سرمایهگذاری مستقیم خارجی(FDI) یکی از مهم‌ترین رویکردهای اقتصادی جهان به شمار می‌رود که اقتصاد بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه جهان را شکل می‌دهد.
نکته حائز اهمیتی که وجود دارد، کاهش این جریان‌های سرمایهگذاری در سال‌های اخیر است، به طوری که طبق تحقیقی که توسط یک تیم متخصص به رهبری James X. Zhan صورت گرفته، روند سرمایهگذاری مستقیم خارجی در سال2018 نسبت به سال قبل از آن، کاهش یافته و در نتیجه انتظار می‌رود که در دهه پیش‌رو، شتاب بیشتری در این بخش در سطح جهانی دیده شود.
در گزارش زیر خلاصه‌ای از این گزارش ارائه می‌شود که میزان سرمایهگذاری مستقیم خارجی در سطح جهان بررسی شده است. طبق گزارش مذکور روند جریان‌های FDI در سال 2018 تا حدی کاهش پیدا کرده است.
در ادامه بعد از ارائه یک چشم‌انداز کلی از این روند کاهشی، دلایل این سقوط ذکر شده و در پایان نیز مهم‌ترین اقتصادهای جهانی که میزبان سرمایهگذاری مستقیم خارجی در سال‌های 2017 و 2018 بودند، معرفی می‌شوند.
کاهش 13 درصدی سرمایهگذاری مستقیم خارجی جهان در سال2018
گزارش سرمایهگذاری جهانی شامل بررسی روند سرمایهگذاری مستقیم خارجی(FDI) در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی است، این گزارش نشان می‌دهد که روند سرمایهگذاری مستقیم در سال2018 نسبت به سال2017 تا 13 درصد کاهش داشته و به 1.3تریلیون دلار رسیده که این رقم نشان‌دهنده بحران مالی و عدم رشد بین‌المللی جریان مذکور بوده و بر لزوم شتاب‌دهی سرمایهگذاری در دهه پیش‌رو تأکید می‌کند.
دلایل کاهش میزان FDI در سطح جهان
در سال2018، روند سرمایهگذاری مستقیم خارجی(FDI) در سطح جهان با یک افت 13 درصدی روبه‌رو شد و از 1.5تریلیون دلار در سال2017 به 1.3تریلیون دلار در سال2018 رسید.
این کاهش که سومین سقوط متوالی در روند FDI به شمار می‌رود، بیشتر ناشی از بازگشت‌های کلان درآمد خارجی انباشته‌شده توسط شرکت‌های چندملیتی ایالات متحده آمریکا در اوایل سال2018 بوده است، ضمن اینکه اصلاحات مالیاتی معرفی‌شده در پایان سال2017 و جبران ناکافی در روند صعودی این جریان در نیمه دوم سال 2018 نیز در این روند کاهشی تأثیرگذار بوده‌اند.
بی‌توجهی به نوسانات ناشی از اصلاح مالیات و افزایش ادغام و مالکیت مرزی از جمله عواملی محسوب می‌شوند که روند اساسی FDI را منفی کرده‌اند، به طوری که متوسط رشد سالانه آن که در دهه قبل بالای 10 درصد بود، با کمتر از یک درصد رشد راکد مانده است.
این سقوط در حالی اتفاق افتاد که روند ادغام و مالکیت مرزی در سرمایهگذاری خارجی شرکت‌ها با افزایش 18درصدی روبه‌رو بود و از 694 میلیارد دلار در سال2017 به 816 میلیارد دلار در سال 2018 رسیده بود.
ضمن اینکه ارزش سرمایهگذاری گرین‌فیلد (greenfield) در سرمایه‌گذاری‌مستقیم خارجی نیز یک جهش 41 درصدی داشت و از 698 میلیارد دلار به 981 میلیارد دلار رسیده بود؛ اما با این حال روند جهانی FDI با کاهش مواجه شد.
روند پایدار اقتصادهای در حال توسعه در میزان FDI جهانی
در این میان سهم کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای در حال گذار در روند سرمایهگذاری مستقیم خارجی در سطح جهان قابل توجه است، به طوری که در جریان کاهش میزان سرمایهگذاری مستقیم خارجی بین‌المللی، کشورهای در حال توسعه روند پایدارتری را نشان داده و با رشد 2 درصدی همراه بوده‌اند.
در نتیجه اقتصادهای در حال توسعه سهم فزاینده‌ای در روند FDI جهان داشتند و نسبت به سال 2017 که 46 درصد از این سهم را به خود اختصاص داده بودند، در سال 2018 به سهم 54 درصدی رسیدند.
سهم جغرافیایی سرمایهگذاری مستقیم خارجی در سطح جهان
اگرچه میزان سرمایهگذاری مستقیم خارجی در سال 2018 در سطح جهان، با کاهش روبه‌رو بوده است، اما این جریان‌های سرمایهگذاری در مناطق مختلف جهان رویکردهای بعضا متفاوتی داشته‌اند؛ به طوری که علی‌رغم روند کلی نزولی آن، در برخی کشورها نیز افزایش‌هایی به چشم می‌خورد.
بر این اساس در ادامه روند سرمایهگذاری مستقیم خارجی را در مناطق مختلف جهان از زاویه نزدیک‌تری بررسی می‌کنیم.
روند FDI در اروپا
طبق گزارش جهانی سرمایهگذاری، جریان سرمایه‌گذاری‌مستقیم خارجی در اروپا در سال 2018 به 172میلیارد دلار رسید. در اروپا چند کشور مهم میزبان مانند ایرلند و سوئیس، به ترتیب، با 66 و 87 میلیارد دلار، روند منفی را در سرمایهگذاری مستقیم خارجی ثبت کردند.
جریان FDI در انگلستان نیز با کاهش 36 درصدی روبه‌رو شد و به 64 میلیارد دلار رسید. البته علی‌رغم برخی بازپرداخت‌ها و بازگشت سرمایه‌ها، تکمیل تعدادی از معاملات بزرگ منجر به افزایش روند سرمایهگذاری مستقیم در هلند و اسپانیا شد، به طوری که هلند با افزایش 20 درصدی به 70 میلیارد دلار رسید؛ اسپانیا نیز با دو برابر شدن جریان سرمایهگذاری مستقیم خارجی خود به 44 میلیارد دلار دست یافت.
روند FDI در ایالات متحده آمریکا
اگرچه معاملات ادغام و مالکیت (M&A) مرزی در سال 2018 همچنان فعال بود و ارزش آن نیز 21 درصد افزایش یافت، اما برای جبران روند منفی سرمایهگذاری مستقیم خارجی ایالات متحده آمریکا که ناشی از اصلاحات مالیاتی بود، کافی نبود.
همچنین در آمریکای شمالی نیز سرمایهگذاری مستقیم خارجی با مقاومت بیشتری روبه‌رو بوده و با 4 درصد کاهش، به 291 میلیارد دلار رسید.
میزان جریان سرمایهگذاری مستقیم خارجی در ایالات متحده آمریکا 9 درصد کاهش یافت و به 252 میلیارد دلار رسید که عمدتا به دلیل سقوط یک‌سوم فروش در روند ادغام و مالکیت (M&A) مرزی بود.
[bs-quote quote=”در سال 2018، روند سرمایهگذاری مستقیم خارجی(FDI) در سطح جهان با یک افت 13 درصدی روبه‌رو شد و از 1.5تریلیون دلار در سال2017 به 1.3تریلیون دلار در سال2018 رسید ” style=”style-13″ align=”center”][/bs-quote]
روند پایدار FDI در اقتصادهای در حال توسعه
جریان FDI در اقتصادهای در حال توسعه از سال 2004 به پایین‌ترین نقطه خود رسیده و 27 درصد کاهش داشته است. در این میان جریان سرمایهگذاری مستقیم خارجی در کشورها و اقتصادهای در حال توسعه در سال 2018 پایدارتر بوده و با افزایش 2 درصدی به 706 میلیارد دلار رسیده است.
البته تفاوت‌های چشمگیری در این مناطق وجود دارد. به طوری که آسیا و آفریقای در حال توسعه افزایش بیشتری را در میزان سرمایه‌گذاری‌مستقیم خارجی در سال 2018 نشان دادند، در حالی که این میزان در آمریکای لاتین و کارائیب کاهش داشته است.
در حال حاضر، آسیای در حال توسعه، بزرگ‌ترین منطقه دریافت‌کننده جریان‌های سرمایهگذاری مستقیم خارجی به شمار می‌رود، به طوری که در سال 2018 با داشتن یک رشد مثبت که در همه مناطق آن رخ داده است، یک افزایش 4 درصدی را در میزان FDI ثبت کرده و به 512 میلیارد دلار رسید.
چین نیز به عنوان بزرگ‌ترین دریافت‌کننده سرمایهگذاری مستقیم خارجی (FDI)، 139 میلیارد دلار جذب کرد و 4 درصد افزایش داشت.
ضمن اینکه روند ورود سرمایهگذاری مستقیم خارجی به جنوب شرقی آسیا نیز برای سومین سال متوالی، 3 درصد افزایش یافت و رکورد جدید 149 میلیارد دلاری را در سال 2018 ثبت کرد.
جریان سرمایهگذاری خارجی مستقیم در آفریقا با 11 درصد افزایش به 46 میلیارد دلار رسید که البته هنوز از میانگین سالانه 10 سال گذشته آن که حدود 50 میلیارد دلار بود، کمتر است.
افزایش جریان‌های سرمایهگذاری مستقیم خارجی در آفریقا بیشتر ناشی از عواملی مانند تداوم سرمایه‌گذاری‌هایی برای جستجوی منابع، گسترش آهسته سرمایه‌گذاری‌های متنوع در چند اقتصاد و بیش از دو برابر شدن جریان سرمایهگذاری مستقیم خارجی در آفریقای جنوبی بوده است.
روند FDI در آمریکای لاتین و کارائیب با داشتن کاهش 6 درصدی در سال 2018 و رسیدن به 147 میلیارد دلار، یک روند کاهشی را نشان می‌دهد، به طوری که این مناطق نتوانستند حرکت صعودی را که در سال 2017 به دست آورده بودند، حفظ کنند.
در آمریکای جنوبی نیز روند سرمایه‌گذاری‌مستقیم خارجی رو به کاهش بود که این امر به دلیل جریان‌های کمتر FDI در برزیل و کلمبیا بود؛ این درحالی است که روند این جریان‌ها در آمریکای مرکزی پایدار باقی مانده بود.
لازم به ذکر است که میزان سرمایهگذاری مستقیم خارجی استرالیا نیز در سال 2018 به 60 میلیارد دلار رسید و شرکت‌های وابسته خارجی سود 25 میلیارد دلاری خود را دوباره در این کشور سرمایهگذاری کردند.
اقتصادهای برتر جهان در روند FDI
جریان سرمایهگذاری مستقیم خارجی در سطح جهان، پس از سقوط در سال 2017، روند نزولی خود را در اقتصادهای در حال گذار جهان در سال 2018 ادامه داد، به طوری که اقتصادهای در حال توسعه در ردیف 20 اقتصاد میزبان برتر جهان در روند FDIقرار گرفتند.
با این حال، علی‌رغم کاهش جریان سرمایه‌گذاری‌مستقیم خارجی در سال‌های 2017 و 2018، ایالات متحده آمریکا بزرگ‌ترین دریافت‌کننده FDI بود و بعد از آن اقتصادهای چین، هنگ‌کنگ و سنگاپور قرار گرفتند.
نمودار زیر 20 اقتصاد برتر را از نظر سرمایهگذاری مستقیم خارجی در سال‌های 2017 و 2018 نشان می‌دهد که دریافت‌کننده جریان‌های سرمایهگذاری مستقیم خارجی بودند.
رنگ‌های سبز و آبی اقتصادهای توسعه‌یافته را در سال‌های 2018 و 2017 نشان می‌دهند و رنگ‌های نارنجی و صورتی نیز نشان‌دهنده اقتصادهای در حال توسعه در سال‌های مذکور هستند.
همانگونه که ملاحظه می‌شود ایالات متحده آمریکا بیشترین سهم را در میزان سرمایهگذاری مستقیم خارجی طی سال‌های 2017 و 2018 داشته است و به دنبال آن، در میان دیگر کشورهای توسعه‌یافته، انگلیس، هلند، استرالیا، اسپانیا، کانادا، فرانسه، آلمان و ایتالیا قرار دارند.
در میان کشورهای در حال توسعه نیز همانطور که در نمودار دیده می‌شود، بیشترین سهم برای چین، هنگ‌کنگ و سنگاپور است که به ترتیب، مقام‌های دوم، سوم و پنجم را به خود اختصاص داده‌اند. (رتبه چهارم برای کشور انگلستان است).
از میان دیگر کشورهای در حال توسعه‌ای که در فهرست برترین میزبان‌های FDI جهان در سال 2017 و 2018 قرار داشتند، می‌توان به برزیل، هند، مکزیک، اندونزی، ویتنام و روسیه نیز اشاره کرد.
