این روزها کمتر کشوری را میتوان پیدا کرد که برنامه منسجمی برای تقویت شرکتهای کوچک و متوسط خلاق، فناور و نوآور و فراتر از آن، رشد و توسعه «اقتصاد دانشبنیان» نداشته باشد.
در ایران نیز، «قانون حمایت از شرکتها و موسسات دانشبنیان» به عنوان زیرساختی برای حمایت از شرکتهای دانشبنیان، در سال۸۹ به تصویب رسید. از آن زمان تاکنون، سهم اقتصاد دانشبنیان از کل اقتصاد کشور به طور چشمگیری رشد داشته و حالا تعداد شرکتهای دانشبنیان به بیش از ۴۴۰۰ شرکت در سراسر کشور رسیده است.
اما به موجب این قانون، صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری راهاندازی شد که میکوشد با ارائه خدمات مالی متنوع به شرکتهای دانشبنیان، به رشد و توسعه این شرکتها کمک کند.این نهاد نسبتا جوان، فراز و فرودهایی را پشت سر گذاشته و اکنون با عزمی راسخ درهای جدیدی به روی شرکتهای دانشبنیان گشوده است.
با سیاوش ملکیفر، معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی به گفتوگو نشستیم تا بیشتر با صندوق نوآوری و شکوفایی و خدمات آن آشنا شویم.
-
صندوق نوآوری و شکوفایی چگونه به وجود آمد؟
قانون حمایت از شرکتها و موسسات دانشبنیان در سال ۸۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. در این قانون پیشبینی شد که شرکتهای دانشبنیان پس از ارزیابی و احراز صلاحیت، از انواع معافیتهای مالیاتی، بیمهای و گمرکی و همچنین حمایتهای مالی بهرهمند شوند.
در ماده۵این قانون آمده بود که صندوقی با نام «صندوق نوآوری و شکوفایی» با سرمایه اولیه ۳ هزار میلیارد تومان برای تامین مالی شرکتهای دانشبنیان تاسیس شود. همچنین مقرر شد از سال سوم تاسیس صندوق به بعد، هر سال حداقل نیمدرصد از منابع بودجه عمومی دولت برای این صندوق در نظر گرفته شود.
اساسنامه صندوق نوآوری و شکوفایی در سال ۱۳۹۱ به تصویب شورای نگهبان رسید و سال۹۲ نیز آییننامه اجرایی قانون حمایت از شرکتهای دانشبنیان ابلاغ شد. سال۹۳ اولین بخش از سرمایه اولیه در اختیار صندوق قرار گرفت و صندوق، ارائه خدمات مالی به شرکتهای دانشبنیان را کلید زد.
در مهرماه سال۹۷ نیز اعضای سومین هیات عامل صندوق از سوی رئیسجمهور، به عنوان رئیس هیات امنای صندوق منصوب شدند.
-
این صندوق چگونه اداره میشود؟
صندوق نوآوری و شکوفایی یک نهاد عمومی، غیردولتی و سرمایهای است که به صورت هیات امنایی اداره میشود. رئیس هیات امنای صندوق، رئیسجمهور است و اعضای حقیقی و حقوقی هیات امنای آن را جمعی از وزرا و روسای دستگاههای اجرایی مرتبط تشکیل میدهند. ذیل هیات امنا، هیات عامل صندوق قرار دارد که اعضای آن با حکم رئیس هیات امنا منصوب میشوند.
-
صندوق نوآوری و شکوفایی چه خدماتی به شرکتهای دانشبنیان ارائه میدهد؟
عدهای به اشتباه فکر میکنند شرکتهای دانشبنیان تنها به تسهیلات یا اصطلاحا وام نیاز دارند، اما واقعیت این است که شرکتها در مسیر رشد خود نیازمند منابع مالی متنوعی هستند.
وقتی یک کسبوکار در مراحل اولیه شکلگیری قرار دارد، بیشتر نیازمند «کمکهای مالی بلاعوض» است، چون ریسک زیادی دارد. شرکتهایی که کسبوکار آنها ماهیت استارتاپی دارد، کمی که بزرگتر میشوند، نیازمند «سرمایه خطرپذیر» میشوند و بعدها که باز هم بزرگتر میشوند، احتمالا به تسهیلات نیاز پیدا میکنند.
بنابراین برای توسعه اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور باید منابع مالی متنوعی در زمان مناسب در اختیار شرکتهای دانشبنیان و استارتاپها قرار گیرد.
شاید به همین خاطر است که خیلیها صندوق نوآوری و شکوفایی را با تسهیلات میشناسند، اما خدمات صندوق تنها به تسهیلات محدود نمیشود. وظیفه صندوق تامین مالی شرکتهای دانشبنیان است و طبیعی است که با توجه به نیازهای پویای شرکتهای دانشبنیان، به طور پیوسته ابزارها و خدمات مالی جدیدی طراحی و اجرا میکند.
-
به طور دقیقتر تامین مالی شرکتهای دانشبنیان در صندوق نوآوری شامل چه خدماتی است؟
خدمات صندوق شامل ۳ گروه «تسهیلات»، «سرمایهگذاری و مشارکت» و «توانمندسازی» است. از حوزه تسهیلات شروع کنیم که تنوع بالایی دارد. عمده تسهیلات صندوق با نرخ ترجیحی و کمتر از نرخ مصوب شورای پول و اعتبار به شرکتهای دانشبنیان ارائه میشود.
برای مثال، صندوق برای حمایت از ساخت نمونه محصول، تسهیلات ۴ درصدی در اختیار شرکتهای دانشبنیان قرار میدهد. در صورت موفقیت نمونه اولیه، شرکتها میتوانند از تسهیلات «پیش از تولید صنعتی» و «تولید صنعتی» صندوق برای گسترش کسبوکار خود استفاده کنند.
«سرمایه در گردش» که با نرخ ۱۱ درصدی به شرکتها ارائه میشود، یکی دیگر از خدمات مهم و پرطرفدار صندوق است.
یکی دیگر از تسهیلات صندوق که خصوصا این روزها زیاد به کار شرکتهای دانشبنیان میآید، «لیزینگ» است.
خریداران محصولات شرکتهای دانشبنیان که نقدینگی کافی در اختیار ندارند، تنها با پرداخت ۳۰ درصد از مبلغ کل خرید خود، میتوانند ۷۰ درصد باقیمانده را در قالب تسهیلات ۹درصدی ۲ ساله از صندوق دریافت کنند. این تسهیلات به شرکتهای دانشبنیان کمک میکند تا محصولات خود را راحتتر به فروش برسانند.
-
ماجرای خدمات «ضمانتنامه» چیست؟
شرکتهای دانشبنیان برای کار و فعالیت به ضمانتنامههای مختلفی نیاز دارند. برای مثال شرکتهایی که میخواهند در مناقصه شرکت کنند، نیاز به ضمانتنامه شرکت در مناقصه دارند.
تهیه این ضمانتنامهها هزینهبر است و گاهی اوقات برای شرکتهای نوپا و کوچک به یک چالش تبدیل میشود. صندوق از طریق تعامل با نظام بانکی کشور، هزینه دریافت این ضمانتنامهها را برای شرکتها کاهش میدهد و فرایند آن را نیز تسهیل میکند.
-
خدمات صندوق در حوزه سرمایهگذاری شامل چه مواردی است؟
در حوزه سرمایهگذاری، صندوق از سال گذشته سیاستهای متفاوتی را در پیش گرفته و فعالیتهای جدیدی را آغاز کرده است. به زودی شاهد خدمات خلاقانه و ارزندهای در این حوزه خواهیم بود.
اما شاید مهمترین تغییر رویکرد صندوق در حوزه سرمایهگذاری، پرهیز از «سرمایهگذاری مستقیم» و توسعه «همسرمایهگذاری» باشد.
در واقع صندوق نوآوری قصد ندارد مانند یک سرمایهگذار خطرپذیر راسا نسبت به سرمایهگذاری در یک کسبوکار استارتاپی یا دانشبنیان اقدام کند. ماموریت صندوق نوآوری این نیست. صندوق نمیخواهد و نباید رقیب بخش خصوصی در حوزه سرمایهگذاری باشد؛ بلکه قصد دارد مکمل، حامی و تقویتکننده بخش خصوصی علاقهمند به سرمایهگذاری باشد.
بنابراین در مدل «همسرمایهگذاری» که به زودی جزئیات آن را از زبان آقای دکتر علی ناظمی، معاون سرمایهگذاری صندوق خواهید شنید، صندوق قادر و مجاز است تا ۸۰ درصد منابع مالی مورد نیاز برای یک استارتاپ یا شرکت دانشبنیان را در کنار سرمایهگذاران بخش خصوصی تامین کند.
البته این مدل همکاری صندوق فعلا تا اطلاع ثانوی محدود به همکاری با صندوقهای پژوهش و فناوری و صندوقهای جسورانه بورسی است.
-
آیا هزینه خدمات صندوق متفاوت است؟
بله، هر خدمت صندوق نرخ و هزینه خود را دارد. مثلا تسهیلات قرضالحسنه با کارمزد ۴ درصدی ارائه میشود، تسهیلاتی مانند «تولید صنعتی» و «سرمایه در گردش» با نرخ ۱۱ درصد و تسهیلات لیزینگ هم با نرخ ۹ درصد ارائه میشود.
-
خدمات توانمندسازی چگونه است؟ آیا کاملا بلاعوض است؟
بله، خدمات توانمندسازی صندوق کاملا بلاعوض است. این خدمات قابل نقدشدن نیست، در واقع شرکتها پس از دریافت خدمات تجاریسازی موسوم به «توانمندسازی» میتوانند بخشی از هزینه خدمات را به طور بلاعوض از صندوق دریافت کنند.
خدمات توانمندسازی محرک است و گاهی اوقات شرکتها را به انجام کارها و دریافت خدماتی تشویق میکند که برای توسعه کسبوکار آنها ضروری است. بودجه امسال صندوق نوآوری و شکوفایی در حوزه توانمندسازی بیش از ۱۰ برابر ۳ سال گذشته است.
-
توانمندسازی چه خدماتی را شامل میشود؟
این خدمات طیف متنوعی دارد و شامل آموزش، مشاوره، حمایت از اخذ استانداردها و مجوزها، حمایت از حضور در نمایشگاههای داخلی و خارجی، اعزام در قالب هیات تجاری به خارج از کشور، پذیرش هیاتهای تجاری خارجی، حفاظت از مالکیت فکری(ثبت اختراع، نشان تجاری، طرح صنعتی در داخل و خارج از کشور)، عارضهیابی و حمایت از برگزاری رویدادهای تبادل فناوری است.
این خدمات رایگان نیست و بسته به نوع خدمت، صندوق ۵۰ تا ۹۰درصد هزینه خدمات را بلاعوض به شرکتها میپردازد. مثلا در بحث کمک به اخذ استانداردهای تخصصی و صادراتی به ترتیب ۷۰ و ۵۰ درصد هزینهها را تا سقف مشخصی پرداخت میکنیم.
برخی این نقد را به صندوق نوآوری وارد کردهاند که در سالهای گذشته منابعش را در جایی به غیر از آنچه که باید مصرف کرده است…
اصلا اینطور نیست و منابع صندوق در جایی به غیر از جایی که باید هزینه نشده است. نه چنین اتفاقی افتاده و نه کسی قصد انجام چنین کاری را داشته است. صندوق یک نهاد عمومی است که آییننامه اجرایی و اساسنامه مصوب دارد.
وانگهی، نهادهای نظارتی و به خصوص سازمان بازرسی کل کشور و دیوان محاسبات نیز بر تمام فعالیتهای صندوق به طور دقیق نظارت میکنند. مطمئن باشید اگر چنین اتفاقی افتاده بود، نهادهای نظارتی اعلام میکردند.
-
سایر نقدها مانند عملکرد ناکافی یا کندی فرایندها چطور؟
شکلگیری صندوق به سال ۱۳۹۲ بازمیگردد. بنابراین در سالهای نخست شکلگیری خود، نهادی جوان و کمتجربهتر از امروز بوده و شاید انتقاداتی هم به آن دوره وارد باشد. در هر صورت تلاش مدیران صندوق در دوره شکلگیری قابل تقدیر است.
اما یک نهاد مالی باید بتواند یک ریالش را با تدابیری که میاندیشد، ۱۰ ریال کند. بنابراین ما تلاش کردهایم منابعی بیش از سرمایه صندوق را بسیج کنیم و ظرفیت به مراتب بزرگتری برای تامین مالی شرکتهای دانشبنیان بسازیم.
به همین خاطر همکاری با بانکها را آغاز کردهایم. برای مثال، امسال تنها با استفاده از منابع اهرمی صندوق نزد شبکه بانکی، بودجه صندوق برای ارائه تسهیلات به شرکتهای دانشبنیان بزرگ ۱۷۰۰میلیارد تومان است.
صندوق بنا دارد امسال حدود ۱۰۰۰ میلیارد تومان نیز از محل منابع داخلی خود به شرکتهای دانشبنیان تسهیلات بدهد. بودجه ۲۷۰۰ میلیارد تومانی امسال به طور معناداری از بودجه سنوات گذشته صندوق برای ارائه تسهیلات به شرکتهای دانشبنیان بیشتر است.
البته فراموش نکنیم که شرکتهای دانشبنیان از همان ابتدای شکلگیری صندوق به تعداد امروز نبودند و تعداد آنها بهتدریج افزایش یافته است.
نقد دومی که به آن اشاره کردید، کندی فرایندهاست. به گمان من هم در سالهای گذشته صندوق میتوانست با سرعت بیشتری عمل کند. این نقد را میپذیریم و از سال گذشته تمام توان خود را گذاشتهایم که با مشارکت سایر نهادهای تامین مالی مانند بانکها و صندوقهای پژوهش و فناوری و برونسپاری حداکثری خدمات و همچنین مهندسی مجدد و بازطراحی فرایندهای داخلی صندوق، خدماترسانی به شرکتها تسریع شود و به نظرم تا حد زیادی موفق بودهایم.
همکاری با صندوقهای پژوهش و فناوری و بانکها و دیگر کارگزاران به ما اجازه داده که با طیف وسیعتری از مخاطبان در سراسر کشور و نه فقط در تهران ارتباط بگیریم.
برای مثال، تا سال گذشته تمام شرکتها فارغ از حجم درخواست خود در یک صف میایستادند، که باعث ازدحام و طولانیشدن فرایندها میشد. از اواخر سال گذشته تاکنون حدود ۹۰۰ میلیارد تومان خط اعتباری با ۱۸ صندوق پژوهش و فناوری در استانهای مختلف و در حوزههای مختلف صنعت و فناوری تعریف کردهایم و بیش از۲۶۰ میلیارد تومان نیز به صندوقهای پژوهش و فناوری تسهیلات ترجیحی دادهایم.
لذا الان درخواستهای خرد که عمدتا به شرکتهای کوچک و متوسط مربوط میشود، توسط صندوقهای پژوهش و فناوری و با تکیه بر منابع صندوق نوآوری پاسخ داده میشود.
از سوی دیگر، با سپردههای اهرمی صندوق نزد بانکهای همکار که تعداد آنها رو به افزایش است، شرکتهای بزرگ میتوانند بدون معطلی و فوت وقت از تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی با نرخ ترجیحی بهرهمند شوند.
علاوه بر برونسپاری، در حال بازمهندسی فرایندهای داخلی صندوق نیز هستیم و فرایندها را تا حد ممکن کوتاه و روان کردهایم.
برای مثال، صندوق برای حمایت از ساخت نمونه محصول، تسهیلات ۴ درصدی در اختیار شرکتهای دانشبنیان قرار میدهد. در صورت موفقیت نمونه اولیه، شرکتها میتوانند از تسهیلات «پیش از تولید صنعتی» و «تولید صنعتی» صندوق برای گسترش کسبوکار خود استفاده کنند «سرمایه در گردش» که با نرخ ۱۱ درصدی به شرکتها ارائه میشود، یکی دیگر از خدمات مهم و پرطرفدار صندوق است
-
بحث خرید ساختمانها توسط صندوق چه بود؟
ما معتقدیم اگر شرکتهای دانشبنیان به لحاظ فیزیکی کنار هم جمع شوند، امکان همافزایی آنها به وجود میآید. تنها ما نیستیم که در ایران چنین فکر میکنیم، بلکه در دنیا هم شرکتهای فناور و دانشبنیان اگر بتوانند کنار هم جمع میشوند.
از تجربه دره سیلیکون در آمریکا گرفته تا پارک صنعتی سوژو در چین که میزبان بیش از ۲۵ هزار شرکت فناور است، میبینید که گردهمآمدن شرکتهای دانشبنیان و فناور برکاتی دارد.
در ایران هم شرکتهای دانشبنیان در قالب پارکهای فناوری و اخیرا نواحی فناوری ـ مانند ناحیه فناوری شریف حول دانشگاه صنعتی شریف ـ دور هم جمع میشوند.
ما هم تلاش میکنیم شرکتهای دانشبنیان را ترجیحا در «برجهای فناوری» جمع کنیم و برای تشویق شرکتها به استقرار در برجهای فناوری، برای آنها تخفیفهایی در نظر گرفتهایم.
تا سال گذشته، ابزار صندوق برای کمک به تامین فضای استقرار شرکتهای دانشبنیان، «اجاره به شرط تملیک» بود. در واقع صندوق مجتمعهای بزرگ و چندواحدی را خریداری میکرد و در قالب اجاره به شرط تملیک ۵ ساله با نرخ ترجیحی به شرکتهای دانشبنیان واگذار میکرد.
با همین سیاست، صندوق۶ مجتمع فناوری در تهران و سایر شهرها ایجاد کرد که تا الان بیش از ۱۰۰ شرکت دانشبنیان در آنها مستقر شدهاند.
اما این مدل کاستیهایی داشت. برای مثال، شرکتهای دانشبنیان باید حتما در واحدها و مجتمعهایی مستقر میشدند که صندوق تدارک دیده بود و شاید با نیاز آنها تطابق کامل نداشت.
لذا ما سعی کردیم این مدل را کارآمدتر کنیم و سلایق شرکتهای دانشبنیان را نیز در نظر بگیریم. بنابراین از سال گذشته در کنار «اجاره به شرط تملیک»، مدل «فروش اقساطی» را نیز فعال کردیم.
در این مدل، منابع مالی در اختیار خود شرکتها قرار میگیرد تا دفتر کاری را که مناسب میدانند، خریداری کنند. در مدل «فروش اقساطی»، شرکتها میتوانند ۷۰ درصد منابع مورد نیاز برای تامین فضای استقرار را در قالب تسهیلات۴ ساله با نرخ ترجیحی از صندوق دریافت کنند.
اما اگر چند شرکت دور هم جمع شوند و یکجا یک مجتمع بزرگ را خریداری کنند و در آن مستقر شوند، همه آنها از تخفیف ۲درصدی در نرخ تسهیلات بهرهمند خواهند شد. همچنین اگر به جای مناطق عادی، در پارکها یا مناطق ویژه فناوری مستقر شوند، باز هم تخفیف بیشتری در نرخ تسهیلات میگیرند.
در مورد خرید یا احداث کارگاه هم همینطور است و اگر شرکتهای دانشبنیان به سراغ احداث یا خرید کارگاه در شهرکهای صنعتی بروند، از تخفیف در نرخ تسهیلات صندوق بهرهمند خواهند شد. صندوق از سال گذشته تسهیلاتی برای استقرار موقت شرکتهای دانشبنیان نیز در نظر گرفته است.
در این مدل شرکتهای دانشبنیان میتوانند تا ۷۰درصد ودیعه رهن فضای استقرار خود را بدون بهره حداکثر به مدت ۳ سال از محل منابع صندوق نوآوری تامین کنند.
شتابدهندههای دانشبنیان هم به عنوان یکی از بازیگران مهم زیستبوم توسعه فناوری و نوآوری میتوانند از تسهیلات خرید فضای استقرار و استقرار موقت صندوق استفاده کنند. طبعا با توجه به نیاز شتابدهندهها به فضاهای نسبتا وسیع و بزرگ، سقف حمایتی بیشتری برای آنها در نظر گرفتهایم.
-
یعنی در رابطه با ساختمانها تخلفی صورت نگرفته بود؟
خیر، هیچ تخلفی صورت نگرفته بود، بلکه صندوق به یکی از وظایف خود که کمک به تامین فضای استقرار شرکتهاست، کمک کرده بود.
این یکی از نیازهای اساسی شرکتهای دانشبنیان به ویژه در شهرهای بزرگ و کلانشهرها بوده و هست، اما روش «اجاره به شرط تملیک» نقاط ضعف و چالشهایی داشت که در مدل «فروش اقساطی» مرتفع شده است. مدل فروش اقساطی دست شرکتها را به مراتب بازتر میکند.
-
این درست است که به استارتاپها هیچ خدماتی ارائه نمیدهید؟
نه درست نیست. وقتی قانون حمایت از شرکتها و موسسات دانشبنیان به تصویب رسید، هنوز خبری از استارتاپها نبود و مفاهیمی مانند استارتاپ، شتابدهنده، سرمایهگذاری خطرپذیر و … به اندازه امروز در اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور رواج نداشت.
بنابراین شما ردپای جدی از این مفاهیم در قانون حمایت از شرکتهای دانشبنیان نمیبینید. طبیعی است که نویسندگان و معماران این قانون، صندوق را عمدتا برای حمایت از شرکتهای دانشبنیان طراحی کردهاند.
اما صندوق نمیتوانست و نباید نسبت به استارتاپها بیتفاوت میبود. بنابراین از سال گذشته با طراحی ابزارهای جدیدی در چارچوب اسناسنامه و اسناد بالادستی خود، حمایت از استارتاپها را نیز شروع کرد.
معاونت سرمایهگذاری برنامههای جذابی برای حمایت از استارتاپها و کسبوکارهای سرمایهپذیر در دستور کار خود دارد که «همسرمایهگذاری» یکی از آنهاست.
-
از شتابدهندهها چطور؟ آیا از آنها هم حمایت میکنید؟
طبق مصوبات کارگروه احراز صلاحیت دانشبنیان که دبیرخانه آن در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مستقر است، شتابدهی نیز یک خدمت دانشبنیان محسوب میشود.
بنابراین شتابدهندهها نیز میتوانند یک شرکت دانشبنیان باشند، مشروط به آنکه مجوز مرکز شتابدهی نوآوری پارک فناوری پردیس را دریافت کنند. رویکرد ما در صندوق نوآوری و شکوفایی، حمایت از شتابدهندههای دانشبنیان است. تا جایی که من مطلعم، ما فعلا ۱۷ شتابدهنده دانشبنیان داریم که تعداد آنها رو به افزایش است.
-
چه تسهیلاتی به شتابدهندههای دانشبنیان ارائه میدهید؟
صندوق نوآوری و شکوفایی ۷۰ درصد ودیعه رهن فضای استقرار شتابدهندههای دانشبنیان را تا ۵ سال بدون بهره در اختیار آنها قرار میدهد. یکی دیگر از خدمات ما، اعطای تسهیلات کمبهره به شتابدهندهها برای تجهیز و بازسازی فضای استقرار است.
همچنین تسهیلاتی برای تامین «سرمایه بذری» یا «سرمایه در گردش» نیز در اختیار شتابدهندههای دانشبنیان قرار میدهیم. خدمات توانمندسازی را برای شتابدهندههای دانشبنیان هم داریم که جنبه بلاعوض دارد.
-
آیا صندوق روی شرکتهایی که احتمال شکست دارند، سرمایهگذاری میکند؟
صندوق وقتی سرمایهگذاری میکند، در سود و زیان شریک است و ریسک سوخت سرمایه خود را میپذیرد. البته طبیعی است که مشارکت در قالب همسرمایهگذاری، پس از بررسیهای دقیق صورت میگیرد. اما سرمایهگذاری و مشارکت با ریسک عجین است و نمیتوان ریسک آن را به صفر رساند.
-
به شرکتهای زیانده خدمات میدهید؟
صندوق، نهادی سرمایهای است و باید بتواند منابع خود را به گونهای مدیریت کند که سالها امکان حمایت از شرکتهای دانشبنیان را داشته باشد. ما مکلفیم از سرمایههای صندوق حفاظت کنیم.
بنابراین حتما برای اعطای تسهیلات، صورتهای مالی شرکتها و عملکرد آنها را بررسی و ارزیابی میکنیم. گاهی اوقات اعطای تسهیلات به یک شرکت هم برای شرکت و هم برای صندوق زیانبار است، اما رویکرد صندوق حمایتی است و به صرف زیاندهبودن یک شرکت، اعطای تسهیلات به آن متوقف نمیشود.
هر شرکت را به طور دقیق باید بررسی کنیم تا بتوانیم تصمیم دقیق بگیریم. اما اعطای خدمات توانمندسازی به شرکتها ارتباط مستقیمی با صورتهای مالی آنها ندارد و شامل همه شرکتها میشود.
0 Comment