اگر به دنبال کردن اخبار فناوری علاقمند هستید، حتماً در سال‌های اخیر با انواع اصطلاحات مرتبط با دنیای ارزهای دیجیتال مواجه شده‌اید. بلاک چین (Blockchain) یک فناوری نوین است که دیدگاه مردم جهان نسبت به مفاهیم پول، دارایی، تراکنش مالی و امنیت دیجیتال را دگرگون کرده است. در این مطلب قدم به دنیای شگفت‌انگیز بلاک چین بیت کوین می‌گذاریم و به تاریخچه، اثرگذاری و قابلیت‌های آن در شکل دادن به آینده عصر دیجیتال می‌پردازیم.
بلاک چین بیت کوین چیست؟
با وجود این که بلاک چین بیت کوین در سال‌های اخیر به اوج شهرت خود رسید، فناوری بلاک چین ایده چندان جدیدی نیست. در سال 1991 دو دانشمند آمریکایی با نام‌های Stuart Haber وW. Scott Stornetta مقاله‌ای به نام How to Time-Stamp a Digital Document (نحوه برچسب زمان زدن به یک سند دیجیتال) منتشر کردند. آن‌ها در این مقاله شرح دادند که چطور می‌توان به کمک مجموعه‌ای از تایم‌اسپم ها اطلاعات دیجیتال را به صورت ایمن ثبت کرد.
در سال 2008 شخص یا گروهی از افراد ناشناس با نام مستعار Satoshi Nakamoto پروتکلی به نام بیت کوین (Bitcoin) را به جهان معرفی کردند. آن‌ها نقاط ضعف دنیای مالی تمرکزگرا را می‌شناختند؛ پس روشی را برای تمرکززدایی کنترل پول ابداع کردند. ساتوشی ناکاموتو سند رسمی (White Paper) بیت کوین را در فضای اینترنت منتشر کرد که در آن قوانین و طرز کار یک نوع جدید پایگاه داده را شرح داده بود: بلاک چین. شبکه مذکور در ژانویه 2009 به طور رسمی راه‌اندازی شد.
بلاک چین بیت کوین یک دفتر کل توزیع‌شده و غیرمتمرکز است که تمام سوابق فعالیت‌ها و تراکنش‌های صورت گرفته با ارز دیجیتال بیت کوین را در خود ثبت می‌کند. تمام اطلاعات موجود در این بلاک چین به کمک تمام رایانه‌های متصل به شبکه (گره‌ها) اعتبارسنجی، رمزنگاری و ثبت می‌شود. تراکنش‌هایی که در این شبکه صورت می‌گیرند نظیر به نظیر (P2P) هستند. در نتیجه برای اعبارسنجی تراکنش میان دو نفر، به مداخله یک شخص ثالث نیازی نیست. تمام رایانه‌های متصل به این شبکه در مقایسه با یکدیگر جایگاه برابری دارند و هیچ رایانه‌ای ارجحیتی نسبت به دیگران ندارد. پروتکل بلاک چین تمام بار ارائه خدمات شبکه را در میان تمام هزاران رایانه متصل به شبکه توزیع می‌کند.
بیت کوین مشهورترین ارز دیجیتال جهان است و فناوری بلاک چین با هدف انتشار آن به وجود آمد. رمزارزها مانند واحدهای پولی دولتی (مانند ریال، دلار و…) ابزاری برای دادوستد هستند. با این تفاوت که هیچ نهاد دولتی، غیردولتی یا بین‌المللی نقشی در مدیریت و کنترل آن‌ها ندارد. این نظام مالی برای نظارت و کنترل واحدهای پولی و تراکنش‌ها، از جدیدترین روش‌های رمزنگاری دیجیتال بهره می‌برد.
در فناوری بلاک چین بیت کوین، داده‌ها در قالب بلاک‌هایی (Block) از اطلاعات ذخیره می‌شوند که در یک زنجیره (Chain) به یکدیگر متصل هستند. هر بلوک، شامل اطلاعات مجموعه‌ای از تراکنش‌ها است که از دوره زمانی مشخصی شروع شده‌اند. آن‌ها زنجیره‌ای به‌هم‌پیوسته از اطلاعات هستند که هر کدام بر اساس اطلاعات بلاک قبلی ساخته می‌شوند. در نتیجه زنجیره‌ای از بلاک‌ها یک بلاک چین را تشکیل می‌دهد.
هنگامی که یک بلاک جدید به شبکه افزوده می‌شود، بلاک‌های قبلی را قفل و از دستکاری آن‌ها جلوگیری می‌کند. در نتیجه با گذر زمان امنیت اطلاعات تراکنش‌های صورت گرفته را تضمین می‌کند. این ویژگی یکی از مهم‌ترین مزایای فناوری بلاک چین بیت کوین نسبت به نظام بانکی سنتی است.
در بلاک چین بیت کوین کدهایی به نام hash وجود دارند. هر «هش» یک تابع رمزنگاری مجزا است که با در نظر گرفتن داده‌های سابق موجود در بلاک قبلی، داده‌های ورودی هر بلاک جدید را به یک خروجی یکتا و ثابت تبدیل می‌کند. این قابلیت کاربران سیستم را قادر می‌سازد اطلاعات موجود در هر بلاک و سابقه تمام بلاک‌های قبل از آن را رهگیری و شناسایی کنند.
پس به طور خلاصه می‌توان گفت رکوردها (سوابق)، بلاک‌ها، زنجیره و هش مهم‌ترین مفاهیمی هستند که بلاک چین بیت کوین بر آن‌ها استوار است. در بلاک چین دو نوع رکورد وجود دارد: سوابق بلاک و سوابق تراکنش. هر بلاک شامل جدیدترین تراکنش‌های ثبت شده است که در بلاک‌های قدیمی‌تر موجود نیستند. سوابق تراکنش شامل اطلاعات دارایی، قیمت و حق مالکیت است که به صورت آنی در میان تمام اعضای شبکه ثبت و توزیع می‌شود. هر بلاک شبیه صفحه‌ای در یک دفتر کل حسابداری است که به وسیله هش به صفحات قبلی مرتبط شده است.
مزایای بلاک چین بیت کوین برای افراد
همه ما بلاک چین بیت کوین را به عنوان یک نظام مالی پیشرو می‌شناسیم اما بلاک چین بیت کوین بسیار فراتر از یک ارز دیجیتال است. این بلاک چین یک فناوری نوین است که اغلب رمز ارزهای دیگر (علاوه بر بیت کوین) بر اساس آن ساخته می‌شوند. بلاک چین بیت کوین امنیت و دقت ثبت تمام تراکنش‌های صورت گرفته در این بستر را تضمین می‌کند. تمام فعالیت‌هایی که در فضای بلاک چین بیت کوین صورت می‌گیرد به صورت آنی و خودکار ثبت می‌شوند. این اطلاعات به محض ثبت شدن در بلاک چین به صورت غیر قابل ویرایش در دسترس تمام کاربران شبکه خواهد بود.
داده‌های مالی یکی از حساس‌ترین انواع داده هستند. بلاک چین داده‌های شبکه را به طور غیرقابل تغییر ثبت می‌کند. در نتیجه احتمال کلاهبرداری و دستکاری اطلاعات شبکه نزدیک به صفر است. علاوه بر این، کاربران بلاک چین بیت کوین می‌توانند به طور کاملاً ناشناس در این فضا فعالیت کنند و نگران نشر اطلاعات شخصی خود نباشند.
یکی دیگر از ویژگی‌های شاخص بلاک چین بیت کوین، غیرمتمرکز بودن آن است. یعنی اطلاعات آن در یک رایانه مرکزی ثبت نمی‌شود یا یک شرکت مشخص آن را مدیریت نمی‌کند؛ بلکه اطلاعات شبکه و البته کار پردازش آن‌ها در تمام رایانه‌های متصل به شبکه توزیع می‌شوند.
پیش از بلاک چین، هر سازمانی مجبور بود داده‌های خود را در یک پایگاه داده جداگانه نگهداری کند. بلاک چین یک دفترکل توزیعی است و این یعنی داده‌ها در میان مجموعه‌ای از سرورها در مکان‌های مختلف نگهداری می‌شود. تمام کاربران سیستم در صورت داشتن مجوز دسترسی می‌توانند اطلاعات موجود را مشاهده کنند. نظام‌های مالی سنتی به‌ندرت چنین شفافیتی را ارائه می‌دهند.
ساعت و تاریخ تمام تراکنش‌ها در بلاک چین ذخیره می‌شود. وقتی کاربران بتوانند در هر زمانی تاریخچه نقل و انتقال یک دارایی را مشاهده کنند، وقوع کلاهبرداری و جعل عملاً غیرممکن خواهد بود. بلاک چین دنباله‌ای دقیق از اطلاعات حساب‌ها را در خود نگهداری می‌کند. در این صورت مالکیت هر دارایی در هر بازه زمانی مشخص خواهد بود. قابلیت رهگیری و حسابرسی آنی داده‌ها می‌تواند نقاط ضعف زنجیره تأمین هر شرکتی را مشخص کند.
نظام‌های مالی سنتی بر اساس فرآیندهای پیچیده و کاغذبازی‌های پی‌درپی استوار هستند. علاوه بر این، حتی اگر یک بار شاهد وقوع خطای انسانی در این فرآیندها شده باشید، به خوبی به حجم انرژی و زمان اتلاف شده در این نظام‌ها آگاه هستید. فرآیندهای محاسباتی شبکه بلاک چین بیت کوین بدون دخالت عامل انسانی و با رایانه‌ها انجام می‌شوند. علاوه بر این، دو طرف معامله می‌توانند بدون مداخله یا نظارت یک شخص ثالث با یکدیگر تراکنش داشته باشند. تراکنش‌ها با سرعت و کارآمدی بسیار بالایی ثبت و نگهداری می‌شوند و تمام اسناد و مدارک بدون نیاز به یک برگ کاغذ در دسترس کاربر قرار دارد.
تراکنش‌های بلاک چین بیت کوین (و سایر ارزهای دیجیتالی مشابه) می‌توانند به صورت خودکار تنظیم شوند. یکی از جذاب‌ترین امکانات موجود در دنیای ارزهای دیجیتال «قرارداد هوشمند» نام دارد. قراردادهای هوشمند سرعت عمل و کارآیی فعالیت مالی شما را بیش از پیش بهبود می‌دهند. با تنظیم یک قرارداد هوشمند، به محض برقرار شدن شرایط مشخص (مانند زمان و حجم معینی از پول) مراحل بعدی قرارداد به صورت خودکار اجرا خواهد شد. با قراردادهای هوشمند می‌توانید تراکنش‌های تکراری مانند دریافت حق بیمه، پرداخت اقساط، رهن و اجاره منزل، خرید و فروش خودکار سهام بورس را به راحتی خودکارسازی کنید.
مزایای بلاک چین بیت کوین برای کسب‌وکارها
با این همه، مصرف‌کنندگان تنها گروهی نیستند که می‌توانند از مزایای بلاک چین سود ببرند. این فناوری بستری برای کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ در صنایع گوناگون فراهم می‌کند که بتوانند بسیاری از عملیات و فرآیندهای تجاری خود را با سرعت، دقت و کارایی بالا اجرا کنند.
نظام بهداشت، درمان و سلامت یکی از مهم‌ترین بخش‌های یک جامعه است. در دنیای مدرن امروزی، حجم کلانی از داده‌ها در صنعت درمان تولید می‌شوند. اطلاعات محرمانه پرونده‌های پزشکی یکی از حساس‌ترین مجموعه داده‌های هر کشور است و نشر غیرمجاز آن می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری را ایجاد کند. مدیران نظام سلامت می‌توانند با نگهداری داده‌های بیماران در یک بلاک چین، امنیت و محرمانگی آن‌ها را تضمین کنند. علاوه بر این، پایگاه داده ایجاد شده برای دانشمندان و محققان علوم پزشکی و داروسازی بسیار ارزشمند خواهد بود.
زنجیره تامین بخش جدایی ناپذیر هر کسب‌وکار است. شرکت‌های فعال در صنعت داروسازی می‌توانند زنجیره تأمین‌کنندگان و مصرف‌کنندگان محصولات خود را با دقت رهگیری و برنامه‌ریزی برای تولید و تأمین به‌هنگام دارو را بهینه‌سازی کنند. علاوه بر آن، دولت‌ها می‌توانند با پایش داده‌های داروخانه‌ها و مراکز درمانی، با دقت به ورود و خروج داروها نظارت کنند و احتمال قاچاق دارو را به حداقل برسانند.
وجود قراردادهای هوشمند به شرکت‌های خصوصی و نهادهای دولتی نیز کمک می‌کند. در دنیای پر فراز و نشیب امروز، هر شرکت و سازمانی به طور روزمره با حجم زیادی از حساب و کتاب و تراکنش‌های مالی سر و کار دارد. شرکت‌ها و دولت‌ها می‌توانند در بستر بلاک چین مواردی همچون اقساط وام، مالیات، حق بیمه، اخذ رأی و آمارگیری را بدون دخالت نهادهای واسطه به صورت خودکار، دقیق و ایمن انجام دهند.
با این وجود، ویژگی محرمانگی بلاک چین به افراد و کسب‌وکارها کمک می‌کند بدون مداخله نهادهای نظارتی تراکنش‌های مالی خود را انجام دهند. در این صورت امکان شناسایی صاحب حقیقی یک حساب و تعیین مالیات برای آن وجود نخواهد داشت. علاوه بر این، تراکنش‌های بلاک چین بیت کوین با هر تعداد و حجمی بدون کارمزد هستند که برای هر دو گروه شرکت‌ها و مشتریان مزیت مهمی به شمار می‌رود.
هر چقدر فناوری بلاک چین در صنایع گوناگون نفوذ کند، مشاغل و منابع درآمدی جدیدی به وجود خواهد آمد. به طور مثال صنعت عظیم گیمینگ را در نظر بگیرید. توسعه‌دهندگان هر روز بازی‌های جدیدی را در بستر بلاک چین ارائه و از آن‌ها درآمد کسب می‌کنند. در کنار بازی‌های رایانه‌ای آنلاین، مارکت پلیس‌های گوناگونی تأسیس شده‌اند که به هنرمندان دیجیتال اجازه می‌دهند آثار خود را در قالب توکن‌های غیرقابل معاوضه (NFT) به معرض نمایش و فروش بگذارند.
مطالب پیشنهادی : بهترین سایت های اخبار رمز ارز
کاربرد های بیت کوین
از همان ابتدا، بیت کوین با هدف فراهم کردن شیوه‌ای نظیر به نظیر برای پرداخت پول طراحی شد. اگرچه با گذر زمان و افزایش محبوبیت آن در میان مردم و کسب‌وکارها کاربردهای متنوعی پیدا کرد، اما می‌توانیم اغلب این کاربردها را در دو مورد طبقه‌بندی کنیم:
- پرداخت: اگر به یک والت یا کیف پول ارز دیجیتال (Cryptocurrency Wallet) مجهز باشید، می‌توانید برای پرداخت پول و تراکنش‌های مالی خود به جای استفاده از ارزهای رایج دولتی، از بیت کوین استفاده کنید. والت‌ها نقش رابط کاربری بلاک چین را ایفا می‌کنند. با وارد کردن کلید شخصی در والت خود می‌توانید به اطلاعات دارایی دیجیتال خود دسترسی پیدا کنید و تراکنش‌های موردنیاز خود را انجام دهید. فروشگاه‌هایی که از پرداخت دیجیتال پشتیبانی می‌کنند، به سخت‌افزارهایی مجهز هستند که می‌تواند رابط میان والت بیت کوین شما و صاحب فروشگاه باشد. علاوه بر این می‌توانند تنها با نمایش یک QR code یا نرم‌افزارهای موبایل و تحت وب، اطلاعات پرداخت (مانند قیمت و کد شناسایی حساب) را در اختیار مشتریان خود بگذارند.
- سرمایه‌گذاری و سفته‌بازی: بیت کوین به عنوان ابزار و شیوه‌ای برای نقل و انتقال دارایی با افزایش محبوبیت خود به سرعت توجه سرمایه‌گذاران و سفته‌بازها را به خود جلب کرد. در خلال سال‌های 2009 تا 2017 صرافی‌های ارزهای دیجیتال برای سهولت در ارائه خدمات خرید و فروش بیت کوین به وجود آمدند.
قیمت انواع ارزهای دیجیتال رو به افزایش گذاشت و تا سال 2017 به تدریج تقاضای آن افزایش پیدا کرد و به قیمت هزار دلار رسید. بسیاری از افراد به افزایش ارزش بیت کوین امیدوار بودند و شروع به خرید و نگهداری بیت کوین کردند. همچنین پای تریدرها به صرافی‌های ارز دیجیتال نیز باز شد و این بازار به نقطه اوج خود رسید. اگرچه در سال 2022 بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال با افت قیمت شدید مواجه شدند، اما بیت کوین و سایر دارایی‌های دیجیتال همچنان ابزاری محبوب (و البته پرریسک) برای سرمایه‌گذاری هستند.
شبکه بیت کوین چگونه کار می‌کند؟
بیت کوین یک ارز دیجیتال و بدون پشتوانه است که خدمات مالی را به صورت غیرمتمرکز اجرا می‌کند. قبل از بیت کوین، نظام‌های مالی برای ثبت تراکنش‌ها و مدیریت دفترکل مرکزی به یک نهاد قابل اعتماد (مانند بانک مرکزی، رایانه مرکزی یک شرکت و یا رایانه شخصی یک کاربر) نیاز داشتند. اما در بلاک چین بیت کوین، هر کدام از کاربران متصل به سیستم به نسخه واحدی از دفترکل را در اختیار دارند. اگر یک کاربر در بستر بلاک چین بیت کوین تراکنشی را انجام دهد، اطلاعات ثبت شده در اختیار تمام کاربران دیگر نیز قرار می‌گیرد. در نتیجه نیازی به نظارت یک نهاد معتبر ثالث وجود نخواهد داشت.
تک‌تک تراکنش‌های بیت کوینی در بستر شبکه بلاک چین بیت کوین صورت می‌گیرد. فرآیندهای استخراج (Mining) و هش کردن نیز در همین بستر دیجیتالی انجام می‌شوند. الگوریتم‌های هش، توابع ریاضی بسیار پیچیده‌ای هستند که هر بلاک را رمزنگاری می‌کنند. هر کدام از رایانه‌های متصل به شبکه می‌تواند با پردازش و حل هر کدام از این مسائل محاسباتی مقداری بیت کوین استخراج کند. به این فرایند ماینینگ می‌گویند.
به طور معمول صاحبان بیت کوین دارایی‌های دیجیتال خود را به کمک یک صرافی ارز دیجیتال خریداری می‌کنند. صرافی‌ها پلتفرم‌هایی آنلاین هستند که کاربران می‌توانند در آن به اطلاعات انواع رمزارزها و دارایی‌های دیجیتال مشهور دسترسی داشته باشند و آن‌ها را خرید و فروش کنند. ویژگی غیرمتمرکز بودن دفترکل بلاک چین به صرافی‌ها کمک می‌کند بتوانند با ارائه خدمات مختلف در بستر انواع بلاکچین‌های ارز دیجیتال درآمد کسب کنند.
تراکنش های بلاک چین بیت کوین چگونه انجام می‌شود؟
همان طور که گفتیم، بلاک چین مانند یک دفتر کل است که تمام تراکنش‌های بیت کوین را در خود ثبت می‌کند. اعتبارسنجی این فرآیند خودکار است. یعنی تمام گره‌ها (رایانه‌های متصل) در کار اعتبارسنجی و تضمین امنیت بلاک چین مشارکت می‌کنند. «ماینرها» در واقع رایانه‌هایی هستند که کارهای سنگین بلاک چین بیت کوین را به دوش می‌کشند و به عنوان پاداش مقداری بیت کوین دریافت می‌کنند. در مجموع چنین قوانینی پروتکل بیت کوین را تشکیل می‌دهند.
امروزه ماینرهای بیت کوین رایانه‌هایی قدرتمند هستند که با هدف دریافت پاداش بیت کوینی، محاسبات پیشرفته بلاک چین را انجام می‌دهند. آن‌ها تمام تراکنش‌های بلاک چین را اعتبار سنجی و هرگونه فعالیت خرابکارانه را مسدود می‌کنند. در صورت تأیید اعتبار تراکنش، به کمک روش‌های رمزنگاری آن را به سوابق قبلی موجود در بلاک چین پیوند می‌دهند.
بگذارید برای درک بهتر مراحل انجام تراکنش‌های بلاک چین بیت کوین، فرآیند فنی آن را کنار بگذاریم و سناریویی را تصور کنیم. فرض کنید یک فروشگاه از پرداخت به وسیله ارزهای دیجیتال پشتیبانی می‌کند و می‌خواهد کالایی به قیمت 0.1 بیتکوین را به خریدار بفروشد.
- گام اول: صدور تراکنش
خریدار به حساب والت رمزارز خود وارد می‌شود و یک تراکنش جدید اضافه می‌کند. پس از وارد کردن ایمیل یا آدرس بیت کوین فروشنده و تعیین مبلغ 0.1 بیتکوین، تراکنش توسط امضای دیجیتال شخصی خریدار تأیید می‌شود.
- گام دوم: ارسال به شبکه
به محض ثبت امضای دیجیتال خریدار، والت فروشنده اطلاعات تراکنش را برای اعتبارسنجی به شبکه بیت کوین ارسال می‌کند. اطلاعات این تراکنش میان تمام رایانه‌های متصل به بلاک چین بیت کوین توزیع می‌شود. هر کدام از این گره‌ها نسخه‌ای از این تراکنش را دریافت و به مخزن تراکنش‌های انجام نشده خود اضافه می‌کنند.
- گام سوم: تأیید تراکنش
گره‌های شبکه تراکنش‌های دریافتی را اعتبارسنجی می‌کنند. آن‌ها علاوه‌بر تعیین اعتبار امضای دیجیتالی، باید مطمئن شوند موجودی بیتکوین خریدار به مبلغ تعیین‌شده در تراکنش (در مثال ما 0.1 بیتکوین) می‌رسد. در صورت تأیید اعتبار، علاوه‌بر اطلاع‌رسانی تأیید اولیه به دو طرف قرارداد، تراکنش آماده ثبت در بلاک چین می‌شود.
- گام چهارم: تکمیل تراکنش
اعتبارسنجی هر تراکنش به طور متوسط 10 دقیقه طول می‌کشد و هر کدام از رایانه‌های متصل به بلاک چین می‌توانند تراکنش‌ها را اعتبارسنجی کنند؛ اما رمزنگاری و ثبت سابقه در بستر بلاک چین به توان پردازش بالایی احتیاج دارد. ماینرها تراکنش‌های تأیید نشده موجود در Mempool (استخر تراکنش‌های تکمیل نشده) را جمع‌آوری و یک مسأله محاسباتی را به عنوان اثبات کار (Proof of Work) حل می‌کنند. پس از تکمیل محاسبه، تراکنش در بلاک چین ثبت و پیام تأییدیه آن به والت‌های فروشنده و خریدار ارسال می‌شود. یعنی حالا در بستر بلاک چین بیت کوین، مبلغ 0.1 بیت کوین از حساب خریدار کسر و به حساب فروشنده افزوده شده است.
تفاوت بلاک چین و بیت کوین
در این مطلب با مفاهیم اولیه بیت کوین و بلاک چین آشنا شدیم. اگرچه این دو عبارت اغلب اوقات در کنار یکدیگر به کار می‌روند، اما نباید این دو را با یکدیگر اشتباه گرفت. به طور کلی بلاک چین و بیت کوین در 6 زمینه با یکدیگر تفاوت دارند:
کلام آخر
بلاک چین بیت کوین یک فناوری انقلابی است که می‌تواند با قدرت با نظام بانکداری سنتی رقابت کند. غیرمتمرکز بودن، شفافیت و امنیت دارایی‌های دیجیتال مبتنی بر فناوری بلاک چین آن‌ها را به اهدافی جذاب برای سرمایه‌گذاری تبدیل کرده است. اما به هر حال بلاک چین یک فناوری نوظهور است و هنوز موانع و چالش‌های گوناگونی را پیش روی خود دارد. با وجود این، آینده بلاک چین بیت کوین همچنان روشن به نظر می‌رسد. هرچقدر فناوری بلاک چین به صنایع و کسب‌وکارهای مختلف نفوذ کند، شاهد نوآوری‌های جدیدی در آن خواهیم بود. چه یک سرمایه‌گذار کارکشته باشید و چه یک شهروند کنجکاو در دنیای فناوری، احتمالاً باور دارید که این فناوری قرار نیست کنار گذاشته شود. تصور آینده نظام پرداخت و انتقال پول در دنیای دیجیتال بدون این فناوری پیشرو دشوار است.
