در پنل پنجره رو به فردا در یلدا سامیت 98 میزبان چند سخنران در زمنیه تکنولوژی‌های مختلف هستیم.
نسل چهارم تجارت الکترونیک را جدی بگیرید!
در ابتدای پنل یلدا سامیت 98 دکتر محمودرضا هاشمی استاد دانشکده برق و مهندسی دانشگاه تهران در رابطه با نسل چهارم تجارت الکترونیک صحبت کرده و ارائه خود را با عنوان موج چهارم بیان می‌کنند. به بیان ایشان، تاریخچه تجارت الکترونیک با موج اول یعنی ظهور فروشگاه‌های آنلاین شروع شد. در موج دوم شبکه‌های اجتماعی پدید آمدند و به دنبال آن، موج سوم با حضور خدمات مبتنی بر موبایل مانند اپلیکیشن‌ها اغاز شد که الان درگیر آن هستیم.
هدف ایشان از بیان تاریخچه در یلدا سامیت 98 ذکر این نکته بود که این اتفاقات همگی موجی و گذرا هستند و لازم است که به سرعت وارد موج چهارم شویم. موج چهارم که در واقع از سال 2016 شروع شده، همگرا شدن کانال‌های آنلاین و سنتی نام دارد. در این موج مغازه‌داران و صاحبان فروشگاه‌های فیزیکی می‌توانند با مزیت فیزیکی بودنشان با فروشگاه‌های بزرگ رقابت کنند. موضوع omni channel در اینجا مطرح می‌شود. در عصر جدید و امروزی مشتریان باید خودشان انتخاب کنند که از کجا خرید کنند و چه زمانی خرید به دستشان برسد و اصلا چگونه خرید به دستشان برسد. در مورد این دو نکته آخر، فروشگاه‌های فیزیکی بزرگی دست به کار شدند و برای جلب رضایت مخاطب اقداماتی انجام داده‌اند.
در واقع این فروشگاه‌ها از مزیت فیزیکی بودن خود استفاده کرده و به مشتری اجازه می‌دهند تا انتخاب کند سفارش بصورت آنلاین بدستش برسد و یا بصورت سنتی مشتری سفارش خود را از نمایندگی‌های فیزیکی سطح فروشگاه تهیه کند. این خدمات و اقدامات هنوز در کشور ما جایشان خالی است و زیرساختی برای پیاده‌سازی آن وجود ندارد. موضوع دیگری که امروزه مطرح است، نفوذ تکنولوژی به کسب‌وکارها است. امروزه کسب‌وکارهای زیادی از تکنولوژی هوش مصنوعی و NLP برای ایجاد تجربه کاربری بهتر و جلب رضایت مشتریان استفاده می‌کنند که جای خالی این موضوع نیز در میان تکنولوژی‌های موجود در کسب‌وکارهای ایرانی حس می‌شود.
چیزی بسازید که مردم عاشقش شوند!
سخنران دوم آقای محسن ارجمندی بنیانگذار استارتاپ در زمینه تکنولوژی میراث هستند. ایشان ارائه خود را با صحبت درباره اپلیکیشن اینستاگرام شروع می‌کنند: «اینستاگرام برای جمع‌آوری و ذخیره اطلاعات موجود و بهبود فضای اپلیکیشن خود نیاز به مجموعه‌ای از ابزار و تکنولوژی دارد که به آنها بیگ دیتا می‌گوییم. استارتاپ میراث نیز در زمینه بیگ دیتا، هوش مصنوعی و دیگر تکنولوژی‌های پیشرفته فعالیت دارد و مانند پلی میان کسب‌وکار و تکنولوژی عمل می‌کند.»
ارجمندی در ابتدای ارائه خود در یلدا سامیت 98 افتخارات و فعالیت‌های جهانی و بین‌المللی استارتاپ میراث را بیان کرده و بعد به سراغ ضعف اصلی این استارتاپ می‌رود: مدیریت درآمد و نقدینگی شرکت. او بیان می‌کند: «ما تمامی جوانب را برای رفع اشکال و ضعف خود بررسی کردیم، در کورس‌های مدیریتی جهانی شرکت می‌کردیم و در آنها نیز شاگرد اول می‌شدیم. اما همچنان نمی‌دانستیم که مشکل کار کجاست. پس از مدتی متوجه شدیم که نقطه ضعف ما همان نقطه قوت ماست. نقطه قوت ما آن بود که تکنولوژی را به کسب و کار وصل می‌کردیم. اما کسب و کار دقیقا چیست؟ پس از مدتی تحقیق و بررسی متوجه شدیم که باید چیزی بسازیم که مردم عاشقش شوند.
سپس مسیر خلاقیتی که تیم میراث برای رفع مشکل ارائه کرده بود را بیان کرد: ایجاد پلتفرمی که رسالت آن حفظ حریم شخصی و یکتا سازی داده‌های هویت کاربران به وسیله هوش مصنوعی است. پلتفرم I am که تیم میراث هرچه تکنولوژی در اختیار داشتند در آن استفاده کرده و آن را وارد بازار جهانی کردند. وی در انتهای صحبت‌های خود افزود: «ما متوجه شدیم رتبه بالای کنکور، المپیاد و.. نیاز است اما ارزش در آن است که چیزی بسازید که مردم عاشقش شوند. فهمیدیم که برای کسب و کار هیچ نسخه یکتایی وجود ندارد!»
وقتی از اکوسیستم حرف می‌زنیم، از موجودیتی با چه شکل و طرحی حرف می‌زنیم. الان این اکوسیستم چه است؟ از نگاه ما اکوسیستم از پنج بخش اصلی تشکیل شده که زیرساخت، تامین مالی، سازمان‌ها و نهادها، رویدادها و رسانه‌ها و در نهایت خود استارتاپ‌ها و هلدینگ‌های اینترنتی تشکیل شده است. مسئله مهمی در اینجا وجود که فرق اکوسیستم با سیستم را مشخص می‌کند. به این صورت که اکوسیستم لزوما همه اجزایش دارای یک هدف واحد نیستند. بنابراین ممکن است که اجزای آن گاهی اوقات در تعامل و همکاری باشند و گاهی اوقات در رقابت و تخریب همدیگر باشند. در واقع این انتظار زیادی است که فکر کنیم همه اجزای اکوسیستم در یک راستا و هم‌هدف حرکت کنند.
کاربران موبایل تعیین‌کننده بازی اینترنت در ایران
مجید دودهکی، بنیانگذار ECM با آمار در یلدا سامیت 98 می‌گوید که چه استارتاپی می‌توانیم راه‌اندازی کنیم:«می‌خواهم براساس داده‌های واقعی که در ایران وجود دارد، بررسی کنم که چه وضعیتی برقرار است، چه اتفاقاتی طی چند سال گذشته رخ داده و وضعیت استان‌ها به چه صورت است و اینکه چند نمونه سرمایه‌گذاری رخ داده و وضعیت نسبت خریدهای اینترنتی در ایران چگونه است و…»
طی هفت هشت سال گذشته، به‌طور کلی ۷۸ شتاب‌دهنده که به‌طور میانگین هر کدام تا ۱۰ استارتاپ را شتاب‌دهی کردهاند، راه‌اندازی شده‌اند. همچنین ۱۳۲ نهاد، سرمایه‌گذاری خطرپذیر کردهاند که هم شامل وی‌سی‌ها و سی‌وی‌سی‌ها می‌شود و هم نهادهای سنتی که وارد این حوزه شدند و در مجموع روی ۴۸۰ استارتاپ سرمایه‌گذاری کردهاند.
جالب است بدانید که ۱۶ اگزیت در اکوسیستم اتفاق افتاده است، ۲۰ ادغام و تملیک طی این مدت رخ داده است، فقط ۴۰ استارتاپ موفق شده‌اند که حداقل ۲ راند یا بیشتر سرمایه جذب کنند و از حدود ۷۹۰ استارتاپی که در شتاب‌دهنده‌ها حضور داشتند، فقط ۷۰ استارتاپ موفق شدند که سرمایه از سرمایه‌گذار خطرپذیر و وی‌سی دریافت کنند. اما در دنیای واقعی اینترنت که استارتاپ‌ها هم بخش کوچکی از اکوسیستم اینترنت ایران محسوب می‌شوند، چه شاخص‌هایی داریم؟ در ایران به‌طور کلی ۶۳میلیون کاربر اینترنت پرسرعت داریم، تقریبا ۸ میلیون کاربر اینترنت ثابت پرسرعت داریم و این نسبت هفت‌برابری نشان می‌دهد که کاربران موبایل در ایران تعیین‌کننده بازی هستند.
آمار دیگری که وجود دارد این است که در کل ۵۷ هزار کسب‌وکار تاکنون در ایران ای‌نماد دریافت کردهاند که طبق بررسی‌های ما به لحاظ ترافیک تقریبا ۹۰درصدشان زیر هزار بازدید ماهانه دارند که طبق شاخصه‌های ما، کسب‌وکارهای غیرفعال یا نیمه‌فعال محسوب می‌شوند. آمار دیگری نشان می‌دهد که در کافه بازار ۱۶۰هزار اپلیکیشن وجود دارد و تنها ۱۰۸ اپلیکیشن با بیش از یک میلیون نصب در ایران داریم. نکته جالب این است که ۸۰درصد اپلیکیشن‌ها کمتر از ۲ هزار نصب دارند. همچنین تاکنون حدود یک میلیون دامین دات‌آی‌آر (IR) در ایران ثبت شده است.
کاربران ایرانی از چه خدماتی استفاده می‌کنند؟
در اینجا سوالاتی مطرح می‌شود که این همه کاربر اینترنت و اپلیکیشن موبایل و کسب‌وکار، چگونه با هم ارتباط دارند؟ یا کاربران اینترنت در ایران از چه خدماتی بیشتر استفاده می‌کنند؟ ما همه وب‌سایت‌های ایرانی را به لحاظ ترافیک بررسی کردیم و متوجه شدیم که یک‌سوم کل ترافیک ایران وارد سایت‌های محتوایی یعنی سایت‌های خبری، ورزشی، سیاسی و مجله‌های اینترنتی که از جنس متن هستند، می‌شود.
در رتبه‌های بعدی سایت‌های دانلود و آپلود، فروشگاه‌های اینترنتی، ویدئو، موسیقی و سایت‌های خدمات مالی قرار دارند. این پنج دسته‌بندی، پنج دسته‌بندی برتر وب‌سایت‌های ایران است که کاربران داخلی از آنها استفاده می‌کنند. طبق بررسی‌های ما، ۱۶۰هزار اپلیکیشنی که در کافه‌بازار وجود دارد، در مجموع یک میلیارد و ۱۰۰میلیون نصب دارند؛ یعنی کاربران در کل یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون بار این اپلیکیشن‌ها را نصب کردهاند.
برای اینکه متوجه بشویم که رفتار کاربران در گوشی‌های موبایل که بیشترین کاربران اینترنت ایران هستند، چگونه است، باید بدانید که ۲۱درصدشان مربوط به بخش ابزارهاست که بزرگ‌ترین ابزارها یعنی گوگل کروم، گوگل اپ و جعبه ابزار را در‌بر‌می‌گیرد. در رتبه‌های بعدی پیام‌رسان، دسته اپ‌های کاربردی، ویدئو، رسانه و عکاسی قرار دارند. جالب است که در اپلیکیشن‌های موبایل، دسته‌بندی خرید، حملونقل و خدمات مالی جزو پنج دسته برتر نیستند که این نکته نشان می‌دهد که هنوز این چالش وجود دارد و هنوز کاربران از این اپلیکیشن‌ها به میزان سایر اپ‌های دیگر استفاده نمی‌کنند. در اینجا می‌خواهیم وضعیت استان‌ها را در بحث استفاده از اپلیکیشن‌های موبایلی بررسی کنیم.
[bs-quote quote=” در دنیای واقعی اینترنت که استارتاپ‌ها هم بخش کوچکی از اکوسیستم اینترنت ایران محسوب می‌شوند، چه شاخص‌هایی داریم؟
در ایران به‌طور کلی ۶۳ میلیون کاربر اینترنت پرسرعت داریم، تقریبا ۸ میلیون کاربر اینترنت ثابت پرسرعت داریم و این نسبت هفت‌برابری نشان می‌دهد که کاربران موبایل در ایران تعیین‌کننده بازی هستند” style=”style-4″ align=”left”][/bs-quote]
طبق گزارش سالانه کافه بازار که کل سال ۹۷ را بررسی کردهاند، سهم درآمد توسعه‌دهنده‌های تهرانی، ۷۰درصد کل درآمد کافه بازار بوده و همین‌طور ۳۰درصد از اپلیکیشن‌های منتشرشده در کافه بازار مربوط به استان تهران بوده است. همچنین با اختلاف خیلی زیادی استان خراسان رضوی به لحاظ درآمد و تعداد اپلیکیشن‌های منتشرشده، دومین استان است. سایر استان‌ها سهم چندانی در این بازار بزرگ اپلیکیشن‌های ایران ندارند. در این میان شکاف عظیمی وجود دارد و به جز تهران و خراسان رضوی، سایر استان‌های ایران تنها ۱۸درصد از درآمد اپلیکیشن‌های ایرانی، سهم دارند.
ایشان درباره وضعیت وب‌سایت‌ها در یلدا سامیت 98 افزودند: «ما تمام ترافیک کسب‌وکارهای اینترنتی را که ای‌نماد گرفته‌اند، بررسی کرده‌ایم. در این بررسی متوجه شدیم که ۸۰درصد از کاربران اینترنت از وب‌سایت‌هایی که از استان تهران ای‌نماد گرفته‌اند، استفاده می‌کنند. در اینجا مانند اپلیکیشن‌های موبایل، می‌بینیم که باز هم بیشترین سهم ترافیک که رابطه مستقیمی با درآمد وب‌سایت‌ها دارد، مربوط به استان تهران است. در اینجا می‌بینیم که با اختلاف زیادی استان اصفهان و خراسان رضوی رتبه‌های دوم و سوم را در اختیار دارند. در مجموع فقط استان خراسان رضوی است که توانسته هم در بخش اپلیکیشن‌ها و هم در بخش وب‌سایت‌ها بعد از استان تهران، یک اکوسیستم کاملی را شکل بدهد و استان اصفهان تنها در بخش وب‌سایت‌ها یا کسب‌وکارهای اینترنتی تا حدودی با استان خراسان رضوی رقابت کند.»
آمار و ارقام اینترنت در ایران
طبق بررسی‌ها و آمارهای بانک مرکزی که ما صرفا خریدهای اینترنتی آن را بررسی کرده‌ایم، از سال ۹۳ تا ۸ماه نخست سال ۹۸، تعداد تراکنش‌ها از ۱۵۲ میلیون تراکنش‌ها به ۷۷۴ میلیون تراکنش‌هادر سال ۹۷ رسیده است. این آمار نشان می‌دهد که سالانه میزان رشدی بین ۱۶ تا ۷۷درصدی را تجربه کرده است. همچنین طی ۸ماه نخست سال ۹۸، ۶۸۹ میلیون ترنزکشن وجود داشته که با توجه به قطعی‌های اینترنت در آبان‌ماه و اجرایی‌شدن رمز دوم پویا از اول دی ماه، باید ببینیم که تا آخر سال چقدر کاهش را تجربه خواهیم کرد.
در بحث حجم مبلغ تراکنش‌ها از مبلغ ۵۲ هزار میلیارد تراکنش‌ها به ۱۶۲هزار میلیارد ترنزکشن در ۸ماه نخست سال ۹۸ رسیده‌ایم و جالب است که بیشترین ترنزکشن‌ها به لحاظ مبلغ، در بحث ثبت‌‌نام خودرو اتفاق افتاده اما به لحاظ تعداد، بیشترین ترنزکشن در بخش حملونقل آنلاین انجام شده است و بعد از آن استارتاپ‌های فینتک، ثبت بیشترین ترنزکشن را نشان می‌دهند.
مقایسه تعداد ترنزکشن برای اینکه ببینیم بازار سنتی و بازار تجارت الکترونیک چقدر با هم فاصله دارند، نشان می‌دهد که ۸۵ درصد تراکنش‌ها از طریق کارتخوان‌ها انجام می‌شود و فقط ۵ درصد ترنزکشن‌ها از طریق اینترنت انجام می‌شود که این آمار فاصله خیلی زیادی را نشان می‌دهد که هم فرصت خوبی است و هم اینکه چون این فاصله ثابت مانده است، نشان می‌دهد که چالش‌های زیادی وجود دارد که نتوانسته‌اند این فاصله به این بزرگی را پر کنند. در مبلغ هم همین فاصله وجود دارد. اما باید ببینیم که چه چالش‌هایی وجود دارد که طی ۵سال گذشته این فاصله به این بزرگی هنوز حل نشده است.
چالش‌های اکوسیستم استارتاپی ایران در یلدا سامیت 98
هر اکوسیستمی چالش‌های ویژه خود را دارد. حتی اگر بازار را به خوبی شناسایی کرده باشد و جذب سرمایه هم انجام داده باشد، قطعا با چالش‌هایی مواجه خواهد شد. مثلا آخرین چالش قطعی اینترنت بوده که تقریبا کل کسب‌وکارهای آنلاین را دچار چالش کرد. کسب‌وکارهای کوچک و متوسط بیشترین آسیب را دیدند چون بیشترین ورودی‌شان از طریق گوگل بود و با قطعی اینترنت نمی‌توانستند کاربر جذب کنند و کسب‌وکارهای بزرگ هم به نسبت خودشان، آسیب‌های زیادی دیدند. در کنار چالش‌ها همیشه فرصت‌هایی هم وجود دارد.
طبق بررسی‌ها، در ایران هنوز در حوزه B2C، آموزش، بازی، فینتک و سلامت فرصت‌های زیادی برای راه‌اندازی کسب‌وکارهایی که خیلی بزرگ بشوند هم وجود دارد. در حوزه B2B سازمان‌های بزرگ با چالش‌های بزرگی مانند لجستیک، امنیت، تقلب، تخلف و داده‌های زیادی که دارند، مواجه هستند. بنابراین فرصت‌های خیلی خوبی وجود دارد که استارتاپ‌هایی ایجاد شوند و به این سازمان‌های بزرگ، سرویس ارائه کنند. همچنین دولت و نهادهای حاکمیتی و سازمان‌هایی مانند شهرداری‌ها، چالش‌های بسیار بزرگی در انجام وظایف خودشان یا بهبود وظایف خودشان دارند. استارتاپ‌ها در این حوزه‌ها هم می‌توانند وارد عمل شوند و به این نهادها و سازمان‌ها کمک کنند.
