اکثر ما مراکش را به خاطر فیلم معروف کازابلانکا می‌شناسیم. در حالی‌که مراکشی که ما شناخته‌ایم با مراکش کنونی کاملا متفاوت است. مراکش در حوزه‌های مختلف اعم از گردشگری و تکنولوژی پیشرفت‌های زیادی داشته است.
اما آیا مراکش در استارتاپ نیز رشد کرده است؟ سراغ علی الوافیق (Ali Elouafiq)، مدیر شرکت تیل تکنولوژی سرویس (Teal Technology Services) رفتیم. این کارآفرین مراکشی از سال ۲۰۱۱ پنج استارتاپ متفاوت در حوزه استارتاپ‌های فناوری تاسیس کرده است.
استارتاپ‌های تولید شده علی الوافیق مربوط به امنیت سیستم‌های کامپیوتری، بازرگانی و شبکه‌سازی می‌شد. هیچ‌کدام از استارتاپ‌های علی الوافیق بیشتر از یک سال دوام نداشت و یکی از آنها تنها ۳ماه دایر بود.
الوافیق در این باره می‌گوید:« ما مشکلات زیادی داشتیم و همین باعث شد ضرر‌های بزرگی داده و سرمایه‌مان را از دست بدهیم، از طرفی پول کمی برای شروع دوباره داشتیم.»
از نظر علی الوافیق علاوه بر کمبود بودجه، کارآفرینان مراکشی با مشکل نبود خلاقیت و نوآوری مواجهند. علی الوافیق معتقد است که نبود برنامه‌های تجاری هدفمند و نداشتن درک درستی از بازار و تکنولوژی بنیانگذاران استارتاپی را سردرگم کرده است.
از این گذشته کشور مراکش اساسی قابل اندازه‌گیری برای بررسی مشتریان بانکی‌اش ندارد و بانک‌های این کشور تمایلی به سرمایه‌گذاری خطرپذیر ندارند. نکته قابل توجه درباره اکوسیستم استارتاپی مراکش این است که جوانان آن پتانسیل ساخت محصولاتی مفید برای بازارهای داخلی را دارند.
با توجه به ارزیابی بانک جهانی، مراکش درخواست وام ۵۰میلیون‌دلاری برای تامین مالی شرکت‌های نوپا را داشته است. سرمایه‌گذاری در شرکت‌های نوپا در تمام دنیا به خصوص در اکوسیستم استارتاپی کشورهای آفریقایی به سرعت در حال افزایش است.
در سال ۲۰۱۷ ، venture capital ونچر کپیتال ۵۶۰ میلیون دلار در سراسر آفریقا سرمایه‌گذاری کرد. آفریقای جنوبی مقصد اصلی سرمایه‌گذاری این شرکت سرمایه‌گذاری بود، به همین دلیل ونچر کپیتال ۱۴۷ میلیون دلار درکنیا و ۱۱۴/۶ میلیون دلار در نیجریه سرمایه‌گذاری کرد.
این در حالی است که مراکش برخلاف دیگر کشورهای منطقه تنها ۳.۹ میلیون دلار سرمایه جذب کرده‌است .
به گفته مقامات بانک جهانی مراکش هنوز به دسترسی بهتر به سرمایه، حمایت‌های قانونی بیشتر و شبکه‌های تجاری متنوع نیاز دارد.
این ارزیابی نشان می‌دهد با وجود تلاش‌هایی که در ۵ سال گذشته برای رشد اکوسیستم استارتاپی مراکش انجام شده، هنوز مراکش نتوانسته با کشورهای همسایه خود مثل نیجریه و کنیا رقابت کند.
این کشور در این ۵سال مبلغ ۲۰۰ میلیون درهم معادل ۲۱ میلیون دلار برای گسترش استارتاپ‌ها سرمایه‌گذاری کرده و میزبان رقابت‌های استارتاپی ملی همچونDEMO Africa و Seedstars بوده است.
با استفاده از این رقابت‌ها فضایی برای منتورها و استارتاپ‌ها فراهم کرده تا قدم‌هایشان را محکم‌تر بردارند. شرکت تکنوپارک (Technopark) که یکی از شرکت‌های اطلاعاتی در مراکش است با سرمایه‌گذاری از دولت و بانک‌هایی مانند BMCE و Attijariwaf، چند پارک علم و فناوری در کازابلانکا، رباط، طنجه و اگادیر بازگشایی کرده است.
پارک‌های صنعتی تکنوپارک فضاهایی اداری و شبکه‌هایی برای کارآفرینان در بخش‌های انرژ‌ی‌های پایدار، فناوری اطلاعات و بخش‌های تامین‌کننده مخابرات ساخته‌اند.
ریکاردو فابیانی (Riccardo Fabiani)، تحلیلگر بخش انرژی، همچنین تحلیلگر سابق خاورمیانه و آفریقای شمالی برای بانک اوراسیا از علاقه خود به استارتاپ‌های مراکشی می‌گوید و اعتقاد دارد استارتاپ‌های کوچک مراکشی پدیده نسبتا تازه‌ای هستند.
او در صحبت با سایت خبری usnews گفت:«هیچ وقت تا این اندازه گرایش به توسعه شرکت‌های کوچک و متوسط وجود نداشته است و آنها هرگز بخشی از استراتژی رشد کسب‌وکار نبوده‌اند. شرکت‌های کوچک یا متوسط از سوی مراجع پشتیبانی نمی‌شوند و به شبکه امتیازات، اعتبارات، ارتباطات بین سیاستمداران و تجار بزرگ دسترسی نداشته‌اند.»
تحلیلگران استارتاپی مراکش را جای مناسبی برای شروع کسب‌وکار نوپا نمی‌دانند، زیرا اکوسیستم استارتاپی مراکش از دیگر کشورهای قاره آفریقا ضعیف‌تر عمل کرده و از آنها عقب است.
در صورتی که کنیا و نیجریه پیشتازان استارتاپ در آفریقا هستند و با راه‌اندازی استارتاپ به اعتبارات مورد نیازشان دسترسی پیدا می‌کنند، دیگر کشورهای جنوب صحرای آفریقا نیز همانند نیجریه و کنیا از حقوق قانونی قوی‌تری برای حمایت از وام‌دهندگان برخوردارند.
به همین دلیل برای مردم کشوری مانند مراکش که بانک جهانی در مقیاس صفر تا ۱۲ به آن امتیاز ۲ داده است، انگیزه کمی برای ایجاد خطوط اعتباری با استفاده از شرکت‌های استارتاپی وجود دارد.
به گفته ریکاردو فابیانی:«این نوعی شکاف است و مراکش در حال حاضر می‌کوشد تا به طور کامل از مکانی مانند کنیا که در آن هیچ شرکت بزرگی وجود ندارد، کاملا ً متفاوت باشد.
برای اینکه در کنیا استارتاپ‌ها از یک مقیاس بسیار پایین شروع می‌کنند به همین دلیل تاکید روی تاسیس شرکت‌های نوپا برای آنها آسان‌تر است. کارآفرینان مراکش باید علیه شبکه‌های تاسیس یافته تجاری بزرگ کار کنند.
عدم دسترسی استارتاپ‌ها به اعتبارات
در یک کشور در حال توسعه با کسب‌و‌کارهای مشخص، هرگز دسترسی به اعتبارات منصفانه و هدفمند امکان‌پذیر نیست و سیستم اعتباردهی در این کشورها با کشورهای توسعه‌یافته تا حدود زیادی متفاوت است.
بانک‌های کشورهای در حال توسعه همیشه مبتنی بر شهرت و یا ارتباطات به مشتریانشان وام می‌دهند و این مسئله به کمبود امکانات در اکوسیستم استارتاپی این کشورها می‌انجامد.»
با وجود تمام ناملایماتی که سیستم بانکی و اعتباری در مراکش دارد. علی الوافیق به عنوان یکی از فعال‌ترین مدیران استارتاپی مراکش روی ششمین تجارت خود کار می‌کند و توانسته در حوزه فناوری اطلاعات، اشتراک‌گذاری دیجیتالی و فناوری‌های راه دور بدون ارتباط با اینترنت موفقیت‌‌هایی را کسب کند.
