 2 ساله برای استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای کوچک، فضای کاری رایگان به مدت 2سال به همراه ارائه مکانی برای زندگی با یارانه دولتی از جمله این مشوق‌هاست. گفتنی است، فرآیند ثبت‌نام برای حضور در منطقه۲۰۲۰ آغاز شده و اسامی شرکت‌های منتخب نیز طی چند ماه آینده اعلام خواهد شد.
مطلب پیشنهادی: با یکی از بهترین روش‌های کمک مالی به استارتاپ‌ها آشنا شوید
اکوسیستم استارتاپی دوبیدوبی به عنوان یکی از امارت‌های کشور امارات متحده عربی، جایگاه نخست را از نظر پیشرفت‌های نوآورانه در این کشور دارد. دوبی همچنین جایگاه دوم را در میان اکوسیستم‌های استارتاپی خاورمیانه و شمال آفریقا در اختیار دارد. استارتاپ‌های دوبی تاکنون موفق به جذب ۴۴۵ میلیون دلار سرمایه خطرپذیر در مراحل اولیه فعالیت خود شده‌اند. همچنین کل ارزش اکوسیستم استارتاپی دوبی نیز 7.2 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. صنعت لجستیک بیش از ۱۴درصد از کل تولید ناخالص داخلی دوبی را تشکیل می‌دهد و پیش‌بینی شده تا سال آینده رشدی ۴درصدی را تجربه کند. دوبی یکی از 5 قطب اصلی حمل‌ونقل در جهان است. به همین دلیل، منطقه۲۰۲۰ دوبی میزبان چندین شرکت بزرگ بین‌المللی است که قصد دارند به فعالیت در زمینه نوآوری در این حوزه بپردازند. هوشمندسازی حمل‌ونقل و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین دیگر برای افزایش بهره‌وری از جمله اهدافی است که دوبی در راستای چشم‌انداز بلندمدت توسعه خود به آنها می‌پردازد. سیاستگذاران دوبی توجه ویژه‌ای به نسل چهارم صنعت دارند و به دنبال بهره‌گیری از فناوری‌هایی همچون هوش مصنوعی، پرینت سه‌بعدی، اینترنت اشیاء و بلاکچین برای پیشرفت هستند. این توجه ویژه در سندهای راهبردی دوبی کاملا مشهود است. برای نمونه، تا سال۲۰۳۰ قرار است ۲۵درصد از کل ساختمان‌های دوبی با استفاده از فناوری پرینت سه‌بعدی ساخته شود. گفتنی است بزرگ‌ترین سازه ساخته‌شده با پرینترهای سه‌بعدی در دوبی ایجاد شده است. مدیران دوبی زمینه را برای پذیرش هر‌چه سریع‌تر فناوری‌های نوین آماده می‌کنند. برای نمونه، با وجود اینکه بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته در برابر استفاده از تاکسی‌های پرنده مقاومت می‌کنند، دوبی اجازه استفاده از تاکسی‌های پرنده بدون خلبان را صادر کرده است. همچنین پروژه هایپرلوپ که امکان جابه‌جایی بسیار سریع مسافران را می‌دهد هم در دوبی در حال پیشرفت است. |
اکوسیستم استارتاپی ابوظبیابوظبی یکی از امارت‌های بزرگ و البته پایتخت امارات متحده عربی است. این امارت نیز به لطف سیاست‌های منطقی و دوراندیشانه رهبرانش توانسته به جایگاه بسیار خوبی در منطقه دست یابد. ابوظبی جایگاه سوم را از نظر اکوسیستم استارتاپی در خاورمیانه و شمال آفریقا به خود اختصاص داده است. کل سرمایه خطرپذیر جذب‌شده توسط استارتاپ‌های ابوظبی در مراحل اولیه رشد برابر با ۴۷ میلیون دلار است و ارزش کل اکوسیستم استارتاپی این منطقه نیز 1.8 میلیون دلار تخمین زده می‌شود. با وجود فعالیت استارتاپ‌هایی در حوزه‌های مختلف، می‌توان گفت که شرکت‌های نوآور حوزه فینتک و فناوری‌های کشاورزی در ابوظبی توانسته‌اند به موفقیت‌های بیشتری دست یابند. بازار جهانی ابوظبی (ADGM) مرکز بزرگی است که امکان رشد سریع استارتاپ‌های فینتک را در این منطقه فراهم می‌سازد. این مرکز نه‌تنها انبوهی از تسهیلات لازم را در اختیار استارتاپ‌های فین‌تکی قرار می‌دهد، بلکه امکان دسترسی سریع آنها به موسسات مالی مختلف را نیز فراهم می‌کند. ابوظبی همچنین میزبان رویدادهای بزرگی در زمینه فینتک در خاورمیانه است که برای نمونه می‌تواند به جشنواره فینتک ابوظبی اشاره کرد. استارتاپ‌های فین‌تکی در ابوظبی تاکنون توانسته‌اند سرمایه‌های خطرپذیر خوبی را از سرمایه‌گذاران بین‌المللی جذب کنند. کشاورزی نوین نیز از دیگر نقاط قوت اکوسیستم استارتاپی ابوظبی است. امارات بودجه‌ای ۲۷۱ میلیون دلاری را برای نوآوری در کشاورزی اختصاص داده است. این بودجه به‌تدریج در اختیار شرکت‌هایی که در زمینه‌های مختلف نظیر تکنیک‌های هوشمند آبیاری و نیز تصویربرداری هوایی از مزارع فعالیت می‌کنند، قرار می‌گیرد. ابوظبی از فوریه۲۰۲۱ طرحی را به نام «رشد در ابوظبی» اجرایی کرده که ویزای اقامت بلندمدت و نیز امکان شهروندی امارات را در اختیار نیروهای انسانی متخصص خارجی که در این امارت حضور دارند، قرار می‌دهد. یکی از نکات جالب توجه در ابوظبی این است که هیچ مالیات بر درآمد یا مالیات شرکتی در این امارت وجود ندارد. تنها مالیاتی که مردم در ابوظبی می‌پردازند، ۵ درصد مالیات بر ارزش افزوده است. |
اکوسیستم استارتاپی شارجهشارجه به عنوان سومین امارت بزرگ در امارات متحده عربی، سومین اکوسیستم بزرگ استارتاپی این کشور را در اختیار دارد. کل سرمایه خطرپذیر جذب‌شده توسط استارتاپ‌های ابوظبی در مراحل اولیه رشد کمتر از ۵۰ میلیون دلار است و ارزش کل اکوسیستم استارتاپی این منطقه نیز زیر ۱۰۰میلیون دلار تخمین زده می‌شود. با وجود اینکه شارجه از نظر مساحت و البته حجم فعالیت‌های استارتاپی، جایگاه پایین‌تری نسبت به 2 امارت دیگر (دوبی و ابوظبی) دارد، اما به‌شدت می‌کوشد با تقویت زیرساخت‌ها و تکیه به نقاط قوت خود، اکوسیستم نوآوری خود را تقویت کند. دولت شارجه توجه ویژه‌ای به فعالیت‌های نوآورانه به ویژه در حوزه آموزش دارد. دانشگاه شارجه که یکی از بزرگ‌ترین موسسات آموزش عالی منطقه به شمار می‌رود، به دنبال پرورش نیروی انسانی ماهر در فناوری‌های مختلف دیجیتال است. شارجه همچنین توجه ویژه‌ای به تولید محتوا دارد. جالب است بدانید 2 منطقه ویژه اقتصادی در شارجه وجود دارد که یکی «شهر رسانه» (Media City) و دیگری نیز «شهر نشر» (Publishing City) نام دارد. در این دو منطقه آزاد تجاری، تسهیلات زیادی در اختیار فعالان حوزه تولید و نشر محتوا قرار می‌گیرد. تا سال۲۰۲۰ بیش از ۱۰۰شرکت از ۲۳ کشور جهان در این دو منطقه مستقر شدند. رباتیک و هوشمندسازی تولید نیز از دیگر حوزه‌هایی که به‌شدت مورد توجه مدیران شارجه قرار دارد. شارجه دارای کارخانه‌های تولیدی متعددی است و رتبه هشتمین شهر جهان با بیشترین سرعت رشد بخش صنعت را بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ به خود اختصاص داد. شارجه بودجه‌ای ۱۵۰میلیون دلاری را برای نوآوری در زمینه تولید، هوشمندسازی و رباتیک به پارک نوآوری و فناوری خود اختصاص داده است. |
استارتاپ‌های برتر امارات
استارتاپ نوون (Noon.com)
نوون یک پلتفرم تجارت الکترونیک در امارات است که آن را رقیب آمازون می‌دانند. نوون در سال۲۰۱۶ توانست رکوردی جدید را در جذب سرمایه خطرپذیر در امارات ثبت کرده و یک میلیارد دلار سرمایه برای گسترش دریافت کند. این شرکت به‌تازگی نیز موفق شده سرمایه‌ای ۲میلیارد دلاری را دریافت کند. این سرمایه قرار است طی 3سال به‌تدریج به این شرکت تزریق شود. نوون با ۴ میلیون کاربر در امارات، عربستان سعودی و مصر از سرعت رشد بالایی برخوردار بوده و قصد دارد فعالیتش را به چند کشور دیگر خاورمیانه نیز گسترش دهد.
استارتاپ سویفل (Swvl)
سویفل در سال۲۰۱۷ در قالب یک اپلیکیشن مسیریابی در قاهره (مصر) وارد بازار شد و پس از مدتی، به برنامه‌ای برای رزرو اتوبوس تغییر کاربری داد. سویفل در نهایت به یک اپلیکیشن تاکسی اینترنتی تبدیل شد.
سویفل پس از دریافت سرمایه‌ای ۴۲ میلیون دلاری، دفتر مرکزی خود را به دوبی منتقل کرد. این شرکت ۱/۵ میلیارد دلار ارزشگذاری شده و قرار است تا پایان سال جاری میلادی وارد بورس نزدک نیویورک شود.
استارتاپ کیتوپی (Kitopi)
کیتوپی یکی از نمونه‌های موفق الگوی جدید «آشپزخانه به عنوان خدمت» (Kitchen-as-a-Service) با محوریت فناوری اطلاعات است. کیتوپی در سال ۲۰۱۸ در قالب یک آشپزخانه بزرگ صنعتی در دوبی آغاز به کار کرد. کیتوپی با ده‌ها رستوران قرارداد دارد و غذای آنها را بر اساس استانداردهایشان تولید می‌کند. پس از اینکه یک مشتری اقدام به سفارش بیرون‌بر غذا از یک رستوران کرد، سفارش در آشپزخانه کیتوپی آماده شده و برای مشتری ارسال می‌شود. کیتوپی که تاکنون توانسته ۵۰۴ میلیون دلار سرمایه در مراحل مختلف رشد خود جذب کند، به دنبال حضور در کشورهای دیگر است.
استارتاپ کافو (CAFU)
کافو یک سرویس تحویل سوخت به مشتری است. با این سرویس دیگر نیازی به رفتن به پمپ بنزین نیست و مشتری می‌تواند سوخت مورد نیازش را حتی در منزل تحویل بگیرد. این استارتاپ که در دوبی آغاز به کار کرد، به‌تدریج به سایر مناطق امارات و نیز برخی کشورها نظیر مصر نیز راه یافته است. این استارتاپ که در سال 2018 و با رساندن سوخت به دست مشتری کار خود را آغاز کرد، امروزه خدماتی همچون شستشوی خودرو، تعویض باتری، لاستیک و روغن موتور را نیز به خمات خود اضافه کرده است.
