حمید و سعید محمدی، بنیانگذاران دیجی کالا طی گفت‌وگویی که در رویداد یلداسامیت و به میزبانی اکبر هاشمی برگزار شد، از تجربیات خود و دلایل کناره‌گیری و واگذاری مدیریت عامل این کسب‌وکار به مسعود طباطبایی گفتند.
هاشمی: چه دلایلی باعث شد پس از گذشت 17 سال از تأسیس دیجی کالا، از مدیریت این مجموعه کناره‌گیری کنید و سکان مسئولیت را به دست مسعود طباطبایی بسپارید؟
سعید محمدی: در واقع من و حمید کناره‌گیری نکردیم. به نوعی مسئولیت ما با شکل‌گیری هلدینگ دیجی کالا تغییر کرده است. از حدود 4، 5 سال پیش دیجی کالا با هدف تکمیل زنجیره ارزش حوزه ایکامرس، شروع به راه‌اندازی و سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های مرتبط کرد.
در این شرکت‌ها مسئولیت‌های اصلی به بنیانگذاران یا مدیرعامل واگذار شده بود. از اواخر سال گذشته مسعود طباطبایی به گروه دیجی کالا ملحق شد و از ابتدای پاییز امسال مدیریت عامل کسب‌وکار تجارت الکترونیک دیجی کالا (فروش اینترنتی) را به عهده گرفت و من و حمید مسئولیت هلدینگ را به عهده داریم. امروز بیشتر بر حوزه‌هایی مانند ارتباط با سایر شرکت‌های زیرمجموعه، حوزه استراتژی، تأمین مالی و IPO شرکت متمرکز شده‌ایم. در نتیجه من و حمید همچنان به صورت تمام‌وقت درگیر کارهای گروه دیجی کالا هستیم.
هاشمی: چطور امسال به این تصمیم سخت (یعنی کناره‌گیری از نقش مدیریت عامل دیجی کالا) رسیدید؟
سعید محمدی: پس از 17 سال سکان‌داری یک کسب‌وکار موفق، اگر بتوانید با برنامه‌ریزی، انتقال مدیریت را به خوبی انجام دهید و چند قدم از کسب‌وکار اصلی خود فاصله بگیرید، می‌توانید چیزهایی را ببینید که همان یک ماه قبل هم به آن فکر نمی‌کردید. چون روابط میان حوزه‌های جدید کسب‌وکار را بهتر درک می‌کنید. به بنیانگذاران کسب‌وکارها پیشنهاد می‌کنم این گزینه را در نظر داشته باشند.
هاشمی: شما در این مسیر 17 ساله توسعه، در زمینه‌هایی مانند بورس، تأمین مالی و روابط با بخش‌های مختلف حاکمیت با چالش‌های فرسایشی مواجه شدید. آیا خستگی ناشی از این روند فرسایشی در تصمیم‌گیری شما تأثیرگذار بود؟
حمید محمدی: اگر صادقانه بگویم، به‌ویژه در پنج سال اخیر با مسائلی روبرو شدیم که در خیلی از موقعیت‌ها ما را خسته و سرخورده کرد. مثلاً از سال 1397 دور جدید تحریم‌ها کلید خورد که برای اقتصاد ایران و اکوسیستم استارتاپی خبر خوبی نبود. به‌هرحال در شرایط تورمی، اولین ضربه به قدرت خرید مردم وارد می‌شود که مسلماً میزان خریدها به‌ویژه در فضای آنلاین را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مثلا سیاست‌هایی مانند ممنوعیت واردات در پیش گرفته شد که آن هم برای یک مارکت پلیس و خرده‌فروش (Retailer) بزرگ با تنوع کالایی 10 میلیونی اتفاق بزرگی است. ما برای مدتی برای عرضه لوازم خانگی، موبایل، لوازم آرایشی و بهداشتی و پوشاک با مشکل جدی مواجه بودیم. اولین و مهمترین لازمه فعالیت یک فروشگاه تأمین و عرضه صحیح محصولات است که ممنوعیت واردات بر آن تأثیر منفی می‌گذارد.
علاوه بر آن، شک و تردیدهایی که درمورد فضای اقتصاد دیجیتال و اکوسیستم استارتاپی به وجود آمد، در موقعیت‌های خاصی مانند اتفاقات نیمه دوم سال گذشته آسیب‌هایی جدی به ما وارد کرد. البته در بعضی موارد نمی‌توانیم همه تقصیرها را گردن دیگران بیندازیم و شاید بهتر بود در مواردی با احتیاط و آگاهی بیشتری عمل می‌کردیم. اما به‌هرحال بیشتر این اتفاقات ناشی از عدم اعتماد و ریسک تلقی کردن فضای اقتصاد دیجیتال توسط دستگاه‌های حاکمیتی و نظارتی بود.
هاشمی: در حال حاضر، اگر بخواهید برای کمک به پیشرفت کسب‌وکار به مسعود طباطبایی مشورت بدهید، چه توصیه‌ای برای بهبود روابط با حاکمیت و دستگاه‌های نظارتی دارید؟
سعید محمدی: نقش تنظیم روابط با حاکمیت منحصر به مدیرعامل دیجیکالا نیست و تمام مدیران عامل شرکت‌های گروه این نقش را بر عهده دارند. اما معمولاً بنیانگذاران فرصت بیشتری برای گفتگو و مذاکره با مسئولان در اختیار دارند. می‌توانیم بگوییم شاید ما بنیانگذاران استارتاپ‌های ایران نقش خود را برای بهبود جایگاه استارتاپ‌های دیجیتال در میان مسئولان حاکمیتی به خوبی ایفا نکرده‌ایم.
اگرچه خود حاکمیت در موقعیت‌هایی رویکرد مشخصی را در قبال اکوسیستم استارتاپ‌های دیجیتال در پیش نگرفته است. چنین مسائلی باعث می‌شود کارآفرین ایرانی حس تأثیرگذاری و موفقیت در اقتصاد و کشور خود را نداشته باشد چه برسد به گسترش فعالیت تجاری در سطح کشورهای منطقه.
هاشمی: گسترش فعالیت دیجی کالا در کشورهای همسایه چه مزیتی برای اقتصاد کشور دارد؟
حمید محمدی: از زاویه دید کسب‌وکار، فعالیت بین‌المللی مسلماً با گسترش بازار و کسب تجربه‌های ارزشمند همراه خواهد بود. اما از دیدگاه کلان، نفوذ کسب‌وکارهای ایرانی به بازارهای کشورهای منطقه و ایجاد وابستگی در آن‌ها اهمیت زیادی برای اقتصاد کشور، ثبات در منطقه و امنیت ملی خواهد داشت.
اقتصاد دیجیتال حوزه‌ای کاملاً استراتژیک است و کشورهای منطقه سرمایه‌گذاری‌های کلانی در این زمینه انجام داده‌اند. در سال 2022 حجم اقتصاد دیجیتال در خاورمیانه حدود 180 میلیارد دلار بود. سهم اقتصاد دیجیتال در GDP ایران حدود 6 تا 7 درصد برآورد شده که یعنی تنها 28 میلیارد دلار از این بازار در اختیار ایران است.
حجم اقتصاد دیجیتال خاورمیانه در 2030 به 780 میلیارد دلار تخمین زده شده. با نرخ رشد فعلی اقتصاد دیجیتال ایران در مقایسه با کشورهای منطقه مانند ترکیه و عربستان، سهم بازار ایران از اقتصاد دیجیتال منطقه در سال 2030 کمتر از الآن خواهد بود که این اصلاً خبر خوبی نیست.
سعید محمدی: علاوه بر اقتصاد، در نظر داشته باشید که مثلاً ممنوعیت واردات پوشاک باعث شده که شرکتی ترکیه‌ای مانند ترندیول، این ممنوعیت واردات را دور زده و یک سوم حجم پوشاک خود را به ایران می‌فرستد و سالانه نزدیک 1 میلیارد دلار ارز کشور را از کانال‌های ناشناخته خارج می‌کند. در صورت عدم نظارت، وجود چنین کانال‌هایی می‌تواند حتی منشأ فعالیت‌های تروریستی علیه کشور باشد.
هاشمی: به‌عنوان سوال آخر، آیا حمید و سعید از ایران خواهند رفت؟
سعید محمدی: خیر. ما ایران و کار کردن در این کشور را با تمام چالش‌های موجود دوست داریم و به نظر من هر کسی که بتواند بخشی از چالش‌های کشور را حل کند، بی‌انصافی است که از ایران برود.
حمید محمدی: مهاجرت ذاتاً چیز بدی نیست و ملت‌ها باید به مهاجرت و مهاجرت‌پذیری تشویق شوند. اما وقتی مشکل‌زا است که یک‌طرفه باشد و استعدادهای کشور را از ایران دور کند. البته امثال ما برای تأثیرگذاری و ادامه کار جایی بهتر از کشور خودمان را سراغ نداریم. مگر این که در موقعیتی توانایی ادامه نداشته باشیم که امیدوارم هیچوقت به آن نقطه نرسیم.
