پلتفرم دیفای، یکی از میوه‌های تکنولوژی بلاکچین است که افق‌های جدیدی به روی حوزه خدمات مالی گشوده است و از آنجا که روی بستر بلاکچین تعریف می‌شود، از یک‌سو از تمامی مزایای آن بهره‌مند شده و از سوی دیگر به تمامی بخش‌هایی که روی بلاکچین ساخته می‌شوند، خدمات مالی ارائه می‌کند. به لحاظ لغوی، دیفای (Defi) از ترکیب دو کلمه Decentralized (de) به معنای غیرمتمرکز و Finance (fi) به معنای امور مالی تشکیل شده و در مجموع امور مالی غیرمتمرکز معنی می‌شود. Defi به زبان ساده مجموعه‌ای از برنامه‌های غیرمتمرکز است که به ما اجازه می‌دهد با حذف واسطه‌هایی مانند بانک‌ها و سایر موسسات اقتصاد سنتی، امور مالی خود را انجام دهیم.
سال‌هاست که بانک‌ها و سازمان‌های متمرکز بر دنیای مالی تسلط دارند و همه امور از پرداخت اقساط و مالیات گرفته تا دریافت وام و هرگونه تراکنش مالی را کنترل می‌کنند؛ با این فرض که آنها امانتدار پول‌های ما هستند و خدمات مالی را بدون نقص انجام می‌دهند. اما همانطور که همه می‌دانیم، واسطه‌های متمرکز در معرض فساد یا خطای غیرعمدی هستند. دیفای مدعی است که با استفاده از بلاکچین و مفهوم عدم تمرکز، فساد، خطای غیرعمدی و نیاز به اعتماد متمرکز را از بین می‌برد. باید توجه کنیم که Defi یک پروژه نیست، بلکه اکوسیستمی از صدها پروژه گوناگون است که همه آنها خدمات مالی غیرمتمرکز ارائه می‌دهند. در حال حاضر دیفای در دو بخش تبادلات مالی، تبدیل دارایی‌های دیجیتال به یکدیگر و همچنین اعطای وام فعالیت می‌کند.
پلتفرم دیفای چه مزیت‌هایی دارد و کجا اجرا می‌شود؟
اصلی‌ترین ویژگی دیفای این است که به هیچ واسطه یا داوری نیاز ندارد. این کد برنامه‌نویسی است که چگونگی حل‌وفصل اختلافات احتمالی را از قبل مشخص می‌کند. در دیفای تکامل‌یافته هیچ‌کس نمی‌تواند بر امور مالی زندگی‌تان نظارت داشته باشد یا از معامله شما با فرد دیگری جلوگیری کند. همچنین از بین رفتن واسطه‌ها باعث کاهش چشمگیر هزینه‌های تراکنش می‌شود. داده‌های مالی روی بلاکچین ذخیره شده و بین تمام نودها توزیع می‌شود و به صورت خودکار هم عملیاتی می‌شود. با این فناوری، احتمال تغییر اطلاعات، سانسور یا ازکارافتادن سیستم تقریبا از بین می‌رود.
هسته اصلی Defi، قرارداد هوشمند (smart contract) است که در شماره قبل هفته‌نامه، مفصلا به آن پرداخته‌ایم. قراردادهای هوشمند نحوه اجرای تراکنش‌های مالی را به صورت کدهایی روی بلاکچین ذخیره کرده و بدون تغییر اجرا می‌کنند. در حال حاضر بزرگ‌ترین پلتفرم اجرای پروژه‌های دیفای، اتریوم است که میزبان بیش از ۷۰درصد از کل اکوسیستم دیفای است. علاوه بر آن، بلاکچین‌هایی مانند سولانا، کاردانو، تزوس و… نیز قادر به میزبانی پروژه‌های دیفای هستند.
کاربردهای پلتفرم دیفای برای استارتاپ‌ها
یکی از مهم‌ترین مسائل برای هر استارتاپ و کسب‌وکار نوپا، مباحث اقتصادی و نحوه تعامل مالی با مشتری‌ها و بنگاه‌های اقتصادی دیگر است. استارتاپ‌ها می‌توانند با استفاده از اکوسیستم دیفای (بدون مزاحمت‌هایی مانند تحریم‌ها) تعاملات مالی آسان‌تری با دیگران داشته باشند و سرعت را نیز بالا ببرند. چند مورد از مهم‌ترین کاربردهای دیفای برای استارتاپ‌ها در ادامه بیان شده است:
پرداخت‌ها: عدم دسترسی به خدمات بانکی مناسب، یکی از معضلات فعالان اقتصادی است. دیفای با ایجاد زیرساخت پرداختی ارزان و مقاوم در برابر سانسور، شرایطی را مهیا کرده تا استارتاپ‌ها بتوانند در کوتاه‌ترین زمان، تراکنش‌های مالی خود با هر گوشه‌ای از جهان را به انجام برسانند.
پرداخت و دریافت وام: دریافت وام جهت فعالیت‌های اقتصادی، یکی از فرسایشی‌ترین و زمان‌برترین اقدامات است. پلتفرم‌های وام‌دهی مبتنی بر بلاکچین، با ایجاد تمرکززدایی و حذف سیستم اعتباری سنتی، موجب سهولت و افزایش سرعت در پرداخت وام‌ها می‌شوند. در این سیستم‌ها، سرمایه‌گذاران و تامین‌کنندگان نقدینگی، دارایی‌های خود را در پلتفرم‌های مشخص‌شده می‌گذارند و سود دریافت می‌کنند؛ از طرف دیگر متقاضیان وام نیز، از این نقدینگی جهت دریافت وام استفاده می‌کنند. ویژگی جالب این سیستم‌ها امکان وثیقه‌گذاری با دارایی‌های دیجیتال و عدم نیاز به چک‌های اعتباری است.
تمایل سرمایه‌گذاران به سمت دیفای
بررسی‌ها و تحقیقات انجام‌گرفته در فصل سوم سال۲۰۲۱ نشان می‌دهد که جریان سرمایه‌گذاری از هوش مصنوعی و ماشین لرنینگ (Machine Learning) به سمت WEB3 و دیفای تغییر کرده است. در این بخش WEB3 و دیفای حدود ۱.۲۶میلیارد دلار سرمایه جذب کرده‌اند؛ در حالی که این رقم برای هوش مصنوعی و ماشین لرنینگ حدود ۲۱۲میلیون دلار بوده است. هنوز هم هوش مصنوعی جذاب‌ترین مقصد برای سرمایه‌گذاری VCها به‌شمار می‌رود اما طبق پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۲۴، اکوسیستم دیفای و همچنین WEB3 گوی سبقت را از هوش مصنوعی می‌ربایند.
حال در مورد هوش مصنوعی و ترکیبش با بلاکچین بخوانید.
چالش‌های دیفای
مانند هر سیستمی، پلتفرم Defi نیز در کنار مزایای خود، محدودیت‌هایی به همراه دارد. اولین مورد پیچیدگی بیش از حد دیفای برای کاربران تازه‌کار است و هنوز دسترسی آسان و رابط کاربری مناسب برای این بستر ایجاد نشده است. چالش دوم کندتر بودن بلاکچین‌های پرطرفدار نسبت به رقبای متمرکز خود است. مثلا در حال حاضر اتریوم فقط می‌تواند ۱۴ تراکنش در ثانیه انجام دهد که برای اکوسیستم دیفای با پتانسیل بالقوه فراوان، بسیار کند است. اما با توجه به رشد سریع بلاکچین، دور از انتظار نیست که این مشکل به‌زودی رفع شود. مشکل سوم، احتمال وجود خطا از سمت کاربر است. دیفای با حذف واسطه‌ها، تمام مسئولیت را به عهده خود کاربر قرار داده و این مسئله باعث می‌شود که اگر استارتاپی هنوز دانش کافی برای کارکردن در این حوزه نداشته باشد، با یک اشتباه سهوی مانند گم‌کردن رمز کیف پول دیجیتال، بخش عظیمی از سرمایه شرکت را به باد بدهد.
در پایان می‌توان گفت دیفای هنوز در آغاز راه بوده و مسیری چندساله برای پذیرش گسترده در دنیای اقتصاد در پیش دارد. اما با توجه به رشد فناوری بلاکچین، علاقه‌مندی سرمایه‌گذاران به این حوزه و جذابیت آن برای تسهیل فعالیت‌های اقتصادی کسب‌وکارها، در آینده‌ای نزدیک امور مالی غیرمتمرکز، به یک بخش جدایی‌ناپذیری از دنیای مالی تبدیل خواهد شد. همچنین بسیاری از بلاکچین‌های میزبان دیفای و همچنین پلتفرم‌های دیفای در مراحل ابتدایی به‌سر می‌برند و به اندازه کافی غیرمتمرکز نشده‌اند یا حتی در برخی موارد شاهد پروژه‌هایی هستیم که از این اهداف عدول کرده و سیستمی مشابه به اقتصاد سنتی را با برچسب دیفای ارائه می‌دهند که ویژگی‌های مورد نظر را ندارند. به همین علت در شماره‌های آینده به بررسی موشکافانه‌تر موضوع و همچنین معرفی چند نمونه از تجارب موفق و ناموفق می‌پردازیم.
