اینجا سرزمین لاله‌هاست؛ جایی که تنوع نژادی مردمانش به اندازه رنگارنگی گل‌هایش است. اینجا هلند است؛ یکی از 5 کشور حوزه نوآوری در اروپا. پرداختن به اکوسیستم نوآوری سایر کشورها، مثل این است که نقشه گنجی را به صورت مجانی در اختیارتان قرار دهند؛ نقشه‌ای که با جزئیات زیاد، مسیری را نشان میدهد که می‌توان براساس آن به نقطه موفقیت رسید. در شماره امروز «شنبه» به اکوسیستم استارتاپی هلند می‌پردازیم تا دلایل موفقیت و همچنین نقاط ضعف این اکوسیستم را بررسی کنیم.
هلند چهارمین کشور برتر اروپا در حوزه استارتاپی است و شهر آمستردام سریع‌ترین رشد را در میان اکوسیستم‌های اروپایی داشته است. زمانی که شما تعهد دولت هلند به حمایت از استارتاپ‌ها را در نظر بگیرید، شروع کسبوکار در این کشور گزینه‌ای ایده‌‌آل به نظر می‌رسد. هلند به چندین دلیل به کشوری مناسب برای راه‌‌اندازی و رشد استارتاپ‌ها تبدیل شده است که در ادامه به این دلایل اشاره می‌شود.
جمعیتی با تنوع جهانی: هلند جامعه‌ای باز و مترقی دارد و از نیروی کار متنوعی برخوردار است. این کشور به صورت جدی از خلاقیت و نوآوری حمایت می‌کند. از هر 5 نفر در هلند، یک نفر پدر یا مادری دارد که بیرون از هلند به دنیا آمده است. شهر آمستردام میزبان افرادی از 180 کشور گوناگون است.
تسلط به زبان انگلیسی: 90درصد از ساکنان هلند به‌خوبی به زبان انگلیسی صحبت می‌کنند و بسیاری از آنها چندزبانه هستند.
ویزای استارتاپی: دولت هلند برای افراد خارج از اتحادیه اروپا ویزای استارتاپی را برنامه‌ریزی کرده است. این ویزا به افرادی تعلق می‌گیرد که قصد دارند تجارت خود را در هلند شروع کنند. این ویزا به کارآفرینان یک سال زمان میدهد تا ایده تجاری خود را اجرایی کنند و همچنین به آنها گزینه تمدید برای یک سال دیگر نیز ارائه می‌کند. همچنین «فرمان اجرایی کارآفرینی بلندپروازانه» نیز از استارتاپ‌ها حمایت می‌کند.
ویزای مهاجران متخصص: این ویزا فرایند اقامت برای مهاجران بسیار متخصص را سرعت می‌بخشد و به کارکنان و کارفرمایان به طور همزمان کمک می‌کند.
ماموریت استارتاپ دلتا: پروژه استارتاپ دلتا قصد دارد تمام اکوسیستم استارتاپی هلند را به هم متصل سازد تا موانع از بین بروند و دسترسی به استعدادها، سرمایه، دانش و بازارها بهبود یابد. طبق بررسی‌های به عمل آمده، ابتکارات این برنامه به‌طور مستقیم باعث رشد و حمایت از فرهنگ استارتاپی در سراسر هلند شده است.
انگیزه‌های مالیاتی: جدا از به وجود آوردن فضایی مطمئن که شرکت‌ها برای طولانی‌مدت می‌توانند روی آن حساب کنند، دولت هلند همچنین طرح‌هایی برای کسر مالیات، بازپرداخت و کمک هزینه دارد. از جمله مزایای این طرح می‌توان به نرخ مالیات شرکتی اشاره کرد که برای تحقیق و توسعه و نوآوری می‌تواند به حدود 5درصد برسد.
زیرساخت‌ها و متصل‌بودن: هلند کشوری است که شبکه حمل‌و‌نقل و ارتباطات بسیار خوبی دارد که انجام کسبوکار را بسیار سریع‌تر و ساده‌تر می‌سازد. هلند در میان کشورهایی قرار می‌گیرد که بیشترین سرعت پهنای باند را دارند و حتی مکان تولد بلوتوث و وای‌فای به شمار می‌رود.
اقتصاد قوی: هلند پنجمین اقتصاد رقابتی برتر در سراس دنیا را داراست که این موضوع به‌خوبی نشان میدهد چرا استارتاپ‌های این کشور اوضاع خوبی دارند.
وضعیت سیاسی پایدار: هلند دارای جامعه‌ای دموکراتیک و قانونمند است که این موضوع فضایی امن برای ایجاد کسبوکارها به وجود آورده است. هلندی‌ها علاقه زیادی به رسیدن به اتفاق نظر در مباحث مختلف دارند و خدمات اجتماعی گسترده‌ای برای شهروندان خود تدارک دیده‌اند.
موقعیت عالی: هلند به لحاظ جغرافیایی در میان کشورهای آلمان، بلژیک و دریای شمال واقع شده است. بندرگاه روتردام همچنین بزرگ‌ترین بندرگاه در دنیاست.
کشور لاله‌ها، به لحاظ برخورداری از منابع انسانی مستعد نیز گوناگونی و تنوع بالایی دارد و از این جهت در رتبه ششم جهان قرار گرفته است. نظام دانشگاهی هلند رتبه سوم را در اروپا داراست که باعث شده این کشور توانایی بالایی در رشد و جذب استعدادها داشته باشد.
دلایل موفقیت اکوسیستم استارتاپی هلند
متخصصان حوزه استارتاپی به چندین عامل اشاره می‌کنند که منجر به موفقیت ناحیه نوآوری هلند شده است. اول از همه اینکه هلند نقاط قوت بسیاری برای قرارگیری انواع شرکت‌های مختلف دارد. قوانین تجارت‌دوستانه، زیرساخت‌های قوی و نیروی کار تحصیل‌کرده بخشی از این نقاط قوت هستند. مراکز اصلی بسیاری از شرکت‌های چندملیتی در آمستردام قرار دارد که نیروی کار متخصص زیادی را در اختیار استارتاپ‌ها قرار میدهد. همچنین دانشجویان بین‌المللی پس از فارغ‌التحصیلی یک سال برای پیدا‌کردن شغل و شروع کسبوکار فرصت دارند.
هلندی‌ها از جمله کشورهایی هستند که درهای خود را به روی تکنولوژی و خلاقیت گشوده‌اند و هلند را تبدیل به بازار تستی جذاب برای فناوری‌های مهم تبدیل کرده‌اند. با توجه به اینکه هوش مصنوعی امروزه تبدیل به حوزه‌ای برای رقابت بین‌المللی شده است، دولت هلند از طریق برنامه راهبردی ملی هوش مصنوعی در حال سرمایه‌گذاری سنگین در این حوزه است.
هلند همچنین مرکز توسعه نرم‌افزار در اروپاست و بیشترین میزان توسعه‌دهنده را به نسبت جمعیتش دارد. از میان 4 هزار استارتاپ که در سال2019 در هلند فعالیت می‌کردند، حوزه‌های نرم‌افزار، سلامت و فینتک رتبه‌های اول تا سوم را در اختیار داشتند و دیگر حوزه‌ها نظیر انرژی، بازاریابی و رسانه رتبه‌های بعد را به خود اختصاص داده‌اند. در سال2021 تعداد شرکت‌های استارتاپی در هلند به 5300 عدد رسیده است. جالب است بدانید که استارتاپ‌ها در هلند بیش از 130هزار شغل ایجاد کرده‌اند.
حجم سرمایه‌گذاری در اکوسیستم هلند
سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر و افزایش ارزش سرمایه‌گذاری از جمله دلایل این رشد در ایجاد شغل بوده است. در سال2021 بیش از 5 میلیارد دلار در استارتاپ‌های هلندی سرمایه‌گذاری صورت گرفته که این مبلغ سه‌برابر سال2020 است. این یعنی که هلند از نظر رشد سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر در میان کشورهای اروپایی رتبه سوم را در اختیار دارد.
ارزش کل سرمایه‌گذاری انجام‌شده در اکوسیستم استارتاپ هلند اکنون در حدود 300میلیارد دلار است. آمارها نشان میدهد که شغل‌هایی که توسط این استارتاپ‌ها به وجود می‌آیند بسیار گسترده‌‌تر از مشاغل فنی هستند و هم‌اکنون تقاضا برای منابع انسانی در حوزه‌های فروش، توسعه تجاری، مدیریت منابع انسانی و حمایت از مشتری وجود دارد.
ضمن اینکه حوزه‌های سلامت، فینتک، صنایع غذایی و تجارت الکترونیک، بیشترین رشد را در اشتغال‌زایی داشته‌اند و 70درصد از مشاغل ایجاد‌شده در این حوزه‌ها قرار می‌گیرند. باید به این موضوع نیز اشاره کرد که این مشاغل در سراسر هلند پخش شده‌اند و اکثریت آنها خارج از آمستردام قرار دارند. مارکوس منتل، مدیر بخش استعداد تِک‌لیپ می‌گوید: «این رشد مداوم نشان میدهد که اکوسیستم هلند در حال بلوغ هر چه بیشتر است. پیامد مهم این موضوع این است که تقاضای زیادی برای افراد بااستعداد به وجود آمده است. در بازار کار فعلی هلند، استارتاپ‌ها به‌طور بی‌سابقه‌ای در حال رقابت برای یافتن و حفظ استعدادها هستند. برای حل این موضوع، دولت هلند بایستی برنامه‌ای جدی و واضح داشته باشد تا این فضا را با استعدادهای هلندی و خارجی پر کند.»
برنامه‌های هلند برای جذب سرمایه خارجی
براساس گزارش هاروارد بیزینس، هلند رتبه سوم جهان را در سهولت انجام تجارت دیجیتال دارد. دولت هلند نقشی مهم را در این موضوع ایفا می‌کند و ابزار و اطلاعات مورد نیاز برای ایجاد شرکت را در اختیار استارتاپ‌های خارجی قرار میدهد. برنامه‌هایی که توسط دولت تدارک دیده می‌شود، کارآفرینان بین‌المللی را به سرمایه، بازار و افراد بااستعداد در اکوسیستم استارتاپی هلند متصل می‌سازد. با توجه به موقعیت‌های در دسترس فراوان، کاملا مشخص است که چرا استارتاپ‌ها در هلند در جهان زبانزد هستند.
از آنجایی که هلند کشوری بسیار کوچک است، دسترسی به سرمایه‌گذاری همواره چالشی مهم بوده است. گزینه‌های پیش‌رو تا حد زیادی محدود هستند. بنابراین سرمایه‌گذاری جمعی و رجوع به سرمایه‌گذاران شخصی، اصلی‌ترین راه‌ها برای جذب سرمایه هستند.
کمک‌های دولت هلند به استارتاپ‌ها در سال2022
در هلند چندین کمک‌هزینه دولتی وجود دارد که استارتاپ‌ها می‌توانند از آنها بهره‌مند شوند.
- اعتبار نوآوری: برخلاف نامش، اعتبار نوآوری پول مجانی نیست و در واقع وامی است که برای گسترش پروژه‌های نوآوری در حوزه فناوری به افراد داده می‌شود. این وام قرار نیست 100درصد پروژه را پوشش دهد و در واقع تا 45درصد از هزینه‌های آن را پوشش میدهد. همچنین اندازه پروژه بایستی حداقل 150هزار یورو باشد. در نهایت، اگر پروژه موفقیت‌آمیز باشد (یعنی به طور مثال محصول به مرحله تجاری‌شدن برسد)، وام بایستی با نرخ بهره سالانه 7درصد بازپس‌داده شود. برای اینکه شرکتی واجد شرایط دریافت این وام شود بایستی پروژه‌ای نوآورانه داشته باشد که منجر به محصول یا خدماتی شود که تا 5 سال آینده وارد بازار شود و همچنین این پروژه باید به اقتصاد هلند کمک کند.
- وی‌ک‌ک (VKK): برخلاف اعتبار نوآوری، VKK برای کسبوکارها و کارآفرین‌های کوچک‌تر است که برای ارزیابی اینکه محصول‌شان آماده بازار است یا خیر، نیاز به سرمایه‌گذاری دارند. برخلاف اعتبار نوآوری، این وام 100درصد پروژه را پوشش میدهد. مبلغ وام بین 50هزار تا 350هزار یورو متغیر است. در صورت موفقیت پروژه، این وام با سود 4.55درصد بازپرداخت می‌شود. برای دریافت این وام، پروژه بایستی برنامه تجاری دقیقی داشته باشد که رشد قابل‌توجه آن را در آینده نشان میدهد.
- پروژه‌های امکان‌سنجی (MIT): وام MIT یکی از برنامه‌های آژانس سرمایه‌گذاری هلند است که به دنبال سرمایه‌گذاری کارآفرینان، شرکت‌ها و سازمان‌ها در پروژه‌های خلاقانه و نوآورانه است. یک نوع از این وام برای ارزیابی امکان‌پذیری پروژه‌های خلاقانه داده می‌شود که می‌تواند تا 20هزار یورو باشد و 60درصد کل هزینه‌های پروژه را پرداخت می‌کند. نوع دیگری از این وام برای پژوهش‌های صنعتی و توسعه است که میان 50هزار تا 350هزار یورو است و نباید بیش از 35درصد از کل هزینه‌ها را پوشش دهد.
چالش‌های پیش‌روی استارتاپ‌ها در هلند
گزارش استارتاپ ژنوم به این موضوع اشاره می‌کند که شهر آمستردام به نسبت جمعیت بیش از هر شهر اروپایی دیگر استارتاپ تولید می‌کند (1.10 از هر هزار ساکن)، اما سرمایه‌گذاری خطرپذیر به نسبت جمعیت همچنان پایین‌تر از برلین، لندن و استکهلم است و سرعت رشد کمتری دارد. گزارش استارتاپ ژنوم همچنین نشان میدهد که سرمایه‌گذاری روی حوزه‌های هوش مصنوعی و کلان‌داده‌ها 36درصد از سرمایه‌گذاری‌ها از سال2016 را به خود اختصاص داده است؛ در حالی که سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌های فینتک 20درصد از قراردادها را شامل می‌شود.
اکوسیستم استارتاپی هلند وابستگی زیادی به سرمایه‌گذاران داخلی دارد. بدین صورت که 54درصد از سرمایه از منابع داخلی تامین می‌شود. 25درصد سرمایه از بقیه اروپا تامین می‌شود و تنها 21درصد جذب سرمایه از دیگر نقاط دنیا صورت می‌گیرد. دسترسی به سرمایه‌گذاری سریA به خصوص دشوار است؛ هر چند که تازه‌ترین آمارها نشان میدهد که استارتاپ‌ها در چند وقت اخیر عملکرد بهتری داشته‌اند. موریس ون تیلبرگ، مدیر تک‌لیپ نیز متوجه این روند شده و می‌گوید: دسترسی به سرمایه‌گذار خطرپذیر بسیار آسان‌تر شده است. اما با این وجود، میزان سرمایه‌گذاری‌ها همچنان به نسبت کم است.
با وجود اینکه رشد استارتاپ‌ها در دوران کووید-19 به میزان 6درصد ادامه داشت، ما مشاهده می‌کنیم که استارتاپ‌ها در هلند برای رسیدن به مرحله اسکیل‌آپ دچار مشکل هستند. تعداد شرکت‌هایی که از استارتاپ (سرمایه‌گذاری بین 100هزار تا 10میلیون یورو) به مرحله اسکیل‌آپ (سرمایه‌گذاری بیش از 10میلیون یورو) می‌رسند، 16درصد است. در حالی که این رقم در ایالات متحده 51درصد است. این تفاوت به‌خصوص زمانی بیشتر به چشم می‌آید که به میانگین رقم قراردادها در هلند نگاه کنیم که 5.9میلیون یورو است. این میانگین در اروپا 7.5میلیون یورو و در ایالات متحده 23.4میلیون دلار است. در خصوص خروج یا اگزیت موفق شرکت‌ها، هلند افزایشی ثابت در این مورد داشته و انتظار رشد 5درصدی در هر سال تا 2025 وجود دارد. در مقایسه با اکوسیستم‌های استارتاپی بزرگ‌تر، گزارش استارتاپ ژنوم نشان میدهد که تعداد خروجی‌ها در 2020 در لندن 4.4 برابر و در سیلیکون‌ولی 8.4 برابر آمستردام بوده است.
یکی دیگر از چالش‌ها در اکوسیستم استارتاپی هلند نداشتن تنوع در بخش فناوری است. هلند بیشترین نرخ کارمندان مرد به زن را در مقایسه با بقیه اروپا دارد (4.9 در مقایسه با 3.8 در اروپا) این مسئله زمانی که به شغل‌های حوزه فناوری نگاه کنیم بیشتر نیز به چشم می‌آید. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که اکوسیستمی متنوع‌تر به اکوسیستمی پویاتر منجر می‌شود و این دلیلی مهم برای افزایش برابری و تنوع است. در اکوسیستم استارتاپی هلند، تنها 12درصد از بنیانگذاران زن هستند و تنها 2درصد از سرمایه‌گذاری خطرپذیر روی کسبوکار زنان در هلند انجام شده است.
با وجود این مشکلات، فرهنگ قوی و استقبال از نوآوری و همچنین دسترسی بهتر به سرمایه، آینده‌ای روشن را پیش روی استارتاپ‌ها در هلند قرار داده است.
این موضوع به آمستردام نیز محدود نمی‌شود و شهرهایی نظیر روتردام، اوترخت و آیندهوون نیز اکوسیستم‌های در حال رشدی دارند و این یعنی که رشد اکوسیستم استارتاپی هلند در سال‌های بعد نیز ادامه خواهد یافت.
اکوسیستم استارتاپی هلند 6 یونیکورن دارد
اکوسیستم استارتاپی هلند، تاکنون 6یونیکورن یعنی استارتاپ‌هایی با ارزش بیش از یک میلیارد دلار به خود دیده است. در ادامه به معرفی‌شان می‌پردازیم.
1) مولی (Mollie): مولی پلتفرمی برای پرداخت است که امنیت بسیار بالایی دارد و استفاده از آن نیز راحت است.
ارزش‌گذاری: 6.5 میلیارد دلار
2) مامبو (Mambu): مامبو نرم‌افزار بانکداری است که به بانک‌ها این قدرت را میدهد تا خدمات وام‌دهی و سپرده‌گذاری را با سطح بالایی از شخصی‌سازی به مشتریان ارائه دهند.
ارزش‌گذاری: 5.5 میلیارد دلار
3) مسیج‌برد (MessageBird): مسیج‌برد پیام‌رسانی با سرعت و کیفیت بالا بر پایه داده‌های ابری است که هزینه‌ها را کاهش میدهد و باعث بهبود رضایت مشتری می‌شود.
ارزش‌گذاری: 3.8 میلیارد دلار
4) بونک (Bunq): بانکی نوین برای بهترساختن تجربه مشتریان و کاهش وقت و هزینه است.
ارزش‌گذاری: 2 میلیارد دلار
5) بیت‌فیوری (BitFury): شرکتی در حوزه فناوری بلاکچین و یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های فراهم‌کننده زیرساخت در اکوسیستم بلاکچین محسوب می‌شود.
ارزش‌گذاری: 1 میلیارد دلار
6) هات‌مارت (HotMart): پلتفرمی آنلاین است که ابزار لازم برای شروع کسبوکار را در اختیار مشتریان قرار میدهد.
ارزش‌گذاری: 1 میلیارد دلار
مطلب پیشنهادی: استارتاپ‌های دوچرخه‌ای هلند
