روند نزولی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سطح جهان

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی‌(FDI) یکی از مهم‌ترین رویکردهای اقتصادی جهان به شمار می‌رود که اقتصاد بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه جهان را شکل می‌دهد.

نکته حائز اهمیتی که وجود دارد کاهش این جریان‌های سرمایه‌گذاری در سال‌های اخیر است به طوری که طبق تحقیقی که توسط یک تیم متخصص به رهبری James X. Zhan صورت گرفته‌ روند سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال‌۲۰۱۸ نسبت به سال قبل از آن کاهش یافته ‌و در نتیجه انتظار می‌رود که در دهه پیش‌رو شتاب بیشتری در این بخش در سطح جهانی دیده شود.

در گزارش زیر خلاصه‌ای از این گزارش ارائه می‌شود که میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سطح جهان بررسی شده است. طبق گزارش مذکور روند جریان‌های FDI در سال ۲۰۱۸ تا حدی کاهش پیدا کرده است.

در ادامه بعد از ارائه یک چشم‌انداز کلی از این روند کاهشی دلایل این سقوط ذکر شده و در پایان نیز مهم‌ترین اقتصادهای جهانی که میزبان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ بودند معرفی می‌شوند.

کاهش ۱۳ درصدی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جهان در سال۲۰۱۸

گزارش سرمایه‌‌گذاری جهانی شامل بررسی روند سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی‌(FDI) در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی است این گزارش نشان می‌دهد که روند سرمایه‌گذاری مستقیم در سال‌۲۰۱۸ نسبت به سال‌۲۰۱۷ تا ۱۳ درصد کاهش داشته و به ۱.۳‌تریلیون دلار رسیده ‌که این رقم نشان‌دهنده بحران مالی و عدم رشد بین‌المللی جریان مذکور بوده و بر لزوم شتاب‌دهی سرمایه‌گذاری در دهه پیش‌رو تأکید می‌کند.

دلایل کاهش میزان FDI در سطح جهان

در سال‌۲۰۱۸ روند سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی‌(FDI) در سطح جهان با یک افت ۱۳ درصدی روبه‌رو شد و از ۱.۵‌تریلیون دلار در سال‌۲۰۱۷ به ۱.۳‌تریلیون دلار در سال‌۲۰۱۸ رسید.

این کاهش که سومین سقوط متوالی در روند FDI به شمار می‌رود بیشتر ناشی از بازگشت‌های کلان درآمد خارجی انباشته‌شده توسط شرکت‌های چندملیتی ایالات متحده آمریکا در اوایل سال‌۲۰۱۸ بوده است ضمن اینکه اصلاحات مالیاتی معرفی‌شده در پایان سال‌۲۰۱۷ و جبران ناکافی در روند صعودی این جریان در نیمه دوم سال ۲۰۱۸ نیز در این روند کاهشی تأثیرگذار بوده‌اند.

بی‌توجهی به نوسانات ناشی از اصلاح مالیات و افزایش ادغام و مالکیت مرزی از جمله عواملی محسوب می‌شوند که روند اساسی FDI را منفی کرده‌اند به طوری که متوسط رشد سالانه آن که در دهه قبل بالای ۱۰ درصد بود با کمتر از یک درصد رشد راکد مانده است.

این سقوط در حالی اتفاق افتاد که روند ادغام و مالکیت مرزی در سرمایه‌گذاری خارجی شرکت‌ها با افزایش ۱۸‌درصدی روبه‌رو بود و از ۶۹۴ میلیارد دلار در سال‌۲۰۱۷ به ۸۱۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ رسیده بود.

ضمن اینکه ارزش سرمایه‌گذاری گرین‌فیلد (greenfield) در سرمایه‌گذاری‌مستقیم خارجی نیز یک جهش ۴۱ درصدی داشت و از ۶۹۸ میلیارد دلار به ۹۸۱ میلیارد دلار رسیده بود؛ اما با این حال روند جهانی FDI با کاهش مواجه شد.

روند پایدار اقتصادهای در حال توسعه در میزان FDI جهانی

در این میان سهم کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای در حال گذار در روند سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سطح جهان قابل توجه است به طوری که در جریان کاهش میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بین‌المللی کشورهای در حال توسعه روند پایدارتری را نشان داده و با رشد ۲ درصدی همراه بوده‌اند.

در نتیجه اقتصادهای در حال توسعه سهم فزاینده‌ای در روند FDI جهان داشتند و نسبت به سال ۲۰۱۷ که ۴۶ درصد از این سهم را به خود اختصاص داده بودند در سال ۲۰۱۸ به سهم ۵۴ درصدی رسیدند.

سهم جغرافیایی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سطح جهان

اگرچه میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال ۲۰۱۸ در سطح جهان با کاهش روبه‌رو بوده است اما این جریان‌های سرمایه‌گذاری در مناطق مختلف جهان رویکردهای بعضا متفاوتی داشته‌اند؛ به طوری که علی‌رغم روند کلی نزولی آن در برخی کشورها نیز افزایش‌هایی به چشم می‌خورد.

بر این اساس در ادامه روند سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را در مناطق مختلف جهان از زاویه نزدیک‌تری بررسی می‌کنیم.

روند FDI در اروپا

طبق گزارش جهانی سرمایه‌گذاری جریان سرمایه‌گذاری‌مستقیم خارجی در اروپا در سال ۲۰۱۸ به ۱۷۲میلیارد دلار رسید. در اروپا چند کشور مهم میزبان مانند ایرلند و سوئیس به ترتیب با ۶۶ و ۸۷ میلیارد دلار روند منفی را در سرمایه‌‌گذاری مستقیم خارجی ثبت کردند.

جریان FDI در انگلستان نیز با کاهش ۳۶ درصدی روبه‌رو شد و به ۶۴ میلیارد دلار رسید. البته علی‌رغم برخی بازپرداخت‌ها و بازگشت سرمایه‌ها تکمیل تعدادی از معاملات بزرگ منجر به افزایش روند سرمایه‌گذاری مستقیم در هلند و اسپانیا شد به طوری که هلند با افزایش ۲۰ درصدی به ۷۰ میلیارد دلار رسید؛ اسپانیا نیز با دو برابر شدن جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی خود به ۴۴ میلیارد دلار دست یافت.

روند FDI در ایالات متحده آمریکا

اگرچه معاملات ادغام و مالکیت (M&A) مرزی در سال ۲۰۱۸ همچنان فعال بود و ارزش آن نیز ۲۱ درصد افزایش یافت اما برای جبران روند منفی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ایالات متحده آمریکا که ناشی از اصلاحات مالیاتی بود کافی نبود.

همچنین در آمریکای شمالی نیز سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی با مقاومت بیشتری روبه‌رو بوده و با ۴ درصد کاهش به ۲۹۱ میلیارد دلار رسید.

میزان جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایالات متحده آمریکا ۹ درصد کاهش یافت و به ۲۵۲ میلیارد دلار رسید که عمدتا به دلیل سقوط یک‌سوم فروش در روند ادغام و مالکیت (M&A) مرزی بود.

روند پایدار FDI در اقتصادهای در حال توسعه

جریان FDI در اقتصادهای در حال توسعه از سال ۲۰۰۴ به پایین‌ترین نقطه خود رسیده و ۲۷ درصد کاهش داشته است. در این میان جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشورها و اقتصادهای در حال توسعه در سال ۲۰۱۸ پایدارتر بوده و با افزایش ۲ درصدی به ۷۰۶ میلیارد دلار رسیده است.

البته تفاوت‌های چشمگیری در این مناطق وجود دارد. به طوری که آسیا و آفریقای در حال توسعه افزایش بیشتری را در میزان سرمایه‌گذاری‌مستقیم خارجی در سال ۲۰۱۸ نشان دادند در حالی که این میزان در آمریکای لاتین و کارائیب کاهش داشته است.

در حال حاضر آسیای در حال توسعه بزرگ‌ترین منطقه دریافت‌کننده جریان‌های سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به شمار می‌رود به طوری که در سال ۲۰۱۸ با داشتن یک رشد مثبت که در همه مناطق آن رخ داده است یک افزایش ۴ درصدی را در میزان FDI ثبت کرده و به ۵۱۲ میلیارد دلار رسید.

چین نیز به عنوان بزرگ‌ترین دریافت‌کننده سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) 139 میلیارد دلار جذب کرد و ۴ درصد افزایش داشت.

ضمن اینکه روند ورود سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به جنوب شرقی آسیا نیز برای سومین سال متوالی ۳ درصد افزایش یافت و رکورد جدید ۱۴۹ میلیارد دلاری را در سال ۲۰۱۸ ثبت کرد.

جریان سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم در آفریقا با ۱۱ درصد افزایش به ۴۶ میلیارد دلار رسید که البته هنوز از میانگین سالانه ۱۰ سال گذشته آن که حدود ۵۰ میلیارد دلار بود کمتر است.

افزایش جریان‌های سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در آفریقا بیشتر ناشی از عواملی مانند تداوم سرمایه‌گذاری‌هایی برای جستجوی منابع گسترش آهسته سرمایه‌گذاری‌های متنوع در چند اقتصاد و بیش از دو برابر شدن جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در آفریقای جنوبی بوده است.

روند FDI در آمریکای لاتین و کارائیب با داشتن کاهش ۶ درصدی در سال ۲۰۱۸ و رسیدن به ۱۴۷ میلیارد دلار یک روند کاهشی را نشان می‌دهد به طوری که این مناطق نتوانستند حرکت صعودی را که در سال ۲۰۱۷ به دست آورده بودند حفظ کنند.

در آمریکای جنوبی نیز روند سرمایه‌گذاری‌مستقیم خارجی رو به کاهش بود که این امر به دلیل جریان‌های کمتر FDI در برزیل و کلمبیا بود؛ این درحالی است که روند این جریان‌ها در آمریکای مرکزی پایدار باقی مانده بود.

لازم به ذکر است که میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی استرالیا نیز در سال ۲۰۱۸ به ۶۰ میلیارد دلار رسید و شرکت‌های وابسته خارجی سود ۲۵ میلیارد دلاری خود را دوباره در این کشور سرمایه‌گذاری کردند.

اقتصادهای برتر جهان در روند FDI

جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سطح جهان پس از سقوط در سال ۲۰۱۷ روند نزولی خود را در اقتصادهای در حال گذار جهان در سال ۲۰۱۸ ادامه داد به طوری که اقتصادهای در حال توسعه در ردیف ۲۰ اقتصاد میزبان برتر جهان در روند FDIقرار گرفتند.

با این حال علی‌رغم کاهش جریان سرمایه‌گذاری‌مستقیم خارجی در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ ایالات متحده آمریکا بزرگ‌ترین دریافت‌کننده FDI بود و بعد از آن اقتصادهای چین هنگ‌کنگ و سنگاپور قرار گرفتند.

نمودار زیر ۲۰ اقتصاد برتر را از نظر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ نشان می‌دهد که دریافت‌کننده جریان‌های سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بودند.

رنگ‌های سبز و آبی اقتصادهای توسعه‌یافته را در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۷ نشان می‌دهند و رنگ‌های نارنجی و صورتی نیز نشان‌دهنده اقتصادهای در حال توسعه در سال‌های مذکور هستند.

همانگونه که ملاحظه می‌شود ایالات متحده آمریکا بیشترین سهم را در میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی طی سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ داشته است و به دنبال آن در میان دیگر کشورهای توسعه‌یافته انگلیس هلند استرالیا اسپانیا کانادا فرانسه آلمان و ایتالیا قرار دارند.

در میان کشورهای در حال توسعه نیز همانطور که در نمودار دیده می‌شود بیشترین سهم برای چین هنگ‌کنگ و سنگاپور است که به ترتیب مقام‌های دوم سوم و پنجم را به خود اختصاص داده‌اند. (رتبه چهارم برای کشور انگلستان است).

از میان دیگر کشورهای در حال توسعه‌ای که در فهرست برترین میزبان‌های FDI جهان در سال ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ قرار داشتند می‌توان به برزیل هند مکزیک اندونزی ویتنام و روسیه نیز اشاره کرد.