نقد و بررسی فیلمی با موضوع هوش مصنوعی

ایده جاه‌طلبانه و خداگونه آفرینش موجودی معادل انسان از سالیان قبل ذهن انسان‌ها را به خود درگیر کرده و دستمایه آفرینش آثار ادبی و هنری بسیاری قرار گرفته است. اما اگر در داستان فرانکنشتاین با هیولایی مواجه بودیم که از چسباندن تکه‌های مختلف بدن انسان و با استفاده از علم پزشکی به وجود آمده بود، حالا این داستان در فیلم علمی تخیلی آرشیو شکلی تازه به خود گرفته ‌و آن دانشمند جاه‌طلب نه به سلاح پزشکی بلکه به هوش مصنوعی و یادگیری عمیق مسلح است.

اگر پیش از این مستند داستان خدای مورگان فریمن را مشاهده کرده باشید، در بخشی از این مستند مردی را دیده‌اید که تلاش داشت رباتی مشابه با همسر خود و با خاطرات و حافظه او ایجاد کند و از این طریق به او زندگی جاودانه ببخشد. داستان فیلم سینمایی Archive  هم بی‌شباهت به این قصه نیست. در واقع می‌توان داستان این قصه را حتی قصه‌ای بسیار مشابه با فیلم Replicas دانست. البته این تشابه تنها در ایده حیات مجدد انسان‌ها به وسیله هوش مصنوعی دارای فصلی مشترک است و می‌توان Archive  را نمونه‌ای بسیار قوی‌تر از فیلم‌های مشابهش دانست.

داستان فیلم علمی تخیلی آرشیو (Archive)

داستان این فیلم در آینده و در سال‌ ۲۰۳۸ رخ می‌دهد. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، فیلم به زندگی فردی با نام جورج آلمور می‌پردازد که تلاش دارد با استفاده از هوش مصنوعی همسرش را که مدتی قبل از دنیا رفته به زندگی برگرداند. او در این راه به ساخت سه ربات دست می‌زند که هر کدام تا حدی و به شیوه‌ای به اندازه‌ای از بلوغ عاطفی دست پیدا می‌کنند. هر یک از این سه ربات که به ترتیب ساخته می‌شوند، از نمونه‌های قبلی خود پیشرفته‌تر هستند و از هوش عاطفی بیشتری برخوردارند.

رفتار و صحبت‌کردن دو ربات اول آنها را نمونه‌هایی از تلاش برای دستیابی به ربات‌هایی مشابه انسان نشان می‌دهد که یکی از آن‌ها مانند کودکان و دیگری نوجوانان به نظر می‌رسد. ربات‌هایی که بینندگان به آنها علاقه پیدا می‌کنند اما خالق آنها یعنی جورج آلمور با بی‌رحمی هرچه تمام‌تر نسبت به آن دو برخورد می‌کند و به آنها تنها به چشم نمونه‌هایی که او را به ساخت مدل نهایی نزدیک‌تر می‌کنند، نگاه می‌کند.

فرانکنشتاین مدرن

یکی از نکات خلاقانه این فیلم، این موضوع است که به جای احساس نزدیکی به خالق این ربات‌‌ها با هیولاهای فرانکنشتاین ساخته او احساس نزدیکی و دلسوزی می‌کنیم. جورج آلمور به عنوان سازنده این ربات‌ها مانند خالقی بی‌رحم به نظر می‌رسد که در راه رسیدن به هدفش از قربانی‌کردن ربات‌هایی که به او احساس نزدیکی می‌کنند، ابایی ندارد. ربات جی۲ یکی از مورد علاقه‌ترین کاراکترهای این داستان است زیرا از جی۱ پیشرفته‌تر است و سطوح عمیق‌تری از احساسات را تجربه می‌کند و از طرف دیگر با مورد بی‌توجهی قرار‌گرفتن و حسادت‌های قابل درک او نسبت به جی۳ همراهی و دلسوزی مخاطب را برمی‌انگیزد. شاید بتوان جی۲ را به همین دلایل کنجکاوی‌برانگیزترین کاراکتر Archive  دانست.

درباره کاراکترهای فیلم آرشیو

جورج آلمور با اینکه کاراکتر اصلی این فیلم است، اما داستان دلایل زیادی به ما می‌دهد تا او را دوست نداشته باشیم. از رفتار نادرست و بی‌رحمانه او با ربات‌های ساخته خودش گرفته تا آنجا که با وجود اینکه همسرش به او گفته بود دوست ندارد پس از مرگش حافظه او ذخیره شده و به ربات‌ها منتقل شود، اما با این حال و بدون توجه به درخواست او جورج نهایتا پس از مرگش تلاش می‌کند تا او را از همین طریق به زندگی بازگرداند.  جولز، همسر جورج نه‌تنها به او گفته بود که علاقه‌ای ندارد پس از مرگ آگاهی او ذخیره شود بلکه با جنبه‌های اخلاقی کار جورج مشکل داشت.

به طور کلی ایده‌های مختلف Archive  نوآوری خاصی را به همراه نداشتند اما شاید بتوان متفاوت‌ترین ایده‌ای را که در این فیلم عینیت پیدا کرده، کاراکترهای جی۱ و جی۲ دانست. دو ربات که بر‌خلاف الگوی معمولی که در داستان‌های مشابه با آن مواجه می‌شویم، ضد خالق خود عمل نمی‌کنند. بلکه عاشقانه او را دوست دارند اما دائما مورد بی‌مهری و بی‌توجهی او قرار می‌گیرند.

نظر منتقدین و امتیازات فیلم علمی تخیلی آرشیو

این فیلم که ساخته  گوین راثری است، نه به اندازه Replicas نقد منفی دریافت کرده‌ و نه آنقدر موفق بوده ‌که بتوان آن را اثری ماندگار دانست. Archive در وب‌سایت IMDB رتبه ۶.۴ را دریافت کرده ‌و در وب‌سایت راتن تومیتوز ۷۳درصد از آرای مثبت را بر اساس ۲۲ نقد کسب کرده است. با جمع‌بندی این آرا می‌توان نتیجه گرفت که این فیلم اثری قابل قبول و حتی خوب به شمار می‌رود که سیر داستانی غافلگیر‌کننده آن باعث می‌شود مخاطب برای مشاهده مجدد آن تشویق شود. جذابیت‌های بصری فراوان و غافلگیر‌کننده این فیلم باعث می‌شود که حتی با وجود تکراری‌بودن ایده نتوانید آن را رها کنید. Archive در علاقه‌مند نگه‌داشتن بینندگان خود تا خط پایان با موفقیت فراوانی عمل کرده است.

برخی ‌بینندگان این فیلم آن را مانند یک اپیزود بلند از black mirror می‌دانند. این فیلم محصول ۲۰۲۰ کشورهای آمریکا، انگلستان و مجارستان است که توسط کمپانی ایندیپندنت تولید شده است. این فیلم در جشنواره فیلم سیتخس نامزد دریافت جایزه شد.

جان دفور از هالیوود ریپورتر که امتیاز ۷۰ را به این فیلم اختصاص داده، درباره Archive می‌گوید:

« تعجبی ندارد که فیلمی با کارگردانی که پیشینه‌اش در زمینه هنر است، از نظر تصویری خارق‌العاده باشد و طراحی صحنه شاخصی داشته باشد. اما او با بازیگران فیلم هم همکاری خوبی داشته است، به خصوص با بازیگر اصلی‌اش تئو جیمز که به خاطر بازی در مجموعه فیلم‌های Divergent شناخته می‌شود.  این فیلم بر‌خلاف دیگر آثار مشابه چندان به جنبه تکنیکی و علمی این داستان اهمیت نمی‌دهد و بیشتر تمرکز خود را ‌روی ساخت روابط پیچیده میان انسان و ربات‌ها گذاشته است. موضوعی که به نظر نقطه ضعف این فیلم نمی‌رسد بلکه آن را از نمونه‌های دیگری که ایده‌های خود را از آنها وام گرفته، یعنی وست ورد، اکس ماکینا و black mirror متمایز می‌کند.»

مشخصات فیلم آرشیو (Archive)

• کارگردان: گاوین روتی
• مدت زمان: ۱۵۰ دقیقه
• ارائه‌دهنده: آمازون استودیوز
• تاریخ انتشار: ۱۰ جولای ۲۰۲۱