زندگی نامه جان مک‌آفی خالق اولین نرم افزار آنتی ویروس

مرگ، پایان مک‌آفی نیست

جان دیوید مک‌آفی، موسس نخستین شرکت تولید آنتی‌ویروس جهان، روز چهارشنبه 23 ژوئن 2021 در زندانی در اسپانیا جان سپرد. این اتفاق پس از آن رخ داد که اخیرا یکی از دادگاه‌های این کشور اعلام کرده بود که استرداد مک‌آفی به ایالات متحده به‌جرم فرار مالیاتی به‌زودی انجام می‌شود. از قرار معلوم، پس از این اعلام حکم بود که این نابغه یاغی و پرماجرای دنیای فناوری در 75‌سالگی به زندگی خود پایان داد.

جان مک‌آفی (John McAfee) در سال‌1994 پس از فروش شرکتی که تاسیس کرده بود، به ثروت سرشاری رسید؛ هرچند تقریبا تمام آن را در بحران مالی سال 2008 از دست داد. مک‌آفی در سال‌های بعدی زندگی پرتلاطمی داشت و نامش با افتادن در دام مشکلات متعدد قانونی، دستگیری در سراسر جهان و حرف‌های عجیب و غریب درباره تئوری‌های توطئه به‌گوش می‌رسید. البته جزئیات مرگ مک‌آفی هنوز مشخص نیست و برای نتیجه‌گیری درباره چند و چون داستان کمی زود است؛ زیرا خود او زمانی اعلام کرده بود که هرگز خودکشی نخواهد کرد و اگر چنین شود، او را کشته اند! در حقیقت، وقتی از مک‌آفی حرف می‌زنیم، هیچ‌چیز همانی که به نظر می‌رسد، نیست. اما مک‌مکاما به بهانه درگذشت این شخصیت پیشرو و تاثیرگذار جهان فناوری اطلاعات، تصمیم داریم زندگی پرفراز و نشیب پدر آنتی‌ویروس و صاحب یکی از مشهور‌ترین نام‌های فامیلی جهان را مرور کنیم.

 آقای آنتی ویروس

حتی اگر خوره کامپیوتر نباشید هم حتما نام آنتی‌ویروس مک‌آفی به‌گوشتان خورده است. این آنتی ویروس امروزه یکی از پرکاربرترین نرم‌افزارهای امنیت سایبری در سیستم‌های مبتنی بر ویندوز است و از پیشگامان این صنعت در دهه 80میلادی به‌شمار می‌رود. بیشتر این موفقیت به‌خاطر تلاش و نبوغ جان مک‌آفی بود که شرکت نرم‌افزاری خود را در سال‌1987 و با تولید نخستین آنتی‌ویروس جهان، که از کامپیوترهای IBM دربرابر ویروس Brain (نخستین ویروس توسعه‌ داده‌شده برای PC) محافظت می‌کرد، به شهرتی جهانی رساند.

مک‌آفی که در یک پایگاه نظامی آمریکا و در خانواده‌ای معمولی به دنیا آمده بود، علی‌رغم کودکی و نوجوانی دشوار موفق شد در رشته ریاضی لیسانس ‌دریافت کند که بعدها به دکترای افتخاری تبدیل شد. جان مک‌آفی کار خود را در ناسا و با برنامه مشهور سفر به ماه یعنی آپولو شروع کرد و این اتفاق زمینه‌ساز فعالیت‌های بعدی مک‌آفی در شرکت‌های بزرگ و با فناوری بالا در آن دوران از جمله Univac (شرکت سازنده نخستین کامپیوترهای دیجیتال همه‌کاره برای مصارف تجاری که سوپرکامپیوترهای اولیه دوران خود محسوب می‌شدند و توسط دولت، نیروهای نظامی و شرکت‌های بزرگ نظیر جنرال الکتریک و وستینگهاوس بکار می‌رفت) به‌عنوان طراح نرم‌افزار و زیراکس (از پیشروترین شرکت‌های تولید تجهیزات الکترونیک در زمان خود) به‌عنوان طراح سیستم‌عامل فعالیت کرد. وی در ادامه به‌عنوان مشاور طراحی نرم‌افزار با شرکت‌های دیگری از جمله Computer Science Corporation (CSC) و Booz Allen Hamilton همکاری کرد. آشنایی او با ویروس‌های کامپیوتری، که در دهه80 در رده فناوری‌های نظامی قرار داشتند‌ هم به‌خاطر کاری بود که با شرکت دفاعی لاکهید انجام می‌داد. به‌گفته خود مک‌آفی در مصاحبه‌اش با بی‌بی‌سی در سال‌2013:

تا پیش از این ویروس‌های کامپیوتری در رده فناوری‌های فوق‌سری نظامی قرار داشتنئد و تا پیش از دهه هشتاد میلادی تنها در کامپیوترهای منفرد در آزمایشگاه‌های موسسات تحقیقات علوم کامپیوتر یافت می‌شدند. درواقع نام ویروس کامپیوتری نخستین بار و در سال 1984 در مقاله‌ای به‌قلم فرد کوهن استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی شنیده شد و تا پیش از آن این بدافزارهای خودتکثیر و مخفی نام معینی نداشتند.

مک‌آفی سهام خود در شرکتش را در سال 1994 به‌مبلغ 100‌میلیون دلار به‌فروش رساند و تبدیل به مردی ثروتمند شد، هرچند براساس گزارش‌ها پس از بحران مالی سال‌2008 اندوخته او که بیشتر در املاک سرمایه‌گذاری شده بود به چیزی نزدیک به 4 میلیون دلار رسید. برای همین هم مک‌آفی در سال‌های آخر عمرش با تغییر سبک زندگی مجبور به خداحافظی با تجملات سابق شده بود و در کشورهایی با هزینه زندگی کمتر اقامت می‌کرد. اینتل در سال 2010 شرکت مک‌آفی را  به‌ارزش 7.6 میلیارد دلار خرید و نام آن را به اینتل سکیوریتی تغییر داد. مک‌آفی در این باره گفته بود: «من تا ابد از اینتل ممنونم که ارتباط من با مزخرف‌ترین نرم‌افزار جهان را تمام کرد.» هرچند این شادی چندان پایدار نبود، چرا‌که در سال‌2016 اینتل بخش امنیت سایبری خود را فروخت و این محصول دوباره به آنتی‌ویروس مک‌آفی تغییر نام داد تا به‌این ترتیب تا مدت‌ها پس از مرگ او با محصولی که دوستش نداشت در یادها ماندگار باشد.

وی در سال 2009 در مصاحبه‌ای که در کشور بلیز در آمریکای مرکزی با CNBC انجام داد اعلام کرد که بخش بزرگی از ضرر 96 میلیون‌دلاری مک‌آفی در بحران مالی سال 2008 ناشی از سرمایه‌گذاری و ساخت تعداد زیادی امارت لوکس مسکونی در مناطق مختلف آمریکا بوده که با بروز بحران و فروش نرفتن آنها باعث کاهش ثروتش از 100 میلیون به حدود 4 میلیون دلار شده بود.

 دوران طلایی ثروت مک‌آفی

مک‌آفی پس از فروش شرکتش بیکار ننشست و بخت خود را در کسب‌و‌کارهای دیگر همچون پیام‌رسان آنلاین ویندوزی PowWow آزمود. او اما با رسیدن سال 2008، توجه مک‌آفی از ویروس‌های کامپیوتری به‌سمت ویروس‌های واقعی جلب شده بود. به‌همین دلیل هم به کشور بلیز در آمریکای مرکزی مهاجرت کرد تا اقدام به تولید آنتی‌بیوتیک‌های گیاهی کند. او مدعی بود آنتی‌بیوتیک‌های او قادر خواهند بود سازوکارهای ارتباطی باکتری‌ها را مختل کنند و از این طریق جلوی رشد آنها را بگیرند.

آنتی‌ویروس بیولوژیک مک‌آفی هرگز به مرحله تولید نرسید و مجموعه تحقیقاتی او در سال 2012 به‌بهانه تولید متامفتامین مورد هجوم یگان مبارزه با جرایم سازمان‌یافته بلیز قرار گرفت. مک‌آفی پس از یک بازداشت کوتاه‌مدت بدون هیچ اتهامی آزاد شد و بعدها گفت دلیل این هجوم صحبت‌هایی بوده که درباره فساد مقامات محلی کرده است. کمی بعد در همان سال او تبدیل به یکی از «مظنونین» در پرونده مرگ گریگوری فاول، همسایه مک‌آفی که در خانه‌اش و با شلیک یک گلوله به سرش به‌قتل رسیده بود، شد.

مک‌آفی پس از این ماجرا به گواتمالا از همسایگان بلیز گریخت و اعلام کرد نگران است دولت آن کشور می‌خواهد او را سر‌به‌نیست کند. مک‌آفی در گواتمالا بازداشت شد، اما پیش از آنکه بتوانند او را به بلیز بازگردانند، 2بار سکته قلبی کرد و در نهایت در دسامبر سال‌2012 به ایالات متحده بازگردانده شد. هرچند خود او بعدها اعتراف کرد که سکته‌های قلبی او واقعی نبوده‌اند و برای تحت فشار قرار‌دادن مقامات محلی برای بازگرداندن او به آمریکا اجرا شده بودند. جالب است بدانید این تنها پرونده جنایی مک‌آفی به شمار نمی‌رود، چرا‌که در سال‌2019 توسط دادگاهی در فلوریدا به‌خاطر یک پرونده قتل غیرعمد دیگر به پرداخت 25 میلیون دلار غرامت محکوم شده بود.

از کاندیداتوری ریاست جمهوری تا زندانی‌شدن در اسپانیا

مک‌آفی پس از بازگشت به ایالات متحده بیش از پیش روی مسئله امنیت سایبری و اهمیت حفظ حریم خصوصی متمرکز شد و در ادامه به‌سمت حمایت از رمزارزها و مخالفت با سیستم بانکداری فعلی و ارزهای FIAT رفت. او پس از تاسیس چند شرکت ناموفق در نهایت در سال‌2016 به‌عنوان مدیرعامل به شرکت سرمایه‌گذاری فناوری MGT پیوست و تمرکز این مجموعه را از بازی‌های مخصوص شبکه‌های اجتماعی به امنیت سایبری و به‌بهانه اهمیت بلاکچین در آینده این صنعت در نهایت به‌سمت رمزارزها برد. مک‌آفی همچنین همواره با اظهارات، رفتارها و کارهای خاص خود سعی داشت از فراموش‌شدن جلوگیری کند و می‌توان گفت در این راه تا حد زیادی موفق هم بود. برای مثال او مدعی شده بود که می‌تواند بدون نیاز به همکاری اپل قفل گوشی عامل حمله تروریستی سال 2016 را بشکند، یا موفق به کشف مشکل بزرگی در اندروید شده که امکان خواندن پیام‌های رمزگذاری شده را به او داده است که البته در نهایت مشخص شد همه اینها بدلکاری‌های رسانه‌ای بوده است. او در همین سال برای نخستین‌بار برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به‌عنوان کاندیدای مستقل اقدام کرد که مثل تلاش بعدی او در سال 2020 به جایی نرسید، اما باز هم او را در مرکز توجه رسانه‌ها نگه داشت.  اما 2سال بعد و در 2018 مک‌آفی از این شرکت هم جدا شد تا تمام وقت خود را به رمزارزها اختصاص دهد؛ تلاشی که در نهایت منجر به زندانی‌شدن و اکنون مرگ او شده است. اما مک‌آفی چه کاری کرده بود که باید به‌خاطر آن زندانی و به ایالات متحده بازگردانده می‌شد؟

پایان مشکوک زندگی مک‌آفی

پاییز پارسال بود که کمیسیون امنیت معاملات ایالات متحده (SEC) آقای مک‌آفی را به تبلیغ عرضه اولیه رمزارزهای مختلف – یا همان فروش کریپتوکارنسی‌ها به عموم – در حساب کاربری خود بدون اطلاع‌رسانی درباره دریافت وجه بابت این کار محکوم کرد. بنابر گفته SEC آقای مک‌آفی با تظاهر به مستقل‌بودن و نداشتن نفع شخصی بیش از 23‌میلیون دلار برای جلب توجه عمومی به برخی رمزارزهای تازه‌بنیان دریافت کرده است. او همچنین به شرکت در طرح‌های Pump & Dump –  شامل خرید رمزارزهای بی‌ارزش، تبلیغ و بالا بردن قیمت آنها و در نهایت فروش آن به مردم با سود فراوان – متهم بود.

وی همچنین به فرار مالیاتی متهم شده بود که به‌خاطر میلیون‌ها دلاری بود که در این سال‌ها از طریق سخنرانی‌های مختلف، فعالیت به‌عنوان مشاور و فعالیت در حوزه رمزارزها دریافت کرده، اما مالیات آنها را نپرداخته بود. اینها اتهامات جدی هستند و می‌توانستند درصورت متهم شناخته‌شدن مک‌آفی تا 3دهه آینده او را در زندان نگه دارند. در نتیجه منطقی به‌نظر می‌رسد که چنین اعجوبه سرکشی در آستانه بازگشت به ایالات متحده و روبه‌رو‌شدن با حکمی چنین سنگین به زندگی خود پایان داده باشد. اما اگر کمی با مک‌آفی، دیدگاه و شخصیت او آشنا باشید، می‌دانید این داستان کمی مشکوک است، به‌خصوص که خود او پیش‌تر گفته بود اگر روزی اعلام شد من خودکشی کردم، بدانید دروغ می‌گویند! البته مرگ آدم‌های تاثیرگذار و جنجالی مثل مک‌آفی همواره باعث ایجاد نظریه‌های توطئه و سناریوهای عجیب و غریب در رسانه‌ها می‌شود، اما در این مورد بخصوص به‌نظر می‌رسد تا روشن‌شدن دلیل اصلی این اتفاق زمان زیادی باقی مانده است و شاید هرگز آنطور که باید به کنه ماجرا پی‌نبریم. ولی بی‌تردید می‌توان گفت جهان فناوری اطلاعات بدون چنین شخصیت کاریزماتیک، هوشمند، متفاوت و البته چندلایه جایی کسل‌کننده‌تر و تکراری‌تر می‌بود؛ خداحافظ آقای مک‌آفی، اسم شما حذف‌شدنی نیست!

نکاتی جالب از زندگی جان دیوید مک‌آفی:

• مک‌آفی از مادری انگلیسی و پدری آمریکایی و در یک پایگاه ارتش ایالات متحده در بریتانیا به دنیا آمد و به همین دلیل دو تابعیتی بود.
• پدر مک‌آفی الکلی و بسیار خشن بود و به‌گفته خود او، یاد و خاطره رفتارهای پدرش و بخصوص خودکشی‌ او وقتی جان تنها 15 سال داشت یکی از فراموش‌ناشدنی‌ترین بخش‌های زندگی او بوده و «پدرش همیشه و در هر لحظه همراه او بوده است». او از این رابطه تاثیر عمیقی پذیرفت که تا انتهای عمر با او بود.
• مک‌آفی در سال 1968 قبل از آن که بتواند دکتری خود را تکمیل کند و به‌علت رابطه داشتن با یکی از دانشجویان که بعدها همسر اول او شد، با لیسانس ریاضی از دانشگاه بیرون آمد. همسر دوم او یک مهماندار بود که در سال 1987 یعنی همان سالی که مک‌آفی شرکت معروف خود را تاسیس کرد با او ازدواج کرد. همسر سوم او روسپی جوانی بود که 30 سال با او اختلاف سنی داشت و پس از اخراج مک‌آفی از گواتمالا در سال 2012 با او آشنا شده و در نهایت به همسر قانونی او تبدیل شد. به گفته جنیس دایسون، مک‌آفی او را از چنگال قاچاقچیان انسان نجات داده بود.
• مک‌آفی جایی گفته بود که 47 فرزند ژنتیکی از زنان مختلف دارد و همسر سومش یک بار در پیامی به‌مناسبت روز پدر، او را «پدر فرزندان بسیار که تنها اندکی‌شان دوستش دارند» توصیفش کرده بود.
• مک‌آفی از نظر سیاسی لیبرتارین (یا معتقد به حفظ نهایت آزادی‌های فردی و عدم دخالت دولت در امور شهروندان) محسوب می‌شد و از همین رو موضع‌گیری‌هایی مثل مخالفت با جرم‌انگاری مصرف کانابیس، مخالفت با جنگ با کارتل‌های مواد مخدر و تشویق ایالات متحده به عدم دخالت در امور کشورهای جهان بخشی ثابت از دیدگاه‌های او بودند.
• مک‌آفی بارها در سخنرانی‌های مختلف درباره ظرفیت گوشی‌های هوشمند برای جاسوسی بدون‌مرز از کاربرانشان هشدار داده بود و به‌شدت طرفدار افزایش آگاهی‌های عمومی درباره امنیت سایبری و کاهش نفوذ اطلاعاتی دولت‌ها و غول‌های فناوری دیجیتال در زندگی مردم عادی بود.
• مک‌آفی اعتقادی به پرداخت مالیات نداشت و در سال 2019 اعلام کرده بود 10 سالی می‌شود که فرم اظهارنامه مالیاتی پر نکرده و همین او را تبدیل به «هدف اصلی» سازمان امور مالیاتی آمریکا IRS کرده است. جالب است که یکی از جرائم اصلی که با استناد به آن حکم استرداد مک‌آفی تایید شد، همین فرار مالیاتی گسترده به ارزش چندین یا چند ده میلیون دلار بود.
• مک‌آفی به‌گفته خود بخاطر توسعه اولین نرم‌افزار آنتی‌ویروس جهان تبدیل به هدفی مقدس برای همه ‌هکرهای جهان تبدیل شده بود و «هک کردن اطلاعات یا حساب‌های کاربری او حکم گرفتن مدال افتخار را برایشان داشت». برای همین هم تمام تجهیزات کامپیوتری او توسط دوستان و آشنایان و با نام مستعار خریداری می‌شد و خود او علاوه بر استفاده از حساب‌های کاربری با نام‌های نامربوط، همواره و چندین بار در روز آی‌پی سیستم خود را تغییر می‌داد تا از دست هکرها در امان باشد.