در این مقاله می خوانید:
این‌روزها زیاد درباره بورس، سهام، سرمایه گذاری و نظایر آنها می‌شنویم. بسیاری از مردم در چندماه اخیر تصمیم به فعالیت در بورس گرفته‌اند: موجی که تاکنون در کشور ما بی‌سابقه بوده است.
در بسیاری از کشورهای دنیا، درصد بالایی از شهروندان در بازار بورس و اوراق بهادار کشورشان فعالیت می‌کنند. بورس برای برخی از آنها به‌عنوان کسب و کار و برای بسیاری دیگر به‌عنوان درآمدی جانبی از سرمایه‌های مازادشان به شمار می‌رود.
خوشبختانه این روند در ایران هم درحال شکل‌گیری است و از هم‌اکنون شاهد افزایش تعداد افراد فعال در بورس و بازارهای مالی هستیم. اما سرمایه گذاری در بورس چگونه است؟
قبل از شروع، این نکته طلایی را همیشه گوشه ذهنتان داشته باشید:
تا زمانی‌که به اندازه کافی دانش و اطلاعات مالی کسب نکرده‌اید و به مهارت لازم در سرمایه گذاری و خرید و فروش نرسیده‌اید، در این استخر شیرجه نزنید و همه دار و ندارتان را وارد بورس نکنید. قانون طلایی این است که از مبالغ کوچک (در حد ۱ تا ۲ درصد از کل سرمایه‌تان) شروع کنید و آن‌قدر آموزش ببینید و تمرین کنید تا فوت و فن بازارهای مالی را یاد بگیرید.
سرمایه گذاری در بورس چگونه است؟
برای فعالیت در بورس دو روش وجود دارد:
یکی روش مستقیم است و در آن خودتان شخصا کد بورسی می‌گیرید و معاملات را شروع می‌کنید.
روش دوم، روش غیرمستقیم است. در این روش، به کد بورسی نیاز ندارید و به‌جای آن صندوق سرمایه گذاری مشترک خریداری می‌کنید و کارگزاری‌ها به‌جای شما کار معاملات را انجام می‌دهند. این زمانی است که شما واقعا زمان کافی برای انجام معاملات را ندارید یا اینکه مبتدی هستید و می‌خواهید ابتدا سرمایه گذاری را شروع کنید تا زمانی‌که خودتان مهارت کافی به دست آورید.
در ادامه روش مستقیم را توضیح خواهیم داد:
برای شروع فعالیت در بورس، باید یک کد بورسی داشته باشید. این کد مانند کد ملی شماست و فقط یک بار برای همیشه به شما تعلق می‌گیرد.
برای دریافت کد بورسی باید در یکی از کارگزاری‌های خوشنام و معتبر حساب باز کنید و اطلاعات‌تان را در سامانه سجام (مخفف سامانه جامع اطلاعات مشتریان) ثبت کنید.
روند ثبت‌نام در همه کارگزاری‌ها مشابه است و فقط تفاوت‌های کوچکی ممکن است در آنها وجود داشته باشد؛ برای مثال، اگر می‌خواهید در کارگزاری مفید حساب داشته باشید، باید در سامانه سجام به‌شکل جداگانه ثبت‌نام کنید؛ اما در کارگزاری آگاه از همان ابتدا اطلاعات را وارد می‌کنید و این داده‌ها به‌شکل خودکار در سجام ثبت خواهند شد.
حالا فرض کنیم شما کارگزاری مفید را انتخاب کرده‌اید و می‌خواهید در آن حساب باز کنید. قبل از ورود به سایت کارگزاری، وارد سجام شوید.
۱. در مرورگرتان کلمه سجام را جستجو کنید یا آدرس sejam.ir را تایپ کنید و وارد سامانه شوید.
۲. روی دکمه ثبت‌نام در سجام کلیک کنید.
۳. شماره تلفن‌تان را وارد کنید. این شماره باید در دسترستان باشد، چون پیامک تأیید را به همین شماره خواهند فرستاد. کد امنیتی را وارد کنید و منتظر پیامک حاوی کد تأیید بمانید.
۴. پس از واردکردن کد تأیید، به صفحه دیگری هدایت خواهید شد. در اینجا کد ملی خودتان را وارد کنید و در قسمت نوع مشتری، حقیقی یا حقوقی بودن خودتان را مشخص کنید. اگر برای خودتان به‌صورت فردی دارید ثبت نام می‌کنید، حقیقی هستید.
۵. در این مرحله به‌عنوان کارمزد، باید مبلغ ۱۰هزار تومان بپردازید. از بین درگاه‌های پرداختی که در صفحه می‌بینید، یکی را انتخاب کنید و با واردکردن اطلاعات کارت بانکی‌تان، مبلغ کارمزد را بپردازید. وقتی در انتها روی دکمه پرداخت کلیک می‌کنید، فاکتور پرداخت برایتان ارسال می‌شود. درصورت تمایل می‌توانید از این فاکتور، اسکرین‌شات یا پرینت بگیرید. حالا می‌توانید اطلاعات اصلی را وارد کنید.
۶. این مرحله شامل چند بخش است:
-
اطلاعات هویتی
شامل نام و نام‌خانوادگی، نام پدر، جنسیت، شماره شناسنامه، سری و سریال شناسنامه، محل صدور شناسنامه، محل تولد و تاریخ تولد شما.
-
اطلاعات ارتباطی
شامل کشور، استان، شهر، بخش، آدرس کامل محل سکونت، شماره تلفن ثابت، کدپستی و شماره تلفن اضطراری شما.
-
اطلاعات شغلی
شامل عنوان شغل و سِمَت شما، تاریخ شروع‌به‌کار و اطلاعات مربوط به شرکت یا محل‌کارتان (نام، نشانی، کدپستی، ایمیل و آدرس سایت شرکت، همچنین شماره‌تلفن و دورنگار آن).
-
اطلاعات مالی
شامل میزان آشنایی شما با مفاهیم مالی و سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار (که می‌توانید از بخش کشویی آن «کم»، «متوسط» یا «حرفه‌ای» را انتخاب کنید)، ارزش روز دارایی‌هایی که مالک آنها هستید (به‌شکل تقریبی)، متوسط درآمد ماهیانه از همه منابع و مشاغلی که دارید، پیش‌بینی سطح ارزش ریالی معاملات خودتان در بازار سرمایه طی یک سال پس از شروع (این هم چند گزینه دارد: مثلا کمتر از ۲۵۰ میلیون ریال).
-
اطلاعات حساب بانکی
شامل شماره‌حساب، نوع حساب، شهر، شعبه و کد شعبه بانک، شماره شبای کارت بانکی‌تان. (شماره شبا را می‌توانید از بانکِ خودتان بگیرید یا به‌صورت آنلاین محاسبه کنید).
نکته: این اطلاعات قابل‌ویرایش هستند. بنابراین اگر نیازی به تغییر وجود داشت بعدها می‌توانید آنها را اصلاح کنید.
۷. پس از واردکردن و تأیید اطلاعات، پیغامی از طرف سامانه دریافت می‌کنید که می‌گوید ظرف ۲۴ ساعت آینده یک کد ۱۰رقمی برایتان پیامک خواهد شد. باتوجه‌به حجم بالای ثبت‌نام‌کنندگان، ممکن است سامانه کمی با مشکل مواجه شود. اگر در این مدت پیامک را دریافت نکردید، وارد سامانه شوید و دکمه بازیابی کد پیگیری را بزنید. اگر فرایند ثبت‌نام را درست انجام داده باشید، این کد ۱۰رقمی را در سامانه خواهید یافت.
حالا می‌توانید در کارگزاری افتتاح حساب کنید.
۸. وارد بخش ثبت‌نام کارگزاری مفید (یا هر کارگزاری معتبر دیگری) شوید و روی دکمه افتتاح حساب کلیک کنید.
۹. شماره‌تلفن خودتان را وارد کنید. کد تأیید پیامک‌شده را در بخش مربوطه وارد کنید.
۱۰. در صفحه جدید، کد ملی، نام و نام‌خانوادگی و گذرواژه را باید وارد کنید. گذرواژه باید ۸ کاراکتر شامل حروف کوچک و بزرگ انگلیسی و اعداد باشد. آن را در جایی امن یادداشت کنید.
۱۱. حالا روی ایجاد حساب کلیک کنید. کارگزاری پیامکی شامل نام و نشانی نزدیک‌ترین شعب و دفاتر پیشخوان دولتی موردتأیید خودش را برایتان ارسال می‌کند. با داشتن اصل شناسنامه، اصل کارت ملی و کد ۱۰رقمی‌ای که از سجام دریافت کرده‌اید به این دفاتر مراجعه کنید تا احراز هویت را برایتان انجام دهند. پس از تکمیل فرایند ثبت نام، کد بورسی به شما تعلق می‌گیرد. با داشتن این کد می‌توانید در بازار بورس فعالیت کنید و معاملات‌تان را انجام دهید.
نکته: به‌دلیل شرایط همه‌گیری ناشی‌از ویروس کووید- ۱۹ و لزوم فاصله‌گذاری اجتماعی، سازمان بورس اعلام کرده است که به‌زودی و طی همین هفته، شیوه و سازوکار احراز هویت غیرحضوری را از طریق سامانه سجام به اطلاع مشتریان می‌رساند. به‌این‌ترتیب می‌توانید این مرحله را هم بدون حضور در دفاتر پیشخوان یا شعب کارگزاری انجام دهید و پس از ثبت اطلاعات شخصی (مشابه اطلاعاتی که در سجام وارد کردید) و مدارک احراز هویت در سایت کارگزاری، کد خودتان را دریافت کنید.
خرید و فروش سهام به زبان ساده
حالا که کد بورسی خودتان را دریافت کرده‌اید، می‌توانید کار معاملات و خریدوفروش را شروع کنید. اما پیشنهاد می‌کنیم ابتدا بایدها و نبایدهای بسیار مهم زیر را مطالعه کنید.
- سرمایه ای که به بورس اختصاص می‌دهید، باید مازاد باشد؛ یعنی بخشی اضافی از دارایی‌های نقدی‌تان باشد که اگر زیان کردید، خللی به زندگی‌تان وارد نشود. همیشه با مبالغ کم شروع کنید. معمولا یک تا دو درصد از کل سرمایه‌تان برای شروع کافی است.
- آیا برای این‌کار زمان دارید؟ اگر نه، به‌جای گرفتن کد بورسی و انجام معاملات به‌شکل مستقیم، از کارگزاری کمک بگیرید و صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک را خریداری کنید. افرادی هم که فرصت کافی برای فراگیری دانش معاملات ندارند، بهتر است از روش غیرمستقیم استفاده کنند.
- باید تحمل ضررتان را شناسایی کنید. بازار همیشه صعودی نیست؛ بنابراین مشخص کنید که چه مقدار ضرر برایتان مشکلی ایجاد نمی‌کند.
- احساسات و هیجانات خودتان را کنترل کنید و خودتان تحقیقات کامل انجام دهید. توصیه‌ها و نظرات افراد مورداعتماد را بشنوید و در جریان اخبار و اطلاعات مربوط به بازار قرار بگیرید؛ اما درنهایت، خودتان تصمیم‌گیری کنید.
- تحت‌تأثیر «جنون جمعی» قرار نگیرید. اگر می‌بینید افراد زیادی دنبال یک سهام هستند، اول تحقیق کنید و سپس اقدام کنید. این‌طور نیست که اگر عده زیادی از مردم تصمیمی را گرفته‌اند، آن تصمیم حتما درست باشد. جنون جمعی گاهی می‌تواند عده زیادی از افراد را به خاک سیاه بنشاند!
- همه تخم‌مرغ‌هایتان را در یک سبد قرار ندهید! این یک اصطلاح بسیار مهم در بازار سهام است. متنوع‌سازی سبد سهام (پرتفوی)، می‌تواند به شما در توزیع ریسک کمک کند. برای این‌کار به‌جای اینکه تعداد بسیار زیادی از سهام یک شرکت یا چند شرکت با صنعت یکسان را خریداری کنید، سهام چند شرکت از چند صنعت مختلف را بخرید. به‌این‌ترتیب حتی اگر سهام کل یک صنعت سقوط کند، شما هنوز امید سودبردن از شرکت‌های دیگر و صنایع دیگر را خواهید داشت.
- ابتدا از نرم‌افزارهای شبیه‌ساز شروع کنید و بدون پول واقعی در بازار فعالیت کنید. به‌این‌ترتیب می‌توانید آموزش و مهارت کافی را به دست آورید، بدون اینکه ضرر کنید.
- یک برنامه معاملاتی داشته باشید. بدون برنامه هرگز نمی‌توانید در این بازار به جایی برسید. برنامه معاملاتی شما باید شامل اهداف شما در بازه‌های زمانی مختلف (کوتاه‌مدت، میان‌مدت یا بلندمدت)، مقدار سرمایه، مقدار سود و زیان مطلوب شما و نیز مقدار زمانی باشد که می‌توانید به آن اختصاص دهید.
شروع کنید!
بعد از دریافت کد بورسی وارد سایت کارگزاری شوید و با واردکردن اطلاعات ورودی و با استفاده از سامانه‌های مخصوص کارگزاری انتخابی‌تان وارد پنل معاملاتی خودتان شوید؛ به‌عنوان‌مثال ایزی تریدر از سامانه‌های کارگزاری مفید و آسا تریدر سامانه معاملاتی کارگزاری آگاه است. به‌همین‌ترتیب، کارگزاری‌های دیگر هم سامانه‌های خودشان را دارند.
اگر تازه وارد بازار شده‌اید، فقط گزینه خرید را دارید. برای خرید از چهار روش می‌توانید استفاده کنید:
۱. به‌صورت حضوری به کارگزاری‌ها بروید و در آنجا سفارش‌تان را برای خرید (و بعدها برای فروش) ثبت کنید.
۲. به‌صورت تلفنی به کارگزاری سفارش بدهید.
۳. به‌صورت اینترنتی به کارگزاری سفارش بدهید.
۴. به‌صورت آنلاین شخصا سفارش‌ها را ثبت کنید. ازآنجاکه روش‌های دیگر مشخص هستند، در ادامه روش آنلاین را توضیح می‌دهیم.
ابتدا باید درباره سهام یک شرکت تحقیقات لازم را انجام دهید و با ارزیابی کامل درباره اینکه آیا قیمت آن مناسب است یا نه، برای خرید آن اقدام کنید.
هر سهم در بازار با یک نماد مشخص می‌شود. برای مثال، نماد سهم شرکت سایپا «خساپا» است. در بخش «جستجو»، نماد سهام موردنظرتان را پیدا کنید. سپس به بخش خرید وارد شوید.
در این مرحله باید ببینید چند سهم می‌خواهید و چقدر سرمایه در حساب کارگزاری‌تان شارژ کرده‌اید. برای مثال اگر سهام انتخابی شما به‌ازای هر سهم ۱۰۰ تومان است و شما می‌خواهید در ابتدا ۱ میلیون تومان سرمایه را به این سهام اختصاص بدهید، باید مبلغ سرمایه‌تان را تقسیم بر مبلغ سهم کنید و تعداد سهم را به دست آورید. در این مثال می‌شود: ۱۰,۰۰۰ سهم. البته باید در حسابتان بیشتر از یک میلیون موجود باشد، چون مبالغی هم بابت کارمزد روی قیمت هر سهم می‌آید. حالا با این مبلغ، سفارش خرید را ثبت می‌کنید.
نکته: به سقف خرید توجه کنید. هر شرکت تعیین می‌کند که در هر سفارش چند سهم می‌توانید خریداری کنید. اگر بیشتر از سقف مجاز می‌خواهید، باید دو سفارش ثبت کنید.
وقتی سفارش تأیید شد و خرید انجام گرفت، این سهام در پنل معاملاتی شما به ستون خرید امروز منتقل می‌شود. همه خریدهای هر روزتان در این ستون ردیف می‌شوند. یک روز بعد، این خریدها دیگر خرید امروز نخواهند بود و بنابراین به بخش «دارایی در لحظه» وارد می‌شوند.
یک بخش مهم دیگر قیمت میانگین است. این بخش به شما نشان می‌دهد که به‌طور متوسط چه مبلغی را بابت سهام پرداخته‌اید. مثلا اگر ۲۰۰ سهم ۵۰ تومانی و ۴۰۰ سهم ۸۰ تومانی خریده‌اید، قیمت میانگین خرید شما این خواهد بود:
۲۰۰ × ۵۰ = ۱۰,۰۰۰
۴۰۰ × ۸۰ = ۳۲,۰۰۰
۱۰,۰۰۰ + ۳۲,۰۰۰ = ۴۲,۰۰۰
۴۲,۰۰۰ ÷ ۶۰۰ = ۷۰ تومان
یکی از گزینه‌های عالی برای خریدوفروش سهام، عرضه اولیه است. در عرضه اولیه، شرکت‌هایی که تازه در فهرست بورس قرار گرفته‌اند، اوراق بهادارشان را منتشر می‌کنند و می‌توانید آنها را خریداری کنید. معمولا سود خوبی در عرضه اولیه وجود دارد.
برای دستیابی به سود می‌توانید یا از نوسان قیمت سهام در بازار استفاده کنید یا اینکه منتظر بمانید و بعد از یک سال در سود سالانه شرکت سهیم شوید و سود را به‌صورت کلی دریافت کنید. در نوسان قیمت، باید وقت بیشتری بگذارید و گوش‌به‌زنگ باشید که ببینید چه زمانی قیمت سهامی که خریده‌اید بالا می‌رود. اگر پیش‌بینی می‌کنید که قیمت سهام انتخابی‌تان به اوج خود رسیده است و احتمال دارد روند نزولی درپیش بگیرد، می‌توانید آن را بفروشید. این کار به تجربه و دانش کافی نیاز دارد.
برای فروش، هر وقت قیمت سهام به اندازه‌ای رسید که برایتان مطلوب است، سفارش فروش را ثبت کنید. وقتی سهام فروخته شد، مبلغ آن بعد از کسر مالیات و کارمزد کارگزاری به حسابتان واریز می‌شود و می‌توانید آن را برداشت کنید.
برای برداشت، از گزینه تقاضای وجه یا درخواست وجه در سامانه استفاده کنید. مبلغ درخواستی به همان شماره‌حسابی واریز می‌شود که در هنگام ثبت‌نام وارد کرده بودید.
ریسک‌پذیری
بازار و معاملات هرگز بدون ریسک نیستند؛ بااین‌حال، برای افراد مبتدی گزینه‌هایی وجود دارد که در آنها سود تضمینی هست و مسلما سود آن کمتر از سود افرادی است که حاضر به پذیرش ریسک هستند. افرادی که ریسک‌پذیر هستند، دانش و تجربه بیشتری دارند و اگر زیان نکنند و همه‌چیز خوب پیش برود، نسبت به افرادی که سود امن و تضمین‌شده دارند به سود بسیار بالاتری دست می‌یابند.
سخن پایانی
تصور نکنید خریدوفروش و معاملات به همین‌جا ختم می‌شود! دنیای بازارهای مالی پر از اصطلاحات و روش‌های پیچیده است که باید کم‌کم تجربه کافی در آنها پیدا کنید. تحلیل‌های تکنیکال و فاندامنتال، استفاده از اهرم برای سودهای کلان با ریسک بالا و بررسی نمودارها و چارت‌ها همه از مواردی هستند که باید کم‌کم در آنها مهارت پیدا کنید و بهتر است از ابتدا وارد آنها نشوید. پس از این مراحل باید برای خودتان راهبرد معاملاتی تعیین کنید و براساس آن به‌صورت حرفه‌ای در بازار سرمایه فعالیت کنید.
