سهم کارگزاری از معاملات بازار بورس و فرابورس در هر روز تا 80 میلیارد تومان است که رقم قابل‌توجهی است. هم‌بنیانگذار سهام‌یاب می‌گوید این بازار بزرگ‌تر خواهد شد و هر چه سرمایه‌های عمومی بیشتری به این بازار بیایند، امکان دستکاری آن توسط دولت و برخی شرکت‌ها کمتر می‌شود. جعفری سهام‌یاب را ترویج‌کننده فرهنگ سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه می‌داند و می‌گوید توانسته‌اند ادبیات این حوزه را تا حدودی جا بیندازند.
برخی افراد سهام‌یاب را بابت ضررشان در بازار بورس، مقصر می‌دانند اما جعفری معتقد است که می‌خواهند جایی برای آموزش، انتشار آزاد اطلاعات، برقراری ارتباط و شبکه‌سازی بین عموم معامله‌گرهای بازار سرمایه باشند. قرار نیست به مردم بگویند چه سهمی را بخرند و چه سهامی را نخرند: «ما یک کارگزاری آنلاین هستیم.»
گفتوگو با فاطمه جعفری، هم بنیانگذار سهام یاب
فاطمه جعفری، مدیرعامل سهام‌یاب ضمن بیان این جملات، وجود تلاطم در بازار سرمایه و ایجاد موج‌ها و هجوم مردم را تا حدودی طبیعی می‌داند.سهام‌یاب که با سرمایه شخصی بنیانگذارانش و اواخر سال 91 راه‌اندازی شد، بعد از چند سال با جذب یک میلیارد و 200 میلیون تومان و واگذاری کمتر از 50درصد از سهامش، به کار خود ادامه داده است.
این استارتاپ در حال حاضر بیش از 700هزار کاربر یکتا دارد و ماهانه تا 3 میلیون بازدید از این وب‌سایت صورت می‌گیرد. مدیرعامل سهام‌یاب همچنین می‌گوید: با توجه به روند رشدی که در حال تجربه‌کردنش هستیم، انتظارمان این است که تا پایان سال99، شاهد انجام بیش از 100هزار میلیارد تومان معامله روی سهام‌یاب باشیم.
در گفتوگو با مدیرعامل سهام‌یاب از روند آغاز به کار تا وضعیت فعلی این استارتاپ، بازار سرمایه و ظرفیت‌هایی که برای راه‌اندازی استارتاپ دارد، آینده این بازار، اندازه این بازار، سهم کارگزاری از این بازار بزرگ، نقش سهام‌یاب در این بازار و در میان مردم و… صحبت کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
چرا سهام‌یاب را راه‌اندازی کردید؟ چه نیازی دیدید و چه اهدافی را دنبال می‌کردید؟
اواخر سال 89 بود که سامانه معاملات آنلاین راه‌اندازی شد و کارگزاری‌ها هم بخش آنلاین خود را راه انداختند. در آن زمان بود که سهامداران خرد توانستند وارد این بازار شوند ولی قبل از آن بازار بیشتر در دست حقوقی‌ها بود. آنلاین‌شدن به حضور بیشتر مردم و سهامداران خرد منجر شد.
همان زمان خود ما هم سهامدار بورس شدیم. در آن زمان شرکت نرم‌افزاری داشتیم و برای یک کارگزاری بورسی هم نرم‌افزار طراحی می‌کردیم. با آشناشدن با این بازار، متوجه شدیم که چقدر جای فناوری‌های آی‌تی در بازار سرمایه ایران خالی است و چقدر امکانات در این حوزه وجود دارد که می‌توان به سهامداران ارائه داد. بنابراین سعی کردیم از توانایی آی‌تی خودمان استفاده کرده و زمینه‌ای را برای حضور سهامداران ایجاد کنیم.
از اول هم قصدمان راه‌اندازی شبکه اجتماعی معاملات بود. وقتی شبکه اجتماعی را راه‌اندازی کردیم، مردم فکر می‌کردند که سهامداران حقوقی با هم زدوبند دارند و اطلاعات بازار سرمایه را به همدیگر می‌دهند. ما می‌خواستیم که یک شبکه اجتماعی خاص برای این بازار ایجاد کنیم تا مردم اطلاعات‌شان را با همدیگر در میان بگذارند.
ما بحث سوشال‌لرنینگ را هم مد نظر داشتیم چون می‌دانستیم که مردم در قالب این گفت‌وگوها می‌توانند آموزش ببینند و ما این اتفاق را به چشم دیدیم. مثلا کاربرانی که در بدو ورود، اطلاعات ابتدایی داشتند، بعد از مدتی حرفه‌ای شدند. در واقع یکی از اهداف ما آموزش و دیگر هدف‌مان انتقال و انتشار آزاد اطلاعات بود.
البته شاید اطلاعات اشتباه هم در این میان ردوبدل شود اما در کلیت اگر نگاه کنیم، سهام‌یاب به افزایش سواد بورسی کمک کرده. به همین دلیل شاید ناشران بورسی سهام‌یاب را دوست نداشته باشند چون در سهام‌یاب در موردشان بحث و گفتوگو می‌شود که مورد علاقه‌شان نباشد.
سهام‌یاب چیست؟
سهام‌یاب یک شبکه اجتماعی معاملات است که به صورت ویژه در بازار سرمایه ایران فعالیت می‌کند.
آن زمان می‌دانستید که در حال راه‌اندازی یک استارتاپ هستید؟
آن زمان ما اصلا نمی‌دانستیم که استارتاپ چیست و تنها به این دلیل که همیشه پروژه‌های دیگران را انجام می‌دادیم، بعد از آشنایی با بازار سرمایه، می‌خواستیم پروژهای را برای خودمان انجام بدهیم. چون ما در شرکت خودمان پروژه‌های مختلفی می‌گرفتیم و کارهای نرم‌افزاری می‌کردیم، خواستیم که پروژهای را برای خودمان در بازار سرمایه راه‌اندازی و توسعه بدهیم.
من خارج از ایران زندگی نکرده‌ام و جنس بازارهای سرمایه کشورهای دیگر را از نزدیک ندیده‌ام، اما از آنجایی که سال‌ها به کار تحلیلگری و بررسی بازارها و بنچ‌مارک مشغول بودم، متوجه شدم که می‌توان از پتانسیل حوزه آی‌تی در بازار سرمایه استفاده بیشتری کرد.
با بررسی‌هایی که داشتم، متوجه شدم که فاصله زیادی بین فناوری‌هایی که یک سرمایه‌گذار ایرانی برای حضور در بازار سرمایه نیاز دارد با یک سرمایه‌گذار خارجی موجود است. ما در لندن و نیویورک با بازار مالی و بازار سرمایه قدرتمند و دارای سابقه طولانی مواجه بودیم در مقابل ایران که قانون بازار سرمایه‌اش در سال84 نوشته شده است.
اینکه از «ما» استفاده می‌کنید، منظورتان چه کسانی هستند؟
منظورم همبنیانگذاران سهام‌یاب است؛ یعنی من، آقای زادمهر و آقای خسروی. همه ما در آن زمان در آن شرکت نرم‌افزاری به نام سورن سیستم شریف کار می‌کردیم. آقای زادمهر مدیرعامل، آقا خسروی مدیر فنی و من تحلیلگر و مدیر محصول شرکت بودم.
سهام‌یاب هم که شکل گرفت، من مدیرمحصول سهام‌یاب بودم. بنابراین سهام‌یاب در ابتدا در دل یک شرکت نرم‌افزاری شکل گرفت. من تا سال96 مدیر محصول سهام‌یاب بودم و از آن زمان تاکنون مدیرعامل سهام‌یاب هستم.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره سرمایه گذری خطرپذیر
طی بررسی‌هایی که از بازارهای سایر کشورها داشتید، چه نیازی دیدید که براساس آن سهام‌یاب را در ایران شکل دادید؟
در سطح جهان بنچ‌مارک می‌کردیم تا متوجه شویم که سرمایه‌گذاران به چه چیزی نیاز دارند؛ یکی از نیازهایی که مشاهده کردیم، این بود که به ارتباطات نیاز بسیار زیادی دارند. مخصوصا اینکه در آن زمان شرایط متفاوتی وجود داشت و مردم از اخبار و اطلاعات لحظه‌ای بازار سرمایه بی‌خبر بودند و سامانه‌ای برای انعکاس اخبار هم وجود نداشت.
ما فکر کردیم که سیستمی راه‌اندازی کنیم تا افراد بتوانند به سرعت اخبار را با همدیگر ردوبدل کنند و با هم در تماس و تعامل باشند تا اطلاعات‌شان از این بازار بیشتر شود.
ضمن اینکه یکی از نکاتی که می‌تواند به کارایی بازار کمک کند، علاوه‌بر عمق‌بخشیدن بازار، این است که معامله‌گرها بتوانند سریعا به اخبار و اطلاعات دسترسی داشته باشند تا آن چیزی که بازیگران حقوقی بازار به آن دسترسی دارند و از آن مطلع هستند، افراد حقیقی هم در تاریکی و سایه بازار قرار نگیرند و از آن باخبر شوند.
بعد از راه‌اندازی این سامانه در اواخر سال 91 و در سال 92، با هزینه شخصی در نمایشگاه بورس، بانک و بیمه شرکت کردیم. آن زمان تقریبا 4ماه از راه‌اندازی سهام‌یاب می‌گذشت.
با شرکت در این نمایشگاه بازخوردهای خیلی خوبی گرفتیم. به‌طوری که بعد از 4ماه از راه‌اندازی سهام‌یاب، بعد از سایت سازمان بورس، سایت ما دومین سایت پربازدید در این حوزه بود.
کپی تریدینگ در سطح جهان بسیار رایج است. معنی این اصطلاح این است که مثلا فردی که هیچ اطلاعی از بازار سرمایه ندارد، می‌خواهد در این بازار معامله انجام دهد و سرمایه‌گذاری کند. فرض کنید که چنین فردی ممکن است فرد دیگری را که در بازار سرمایه معاملات خیلی خوبی انجام می‌دهد، می‌شناسد. در این صورت برای خرید سهم از چنین فردی نظرخواهی می‌کند. همین اتفاق می‌تواند به‌صورت اتوماتیک و با اجازه صاحب سبد سهام، در اختیار دیگران قرار بگیرد.
این روند همچنان ادامه داشت و ما هم با این انگیزه‌هایی که گرفتیم، توسعه بخش‌های بیشتری را در کسب‌وکارمان آغاز کردیم. مثلا محصولاتی چون مدیریت سبد سهام، مدیریت سبد سهام مجازی و خدماتی چون خدمات مشاوره و سرمایه‌گذاری را نیز در کنار این محصولات، به کاربران ارائه می‌دادیم.
و سهام‌یاب همچنان محصولی در دل آن شرکت نرم‌افزاری بود یا هویت مستقل پیدا کرده بود؟
تا سال96 این روند ادامه پیدا کرد. اما بعد از آن سال، سهام‌یاب از شرکت نرم‌افزاری جدا شد و ماهیت حقوقی مستقلی به دست آورد.
در ادامه برای توسعه سهام‌یاب چه اقداماتی داشتید؟
اتفاق خوبی در سال95 رخ داد و آن این بود که سازمان بخشنامه‌ای داد که شرکت‌های کارگزاری یا oms های آنها می‌توانند به تردپارتی‌ها (Third party) سرویس بدهند تا بتوانند معاملات آنلاین داشته باشند یا خدمات اینچنینی که تا آن زمان تنها کارگزاری‌ها می‌توانستند ارائه بدهند.
از همان اوایل راه‌اندازی سهام‌یاب یکی از ایده‌هایی که برای این کسب‌وکار در نظر داشتیم، بحث کپی تریدینگ (Copy Trading) بود. کپی تریدینگ در سطح جهان بسیار رایج است. معنی این اصطلاح این است که مثلا فردی که هیچ اطلاعی از بازار سرمایه ندارد، می‌خواهد در این بازار معامله انجام دهد و سرمایه‌گذاری کند.
فرض کنید که چنین فردی ممکن است فرد دیگری را که در بازار سرمایه معاملات خیلی خوبی انجام می‌دهد، می‌شناسد. در این صورت برای خرید سهم از چنین فردی نظرخواهی می‌کند. همین اتفاق می‌تواند به‌صورت اتوماتیک و با اجازه صاحب سبد سهام، در اختیار دیگران قرار بگیرد. دیگران این شخص را دنبال می‌کنند و هر درصدی که می‌خواهند، خرید و فروش روزانه آن فرد روی سبدشان اعمال می‌شود.
این مبحث از ایده‌های اولیه ما بود اما اگر سامانه معاملات نداشتیم، نمی‌توانستیم چنین کاری بکنیم. بنابراین در سال96 سهام‌یاب را به یک کارگزاری وصل کردیم. ما هنوز مجوز کارگزاری نمی‌توانیم بگیریم. البته می‌توان مجوز یک کارگزاری را خریداری کرد اما هزینه بالایی دارد.
از اواخر سال 95 و خیلی جدی از سال96، با کارگزاری تدبیرگران فردا همکاری میکنیم. توسعه زیرساخت‌های لازم را انجام دادیم و از سال98 این سیستم راه‌اندازی شد. بنابراین کاربری که می‌خواهد با سهام‌یاب کار کند، باید کد معاملاتی این کارگزاری را داشته باشد.
الان سهام‌یاب خودش سامانه معاملات دارد؛ یعنی مشتریان ما می‌توانند روی همین پلتفرم علاوه بر اینکه کارهای دیگرشان را انجام می‌دهند، خرید و فروش و معاملات خود در بازار سرمایه را هم انجام بدهند.
راه‌اندازی چنین سیستمی چه تاثیری بر روند کسب‌وکارتان داشته است؟
از وقتی این سیستم راه‌اندازی شده، یعنی از سال 98 تاکنون، به صورت ماهانه تا 30درصد رشد را تجربه کرده‌ایم.
در طول سال چه میزان معامله روی سهام‌یاب انجام می‌شود؟
با توجه به روند رشدی که در حال تجربه‌کردنش هستیم، انتظارمان این است که تا پایان سال99، شاهد انجام بیش از 100هزار میلیارد تومان معامله روی سهام‌یاب باشیم.
بیشتر فعالیت سهام‌یاب روی سایتش انجام می‌شود؛ به لحاظ آماری چه وضعیتی دارد؟ چقدر کاربر دارید؟ چه تعداد ثبت‌نام کرده‌اند؟ کلا هر آماری که در ارتباط با سایت و تعامل کاربران دارید، بفرمایید.
بله، ما بیشتر روی سایت فعالیت میکنیم و اپ سهام‌یاب را زیاد معرفی نکرده‌ایم، چون مشکلات خاص خود را دارد و مثلا کاربران IOS با مشکلات فیلترینگ و… مواجه هستند.
به لحاظ کاربر، در حال حاضر 700 هزار کاربر ثبت‌نام‌شده در سایت داریم. علاوه بر این 700هزار نفر که اتفاقا مجبور به ثبت‌نام هم نبوده‌اند، ماهانه حدود 3 میلیون یونیک ویزیتور یا کاربر یکتای بازدیدکننده داریم.
چه برنامه‌هایی برای آینده دارید؟
از جمله برنامه‌های آتی ما این است که بعد از سامانه معاملات که سیستم‌هایی چون کپی تریدینگ را روی آن راه‌اندازی خواهیم کرد، به سمت مدیریت سرمایه یا اینوست منیجمنت حرکت بکنیم.
سهام‌یاب را با چه میزان سرمایه شروع کردید؟
چون ما در آن شرکت نرم‌افزاری کار می‌کردیم، هزینه سهام‌یاب را با گرفتن پروژه‌ها تامین می‌کردیم و سهام‌یاب را سر پا نگه داشتیم. شاید الان نتوانم بگویم دقیقا چقدر برای سهام‌یاب هزینه می‌کردیم اما همان نمایشگاه بورس، بانک و بیمه که شرکت کردیم، تا 30 میلیون تومان برای ما هزینه داشت و آن زمان یعنی اوایل سال92، برای ما این هزینه سنگینی به‌حساب می‌آمد.
در ادامه کار، جذب سرمایه داشتید؛ از میزان این جذب سرمایه و سازمان یا شخصی که روی کسب‌وکار شما سرمایه‌گذاری کرد، بگویید.
وقتی در سال 96 از شرکت نرم‌افزاری جدا شدیم و سهام‌یاب ساختار حقوقی پیدا کرد، از 2سرمایه‌گذار حقوقی یعنی یک صندوق سرمایه‌گذاری به نام آرمان آتی و یک کارگزاری به نام تدبیرگران جذب سرمایه داشتیم.
چقدر از شما سهم گرفتند؟
سعی ما این بود که سهم زیادی به سرمایه‌گذاران واگذار نکنیم تا خود ما بنیانگذاران انگیزه برای ادامه کار داشته باشیم. ضمن اینکه قبل از سال96 یعنی در سال 95، از 2سرمایه‌گذار حقیقی هم جذب سرمایه داشتیم و به ما اضافه شده بودند و 5نفر بودیم. در نتیجه ما زیر 50درصد به سرمایه‌گذاران‌مان سهم داده‌ایم.
خود سرمایه‌گذاران هم این دیدگاه مثبت را داشتند که سهم زیادی نگیرند تا روش مدیریتی سهام‌یاب آسیب نبیند و مدیران این کسب‌وکار با داشتن سهام بالا، همچنان انگیزه کافی برای اداره و پیشبرد اهداف‌شان داشته باشند.
کماکان منتظرم که به میزان جذب سرمایه‌تان اشاره بکنید؟
یک میلیارد و 200 میلیون تومان طی یک راند جذب سرمایه داشتیم.
بیشتر بدانید: بورس اتوبوسی است که استارتاپ ها از آن جا مانده اند
سهام‌یاب در زمان جذب سرمایه، چقدر ارزش‌گذاری شد؟
حقیقتا ما بیشتر با هم توافق کردیم و به این صورت نبود که به دنبال ارزش‌گذاری دقیق برویم، چون مثلا کارگزاری را به‌عنوان یک پارتنر استراتژیک می‌دیدیم تا بتوانیم سامانه معاملات را به خوبی راه‌اندازی کنیم. در واقع می‌توانم بگویم که چشم‌انداز ما آینده بود.
هنوز هم آن را ارزش‌گذاری نکرده‌اید؟
چون قصد جذب سرمایه نداشته‌ایم، ارزش‌گذاری نکرده‌ایم. الان 2سال است که سهام‌یاب کشفلوپازیتیو است و به اصطلاح خرج خودش را می‌دهد.
خود سهام‌یاب چه زمانی به بازار سرمایه می‌رود؟
ما زیرساخت‌ها را به نوعی آماده کرده‌ایم که وارد بازار فرابورس بشویم و به همین دلیل حسابرس داریم و خط‌‌کشی‌ها را رعایت میکنیم و برای راند بعدی جذب سرمایه، روی ورود به بورس حساب کرده‌ایم.
مدل درآمدزایی سهام‌یاب به چه صورت است؟
سامانه معاملات آنلاین را داریم که هر کسی می‌خواهد معامله انجام بدهد، باید کامیشن پرداخت کند.
میزان کامیشن‌ها چقدر است؟
تا اول مرداد به این صورت بود که هر معامله‌گری روی مجموع خرید و فروش یک سهم، یک و نیم درصد کارمزد پرداخت می‌کند که این یک و نیم درصد بین ارکان مختلف بازار پخش می‌شود.
نیم درصد آن مربوط به مالیات فروش است، یک درصد هم بین بورس، مدیریت فناوری بورس، کارگزاری و… پخش می‌شود. کارگزاری سی‌و‌هشت ده‌هزارم روی خرید و سی‌و‌هشت ده هزارم روی فروش هر سهم، دریافت می‌کند.
از اول مرداد میزان پرداخت مشتری روی خرید و فروش هر سهم، 20درصد کاهش یافت یعنی الان سیصد‌و‌چهار، ده‌هزارم هر مشتری یا معامله‌گر بابت خرید و فروش هر سهم پرداخت می‌کند و از این مقدار هم 37.5درصد را به صندوق توسعه بازار می‌دهد؛ یعنی عملا از اول مرداد، کارمزد کارگزاری‌ها نصف شد.
ما از این مبلغ، کارمزدی را که مصوب سازمان است، دریافت میکنیم. ضمن اینکه از اول مرداد طرح برگشت کارمزد تا 25 درصد را برای معامله‌گرها داشته‌ایم؛ یعنی هر چقدر که کامیشن پرداخت می‌کردند، 25درصد را به آنها برمی‌گرداندیم.
به‌طور روزانه در مجموع بورس و فرابورس چه میزان معامله با چه ارزشی انجام می‌شود؟
طی ماه‌های اخیر به‌صورت میانگین در مجموع بورس و فرابورس، تا 20هزار میلیارد تومان در هر روز معامله انجام شده است.
سهم کارگزاری‌ها از این میزان چقدر است؟
سهم همه کارگزاری‌ها در طول هر روز حدود 80میلیارد تومان بوده است.
آنلاین‌ها از این بازار چقدر سهم دارند؟
سهم کارگزاری‌های آنلاین خیلی زیاد شده است؛ یعنی از سال89 تاکنون سهم آنلاین‌ها روبه‌رشد بوده و الان تا 80درصد از این بازار را در اختیار دارند. سایر معاملات هم یا معاملات بلوکی است یا معاملاتی است که به صورت عمده انجام می‌شود.
سهام‌یاب را یک کارگزاری آنلاین می‌دانید؟
بله، چون خدماتی را که یک کارگزاری ارائه می‌دهد، ما در قالب آنلاین و به‌عنوان یک دیجیتال بروکر به مشتریان ارائه میکنیم.
به نظر خودتان خدماتی که می‌دهید با میزان سهمی که از کل معاملات بورسی دارید، تناسب دارد؟
اگر بخواهم صادقانه پاسخ بدهم، به نظر من به نسبت خدماتی که به معامله‌گرها ارائه می‌شود، سهم کارگزاری‌ها زیاد است، چون اعتقاد دارم که باید خدمات بسیار بهتر و بیشتری به معامله‌گرها ارائه شود. خود ما سعی میکنیم که در بحث سامانه معاملات، آموزش، تحلیل و… بتوانیم خدمات بیشتری ارائه بکنیم.
طی این مدت که بازار بورس خیلی داغ شد و شرایطی که الان دارد، سهام‌یاب رشد خوبی را تجربه کرد؟
رشد داشتیم اما به‌طور کلی حتی رنک الکسای ما هم با شاخص بازار بورس بالا و پایین می‌شود. طی ماه‌های اخیر رنک سهام‌یاب به 18 هم رسید، چون وقتی بازار داغ است، تایم‌آن‌سایت کاربران تا 15 دقیقه هم می‌رسد اما وقتی بازار می‌خوابد، کاربران حوصله سرزدن به پورتفوی سهام‌شان را هم ندارند.
حواشی زیادی هم داشتید. در مورد این حواشی و دلیل ایجادشان صحبت کنید.
به نظر من بزرگ‌شدن، درد دارد. ما از اول می‌خواستیم بازار سرمایه را به عموم مردم بشناسانیم، چون خودمان هم در ابتدا این بازار را نمی‌شناختیم. این بازار باید بزرگ شود و ما می‌خواهیم بورس و فواید آن وارد سفره سرمایه‌گذاری همه ایرانیان بشود. بنابراین با این نوسانات ما گاهی حال‌مان خوب می‌شود و گاهی هم بد. اما همان‌طور که گفتم همه اینها را می‌گذاریم پای هزینه‌های بزرگ‌شدن.
الان البته حرف و حدیث‌های زیادی در مورد حباب‌بودن بازار سرمایه و خطرات آن وجود دارد. ریزش‌های شدیدی را هم تجربه کرده. شما باز هم نگاه‌تان از منظر درد بزرگ‌شدن است؟ در این میان سرمایه‌های مردم دود می‌شود. بعضی هم سهام‌یاب را مقصر می‌دانند با این استدلال که اطلاعات اشتباه به آنها داده است.
من نمی‌گویم که حرف و حدیث‌ها اشتباه است. به هر حال این هیجانات در ذات بازار است. وقتی قرار است رشدی در جایی اتفاق بیفتد، این هیجانات هم بسیار زیاد است. حتی افراد زیادی با خود من تماس می‌گرفتند که اگر پول‌شان را در بورس بگذارند، چقدر سود می‌گیرند؟ من به آنها می‌گفتم که این تصورات درست نیست. بورس جایی برای پس‌انداز است و نه سودهای ماهانه. مردم بانک و بورس را با هم قاطی می‌کنند. سهام‌یاب بر خلاف اسمش، جایی برای پیداکردن سهام نیست بلکه جایی برای آشنایی بیشتر، کسب اطلاعات و به اشتراک‌گذاری تجربیات است.
این نگاه به بورس برای خود ما هم خوب نیست چون مردم اگر پول‌شان آنطور که تصور می‌کنند، با سود همراه نباشد، به بورس بدبین می‌شوند و به سراغش نمی‌آیند. از طرفی با هجوم مردم، فرصت توسعه سیستم‌ها و زیرساخت‌ها از کسب‌وکاری چون سهام‌یاب گرفته می‌شود. طبق تجربه چند ماه اخیر، روزانه بین 7 تا 8هزار ثبت‌نام برای سامانه معاملات داشتیم و رسیدگی به همه این درخواست‌ها از توان ما خارج بود. بهترین چیز برای ما، رفتار معمولی و بدون هیجان مردم است. این روند کمک می‌کند تا مسیر به صورت طبیعی طی شود.
ما از هوش مصنوعی در سهام‌یاب در چند حوزه استفاده میکنیم، یکی ردیابی توییت‌های خلاف قوانین کشور است؛ از ناسزاگفتن، بحث‌های غیرمرتبط، اقدام به جوسازی روی یک سهم به صورت برنامه‌ریزی و… ما با استفاده از هوش مصنوعی این موضوعات را مدیریت میکنیم. اگر هوش مصنوعی نبود ما نمی‌توانستیم مثلا 100 هزار توییتی را که روزانه روی سهام‌یاب ارسال می‌شود، ردیابی و مدیریت کنیم.
البته از 16 شهریور، قانون صدور کد معاملاتی آنلاین وضع شد؛ یعنی سجام که در آن کد بورسی می‌گرفتند، از قبل وجود داشت و از تاریخ یادشده کد معاملاتی آنلاین هم امکان‌پذیر شده و از بار مشکلات ما هم کم کرد. در حالی که قبلا احراز هویت هم به‌صورت حضوری انجام می‌شد که کار را به‌ویژه برای افراد حاضر در شهرهای دیگر سخت می‌کرد. اما الان دسترسی برای عموم مردم بهتر شده و می‌توانند یک‌روزه کد معاملاتی بگیرند.
بیشتر بخوانید: فواید کار تیمی اثربخش
به آینده این بازار خوشبین هستید؟
من به آینده خوشبین هستم و امیدوارم هیچ شخصی به صورت هیجانی وارد این بازار نشود که سرخورده شود. اما اینکه همه افراد با مفاهیم بازار سرمایه آشنا شوند، اتفاق خوبی است.
شما الان یک کارگزاری دیجیتال هستید یا یک شبکه اجتماعی با موضوع بازار بورس؟
سهام‌یاب یک کارگزاری دیجیتال است. هر چند تا همین 2سال پیش ما بیشتر یک شبکه اجتماعی در حوزه بورس و بازار سرمایه بودیم، اما در این فاصله 2ساله، از نظر خودمان یک شبکه اجتماعی معاملات بوده که خدمات و معاملات بازار سرمایه را در خود داشته. اما الان فکر میکنیم که عنوان کارگزاری دیجیتال عنوان جامع‌تری برای سهام‌یاب است.
برمی‌گردم به بخش نارضایتی مردم؛ در شبکه‌های اجتماعی مربوط به بازارها و حوزه‌های مختلف، معمولا افراد به دنبال کسب اطلاعات و در نهایت تصمیم‌گیری بر اساس آن اطلاعات هستند. اما بعضا می‌شنویم که سهام‌یاب را می‌بینند و برعکسش عمل می‌کنند.
ما یک پلتفرم هستیم که مردم اطلاعات را رد و بدل می‌کنند. در همه دنیا هم وضعیت شبکه‌های اجتماعی همین است و قرار نیست که دقیق‌ترین حرف‌ها در آنها زده شود. خود ما به‌عنوان مسئولان سهام‌یاب هم در آن حرفی نمی‌زنیم و این مردم هستند که با هم تبادل اطلاعات می‌کنند.
حتی در صحبتی که با یکی از ناشران بورسی داشتم و عنوان کردم که احتمالا از سهام‌یاب خوش‌تان نمی‌آید، معتقد بود که سهام‌یاب حتی به شفاف‌شدن بازار کمک کرده. اینجا هم مثل جامعه است که هم حرف راست وجود دارد و هم دروغ.
البته ما برای اینکه کمک بیشتری به مردم بشود، کارهای تحقیقاتی را در پیش گرفته‌ایم. مثلا سال94 تز دکترای یکی از بچه‌های ما در مورد این مسئله بود که بین نظراتی که در سهام‌یاب ارائه می‌شود با بازار فردا چقدر همبستگی وجود دارد. در آن زمان بیش از 64 درصد وابستگی بین این نظرات پیدا کرده بود.
یعنی مثلا اگر در مجموع نظر فعالان سهام‌یاب این بود که فلان سهم فردا مثبت است، فردا این اتفاق در بازار رخ می‌داد. اما قاعدتا افراد بخش سوشال سهام‌یاب را نباید با مشاوره اشتباه بگیرند، بلکه جایی برای برقراری ارتباط و ایجاد تعامل است.
سهام‌یاب یک کارگزاری دیجیتال است. اغلب کارگزاری‌ها هم اقدامات زیادی را به صورت آنلاین انجام می‌دهند. کاربران به چه دلیلی باید از سهام‌یاب استفاده کنند؟ چه مزیت ویژه‌ای به آنها ارائه می‌کنید؟
ما 108 کارگزاری داریم. هر کسی با توجه به خدماتی که هر کارگزاری ارائه می‌کند، از آن استفاده می‌کند. ما هم سعی کرده‌ایم که خدمات متنوعی به فعالان این بازار ارائه کنیم.
مثلا چه خدماتی؟
ما بخش مشاوره سرمایه‌گذاری را داریم که شرکت‌های دارای مجوز به شکل پلتفرمی با خرید اشتراک از آنجا استفاده می‌کنند، بحث سوشال را داریم، اطلاع‌رسانی دقیق را داریم و سعی کرده‌ایم که اطلاعات جامع و کامل مورد نیاز هر فعال این بازار را به صورت یک‌جا به او ارائه کنیم.
یعنی افراد در حالی که در سامانه معاملات در حال فعالیت هستند و خرید و فروش‌شان را در پورتفوی خود انجام می‌دهند، در جریان جدیدترین اخبار هم قرار می‌گیرند. ما یک سیستم یکپارچه را که حاوی معامله، خرید و فروش و رصد اخبار و اطلاعات و تعاملات است، در اختیار کاربران قرار داده‌ایم. در واقع سهام‌یاب جایی برای یادگرفتن، در جریان‌قرارگرفتن، سوال پرسیدن و ارتباطات است.
رقبای شما در این بازار چه کسانی هستند؟ یا اینکه چه کسب‌وکاری شبیه شما کار می‌کند؟
با اینکه رویکرد کسب‌وکارها متفاوت است، اما اگر سهام‌یاب را یک کارگزاری بدانیم، سایر کارگزاری‌ها رقبای ما محسوب می‌شوند. اگر براساس تحلیل دیتا بررسی کنیم، به کسب‌وکارهایی چون رهاورد و 365 شباهت داریم و می‌توانیم رقیب باشیم.
غیر از مدل سهام‌یاب یا سایر کسب‌وکارهایی که الان در بازار حضور دارند، چه مدلی از استارتاپ‌ها را می‌توان در این بازار راه‌اندازی کرد؟
من همیشه می‌گویم این بازار به‌شدت بکر است. 8سال است که ما در این بازار حضور داریم اما همچنان این بازار را بکر می‌دانم. هر چقدر که کسب‌وکارها و بیزینس‌مدل‌های جدید به این بازار بیایند، ما خوشحال می‌شویم.
مدل‌های زیادی برای راه‌اندازی کسب‌وکار وجود دارد؛ مثلا تحلیل داده حوزه جذابی برای راه‌اندازی کسب‌وکار است یا پلتفرم معاملاتی خاص مانند کپی‌تریدینگ که مثال زدم.
همچنین الگوریتم تریدینگ از حوزه‌های قابل توجه برای راه‌اندازی استارتاپ است. الان در دنیا حدود 65درصد از معاملات به‌صورت الگوریتمی انجام می‌شود اما در ایران تنها 2درصد از معاملات به این روش صورت می‌گیرد. همین 2درصد را هم سازمان در روزهای اخیر بخشنامه صادر کرد و انجام معاملات به این روش را ممنوع کرد. البته این تصمیم‌ها از جنس تصمیم‌های یک‌شبه است که پایدار نیست و قطعا استفاده از این روش‌ها معمول خواهد شد.
از دل این بخش‌ها و حوزه‌ها هم باز می‌توان مدل‌های مختلفی از کسب‌وکارها را استخراج کرد. مثلا می‌توان استراتژی‌پلنینگ بکنند؛ یعنی اینکه به چه روش‌هایی می‌توان معامله کرد. طراحی چنین پلتفرم یا نرم‌افزارهایی، برای مردم از جذابیت زیادی برخوردار است.
در حوزه ربوادوایزر هم در ایران همچنان کاری نکرده‌ایم؛ یعنی اینکه بتوان به صورت اختصاصی مشاوره سرمایه‌گذاری به افراد داد. این کار براساس تحلیل تکنیکال و براساس میزان سرمایه هر فرد، دید بلندمدت یا کوتاه‌مدتی که دارد و… با بررسی سهم‌های مختلف انجام می‌شود، چون ویژگی‌ها و خواست‌ها و شرایط هر فرد با دیگری فرق دارد.
چنین کسب‌وکارهایی الان مشتری دارند و بازار به آنها نیاز دارد و از آنها استقبال می‌کند و اگر راه‌اندازی شوند و خدمات ارائه کنند، موفق خواهند بود.
چندین بار به بحث تحلیل و تحلیل داده اشاره کردید؛ از تحلیل در سهام‌یاب چه استفاده‌ای می‌کنید؟ ضمن اینکه امروزه ابزار تحلیل، هوش مصنوعی است؛ هوش مصنوعی در کسب‌وکار شما چه جایگاهی دارد؟
ما از هوش مصنوعی در سهام‌یاب در چند حوزه استفاده میکنیم، یکی ردیابی توییت‌های خلاف قوانین کشور است؛ از ناسزاگفتن، بحث‌های غیرمرتبط، اقدام به جوسازی روی یک سهم به صورت برنامه‌ریزی و… ما با استفاده از هوش مصنوعی این موضوعات را مدیریت میکنیم. اگر هوش مصنوعی نبود ما نمی‌توانستیم مثلا 100هزار توییتی را که روزانه روی سهام‌یاب ارسال می‌شود، ردیابی و مدیریت کنیم.
این بازار ماهیتی دارد که هر عکس‌العملی در آن باید سریع باشد و تنها هوش مصنوعی می‌تواند این سرعت عمل را در اختیار ما قرار بدهد.
برای تحلیل درست بازار و ارائه اطلاعات دقیق‌تر به معامله‌گرها چطور؟ در این زمینه از هوش مصنوعی استفاده کرده‌اید؟
تاکنون در این حوزه از هوش مصنوعی استفاده نکرده‌ایم، اما از تعدادی سیستم به صورت اتومات استفاده میکنیم. از آنجایی که به کاربران نمی‌گوییم که هر کسی چه امتیازی دارد، براساس 40 فاکتور کاربران را رنکینگ میکنیم. از جمله این فاکتورها می‌توان به تعداد فالوئر، تعداد لایوها، میزان فعالیت، صحت و سقم گفته‌های‌شان، تعداد پست‌های حذف‌شده که فاکتور منفی ایجاد می‌کند و… اشاره کرد. افراد دارای بیشترین امتیاز را به بقیه برای فالوکردن پیشنهاد می‌دهیم.
به من گفتید که روزانه بین 8 تا 10 ساعت کار می‌کنید. الان مدیرعامل و بنیانگذار استارتاپی هستید که حداقل طی ماه‌های اخیر خیلی طرفدار پیدا کرده. چرا زنان کمی در سمت مدیرعامل و بنیانگذار کسب‌وکارها داریم؟
اتفاقا خود من هم زیاد به این مسئله فکر می‌کنم؛ به نظر من از چند جنبه می‌توان این مسئله را بررسی کرد؛ یکی اینکه در سمت‌های مدیریتی در سطوح مختلف، مدیر زن کمتر داریم. حتی در کشورهای دیگر هم همین‌طور است. همین موجب شده که اعتمادبه‌نفس زنان در این زمینه کمتر باشد، چون زنان را در این سمت‌ها کمتر دیده‌اند.
در دوران دانشگاه وقتی به یکی از دوستانم گفتم که می‌خواهم شرکتی راه‌اندازی کنم، گفت مگر می‌توانی بدون حمایت پدر یا همسر و… چنین کاری انجام بدهی؟!
همچنین مسئولیت‌های زندگی هم موجب شده که برخی از زنان به کار نگاه حاشیه‌ای داشته باشند و در بطن کسب‌وکارها قرار نگیرند.
تعاملات زنان هم با همدیگر کم است و از هم بی‌خبر هستند و حمایتی از هم ندارند. در‌حالی‌که زنان باید حامی زنان باشند. باید توانایی همدیگر را برجسته کنند تا فرهنگ مدیرشدن و بنیانگذاربودن زنان در جامعه ترویج شود.
پیش آمده که بخواهید کار را کنار بگذارید؟
اینکه به‌عنوان یک زن احساس شکست کرده باشم و چون یک زن هستم، موانع خاصی جلوی پایم بوده باشد که بخواهم کارم را کنار بگذارم، نه. چنین مسائلی نبوده. اما مسیر کسب‌وکار فارغ از اینکه یک زن باشید یا یک مرد، بسیار سخت است و بارها پیش آمده که فکر کرده‌ام، کار دیگر تمام است و نمی‌توانم ادامه بدهم.
بیشتر بخوانید: چرا بورس و چرا استارتاپ؟
چه شده که ادامه داده‌اید؟
من و همکارانم تجربه شکست داریم و کسب‌وکارهای دیگری در حوزه‌های مالی و ایکامرس داشته‌ایم که شکست خورده‌اند. اما در مورد سهام‌یاب همیشه با خودم فکر کرده‌ام که اگر مانعی وجود دارد، تغییر مسیر می‌دهیم، چیزی را عوض میکنیم اما نباید تسلیم بشویم و شکست بخوریم. من شکست را خیلی بد نمی‌دانم. اگر قرار است شکست نخوری، کاری را هم نباید شروع کنی. داستان هیچ زندگی‌ای بدون شکست وجود ندارد.
سختی‌ها در این مسیر زیاد است. برای خانم‌ها بیشتر است. از این جهت که برای شروع هر کار، در ابتدا باید خودت را به خودت و اطرافیانت ثابت بکنی. قبلا برای من نشستن در جلساتی که تنها زن آنجا بودم، برایم سخت بود اما الان این مسائل پیش پا افتاده است.
در زمانی که شرکت نرم‌افزاری داشتیم و پروژهای کار می‌کردیم، برخوردهای خیلی بدی به‌ویژه از سمت شرکت‌های دولتی می‌دیدم. حتی مسئول یکی از شرکت‌ها گفته بود که زن را به‌عنوان مدیر پروژه به شرکت‌شان نفرستند! این لج‌بازی وجود داشت ولی من کوتاه نیامده‌ام. الان شرایط بهتر شده. الان در سطح جهان هم می‌بینیم که مثلا سرمایه‌گذاری روی ایده‌های زنان کمتر است. با وجود همه این مسائل باز بسیاری از مسائل برمی‌گردد به خود زنان و باید نمایش قوی‌تری از خودشان داشته باشند. چون هیچ کاری وجود ندارد که یک زن نتواند انجامش بدهد.
برگردیم به سهام‌یاب. تیم شما الان چند نفره است؟
19 نفر.
آینده سهام‌یاب را چگونه می‌بینید؟
سهام‌یاب می‌خواهد شماره یک مدیریت سرمایه‌گذاری در ایران باشد.
و چقدر تا آن نقطه فاصله دارد؟
5 سال.
برای رسیدن به آن نقطه چه کم دارید؟
شاید باید سرمایه جذب کنیم و زیرساخت‌ها را قوی‌تر کنیم.
گفتید به این بازار خوشبین هستید؛ چرا مردم باید در چنین بازار پرتلاطمی سرمایه‌گذاری کنند؟
من به این بازار خوشبینم. منظورم این است که با بزرگ‌شدن بازار سرمایه، شرکت‌ها از آن جذب سرمایه خواهند کرد و این یعنی رشد تولید و توسعه ملی. پس چه بهتر که سرمایه‌های عمومی به سمت این بازار حرکت کند، چون به کارآفرینی و تولید ملی منجر می‌شود.
البته حضور افراد مختلف به میزان دانش و شناخت آنها از این بازار بستگی دارد. بعضی‌ها شناخت و وقت‌شان اندک است و بنابراین باید پول‌شان را در صندوق‌های سرمایه‌گذاری بگذارند و با سبدگردان‌ها کار کنند و برخی هم خودشان می‌توانند حضور فعالی داشته باشند و…
اینکه می‌گویید سرمایه مردم به این بازار بیاید، ریزش‌هایی که الان در بازار سرمایه می‌بینیم، موجب ریزش اعتماد مردم هم شده چون الان این اتهام هم وجود دارد که حرکت بازار سرمایه در ایران، طبیعی نیست و شاید توسط دولت دستکاری هم می‌شود. شاید نوسانات این بازار جزو ذاتش باشد اما شکل‌گرفتن چنین ذهنیتی در میان مردم، آینده استارتاپ‌های این حوزه را هم با ریسک و خطر مواجه می‌کند.
به هر حال نمی‌توان انکار کرد که اقتصاد ایران، یک اقتصاد دولتی است، اما می‌بینیم که مثلا در بازار ارز، عرضه و تقاضاست که قیمت‌ها را شکل می‌دهد، بر بازار سرمایه هم همین قانون حاکم است.
باتجربه‌های بازار می‌گویند که بازار ایران مثلا مانند بازار آمریکا قابل پیش‌بینی نیست، اما نظر من این است که آنچه بازار را با نوسان مواجه می‌کند، در همه جا یکی است. اما در ایران باید به فاکتورهای سیاسی وزن بیشتری داد.
نکته مهم این است که با همه ریسکی که سرمایه‌گذاری در این بازار به‌همراه دارد، وقتی بازار به‌واسطه سرمایه‌های بیشتری که واردش می‌شوند، بزرگ‌تر شود، امکان دستکاری آن، چه توسط یک نهاد و ارگان و چه توسط دولت، کاهش می‌یابد.
در روزهای اوج بازار سرمایه، این تجربه را دیدیم که روزانه تا 5هزار میلیارد تومان سرمایه جدید وارد بازار شده است. وقتی این همه سرمایه وارد بازار می‌شود، کنترل و دستکاری آن سخت می‌شود. همچنان‌که الان بازار نسبت به 2 یا 3سال پیش خیلی بزرگ‌تر شده و دیگر نمی‌توان آن را دستکاری کرد و نمی‌شود سهمی را به راحتی بالا برد یا پایین آورد.
یافتن اطلاعات و ارتباطات در سهام‌یاب
سهام‌یاب یک شبکه اجتماعی رو به رشد است که به‌ویژه طی ماه‌های اخیر به خاطر داغ‌شدن اخبار مربوط به بورس و هجوم مردم به سمت سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه، از آن زیاد شنیده‌ایم. جالب توجه است که این شبکه اجتماعی از زمانی شکل گرفته که هنوز شبکه‌های اجتماعی در ایران جایگاه قابل توجهی نداشتند؛ یعنی از حدود سال91 و البته شروع جدی آن از سال92 بوده است. در ادامه و در سال96 سرمایه جذب کرده و به صورت متمرکز روی حوزه بورس کار کرده است. در این گزارش با فاطمه جعفری، بنیانگذار و مدیرعامل این استارتاپ بیشتر آشنا می‌شویم.
از دانشگاه شریف تا بازار بورس
در دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه الزهرا(س) مهندسی نرم‌افزار خوانده است. فاطمه متولد سال 1367 است. در شهر ساوه به دنیا آمده و از سال88 وارد بازار کار شده است. به لحاظ تحصیلی مهندسی نرم‌افزار خوانده و شغل‌های مختلفی را تاکنون تجربه کرده است؛ از برنامه‌نویسی و مدیریت پروژه گرفته تا تحلیلگری و مدیریت محصول و… در این وادی‌ها کلی تجربه دارد و الان مدیرعامل سهام‌یاب است.
کارکردن؛ از صبح تا شب
به‌طور روزانه حدود 10 ساعت کار می‌کند. حدود 9 شب و از طریق اسکایپ با فاطمه جعفری گفتوگو کردم. نخستین جمله‌ای که به زبان آورد، این بود: «امروز فرابورس قطع بود.» در ادامه به اوضاع این روزهای بورس اشاره کرد: «حجم معاملات بالا رفته و این روند برای همه بازیگران این بازار سخت شده است. البته ما مردم ایران در مقابل روزهای سخت، پوست‌کلفت شده‌ایم و امیدمان زیاد شده است.»
از سال 91 سهاب‌یاب را شروع کرده‌اند: «در آن زمان حتی اصطلاح استارتاپ به صورت فعلی، مطرح و عمومی نشده بود و حتی خود ما هم نمی‌دانستیم که در حال راه‌اندازی و اداره یک استارتاپ هستیم.»
دسترسی مردم به بازار سرمایه
فاطمه می‌گوید: «اما از آنجایی که از سال89، سامانه معاملات آنلاین در ایران راه‌اندازی شد و خرید و فروش سهام به صورت آنلاین امکان‌پذیر شد، ما هم ترغیب شدیم که در این زمینه کار کنیم. اینکه سامانه معاملات آنلاین شد، دروازه ورودی خوبی بود که معامله‌گران حقیقی بازار فعال شوند. وقتی آنلاین نبود، دسترسی‌پذیری بورس برای عموم مردم سخت‌تر بود. همه باید به تالار یا کارگزاری‌ها مراجعه می‌کردند و درخواست‌شان را ارائه می‌دادند. همین عوامل موجب محدودشدن بازار شده بود.»
مدیرعامل سهام‌یاب در همین رابطه و حضور مردم در این بازار می‌گوید: «برای همراهی با موج حضور مردم در بورس، باید بزرگ شد. هر چند بزرگ‌شدن جلو رشد سریع را می‌گیرد، اما گاهی چاره‌ای ندارید جز اینکه تیم را بزرگ‌تر کنید چون بعضا امکان کوچک‌ماندن وجود ندارد و مانع پیشروی می‌شود.»
اپ سهام‌یاب؛ بچه‌ای که باید بزرگ شود
در سهام‌یاب همه اتفاقات مهم روی سایت رقم می‌خورد. اما چرا اپ‌شان را خیلی معرفی نمی‌کنند؟ فاطمه می‌گوید: «شاید هم این اشتباهی است که میکنیم که اپ کارایی لازم را ندارد. دلیلش هم این بود که از اول که کارمان را شروع کردیم، بیشتر کاربران روی دسکتاپ بودند.
ما هم سایت را به نوعی کاستومایز کرده‌ایم که نسخه سایت روی موبایل هم به خوبی کارایی دارد. همچنین بازار را هم که رصد میکنیم، به این نتیجه می‌رسیم که مردم در بازار بورس اغلب به دنبال یک صفحه بزرگ برای رصد بازار هستند. به همین دلیل از صبح تا ظهر اغلب روی دستکاپ حضور دارند و بعد از این ساعت، مسئله برعکس می‌شود و از موبایل استفاده بیشتر می‌شود.
از طرفی مسئله آیفون را داشتیم و کاربرانی که روی این دستگاه حضور دارند و امکان پرداخت ندارند. در نهایت اینکه ما از سال92 اپ را داشته‌ایم اما آخرین آپدیتش مربوط به یک سال پیش است!»
سهام‌یاب؛ یک شبکه اجتماعی
این کسب‌وکار خودش به نوعی یک شبکه اجتماعی محسوب می‌شود. آنها البته فعالیت‌هایی هم روی سایر شبکه‌های اجتماعی برای معرفی هر چه بیشتر کسب‌وکارشان دارند ولی نه خیلی گسترده: «فعالیت گسترده‌ای در این حوزه‌ها نداریم و بیشتر از آنها به‌عنوان جایی که مردم بتوانند پیدای‌مان بکنند، استفاده میکنیم. ما از صبح تا عصر پاسخگویی آنلاین و ارسال تیکت آنلاین داریم. حتی کاربران می‌توانند پیامک ارسال کرده و به آنها پاسخ می‌دهیم.»
معامله‌گرهای بازار بورس در تلگرام فعالیت زیادی دارند اما اینستاگرام محفل معامله‌گرها نیست. در توییتر هم تا حدودی حضور دارند اما در کل، شبکه‌های اجتماعی جایی برای همگرایی و هم‌افزایی و گسترش ارتباطات است.
