ايبوك در مقابل كتاب!

• كتاب هاي محبوس (1) : چرا و چگونه ايبوک جايي در آينده مطالعه و خواندن ندارد؟
• بازار كتاب الكترونيك بسيار رشد كرده است امّا كاري كه كتاب كاغذي مي‌كند فقط كتاب كاغذي مي‌كند.
• در دنياي رسانه ؛ پيروزي حتمي با فن‌آوري ديجيتال است اما در قلمرو اقتصاد كتاب پيروزي با ديجيتال نيست.
• حتي جوانترها هم مطالعه رمان و شعر و ادبيات چاپ شده را ترجيح مي دهند.

چند هفته پيش نتايج يك پژوهش‌ آماري و گفتگوهاي ميداني درباره اقتصاد نشر در سايتي آلماني منتشر شد(2) و نكات تازه‌اي را در رقابت كتاب كاغذي و كتاب الكترونيك بر ملاء ساخت:

عليرغم برتري فن آوري هاي ديجيتالي در تمام كسب و كارهاي امروز و در زندگي روزمره ما،‌ پژوهش اخير نشان مي‌دهد كه كتاب‌هاي چاپي روز به روز عرصه را بر كتاب الكترونيك تنگ تر كرده و خواهند كرد. پيشتر از اين سوال همه ما دست‌‌اندركاران صنعت نشر و كتاب اين بود كه چرا بايد يك رمان 400 صفحه‌اي را بر روي سلولز چاپ كرد در حاليكه يك كتاب‌خوان الكترونيكي – ايبوک ريدرز– مي‌تواند صدها عنوان كتاب را در خود جاي دهد ؟ و امروز سوال ما اينست كه ” چرا اتفّاقي كه براي موسيقي و سينما افتاده براي كتاب روي نداده است ؟“ 

آمار شگفت انگيزي ما را هوشيار مي‌كند كه تعداد استفاده كنندگان ايبوک در آلمان از سال 2014 تغيير نكرده است. آنهم در آلمان كه فرايند ديجيتالي شدن لوازم زندگي از همه كشورهاي همسايه سريعتر بوده و از حيث نرخ مطالعه جايگاه بالاتري دارد. 

26 درصد از آلماني‌هاي بالاي 16 سال يعني تقريبا يك چهارم آنها در حال حاضر كتاب الكترونيك مي خوانند؛ اين رقم تقريبا مثل 5 سال گذشته است كه آمار خوانندگان ايبوک 24 درصد بوده. آمار ديگري نشان مي دهد كه 77 درصد از خوانندگان ايبوک يعني سه چهارم آنها احساس خواندن كتاب كاغذي را روي صفحات E-Link از طريق كنتراست بالا و بدون نور پشت ديسپلي مشابه سازي مي‌كنند. در حقيقت خواندن عادي و به شيوه قديمي را شبيه سازي مي‌نمايند. آخيم برگ رئيس Achim Berg سايت بيت كام  Bitkomمي‌گويد‌: ” ايبوک طرفداران زيادي دارد اما به تعداد آنها اضافه نشده است “

آخيم برگ مي‌پرسد: چرا عليرغم رشد رسانه‌هاي ديجيتالي هنوز كتاب الكترونيك رشد نكرده است؟ چرا 80 درصد آلماني ها هنوز كتاب چاپي مي‌خرند و چرا صنعت نشر فقط 6 درصد از سودش را ايبوک تامين مي كند؟

در پاسخ بايد گفت كتاب خواندن را لذّتي است متفاوت از خواندن اخبار. كتاب شيئي يا محملي است براي انديشيدن: 

اجازه مي دهيم به يك نويسندﺓ غريبه كه براي ساعت‌ها به ناخودآگاه ما، دنياي احساسات و عميق‌ترين پستوهاي وجودمان و درون روح‌مان دسترسي مستقيم پيدا كند، از اين طريق فضايي جادويي در ما ايجاد مي شود و خيال و تصور به رقص در مي‌آيد. يك كتاب خوب مثل يك شريك يا رفيق خوب است.

بوي كتاب و وزن كاغذ آن به تجربه عاطفي و خاطره احساسي ما با خواندن كتاب تعلق دارد. بر خلاف ايبوک كه مثل مهماني است كه از پشت شيشه شبانه به رختخواب ما سر مي‌زند . مثل يك اثر هنري از پشت ويترين، ايبوک معطر نيست،‌ حس ندارد، فلز است و شيشه، عاشق ايبوک نمي توان بود. ايبوک كتابي محبوس و اسير است. 

ايبوک با انسان رابطه برقرار نمي‌كند و نمي‌توان آن را به دايره دوستان قرض داد، ‌ايبوک در ساحل دريا نم مي‌كشد و خراب مي‌شود، داخل ايبوک نمي‌توان خطي كشيد و حاشيه زد  و نكته‌اي اضافه كرد، ايبوک استفاده شده  ارزان، دست دوم ودست چندم نداريم، ايبوک، ما  را از قفسه كتاب و بوي كتاب محروم  مي كند و نمي‌توانيم كتابي را كه سال‌ها پيش خوانده‌ايم در قفسه كتابخانه‌مان جستجو كنيم؛ فقط يكبار خوانده مي‌شود.

كتاب اجازه دارد از دستمان رها شود و به زمين بيفتد و نياز به سيم باطري و متعلقات و اكسسوري ندارد، وسط كتاب پريدن ساده و گاه لازم است، ورق زدن و ديدن عكس ها و خواندن زيرنويس‌ها پيش از خواندن كل كتاب آسان است، مي‌تواني ديد تا كجاي كتاب خوانده‌اي. تازه احتياج نداري كه ابتدا 150 يورود يا 10 ميليون تومان پول بدهي تا شروع به خواند كتاب كني. 

دامنه رقابت كتاب كاغذي با كتاب الكترونيك و تفاوت‌ها و امتيازات آن فصل ديگري است: پژوهشگران مغز و اعصاب مشغول مطالعه اثرات مانيتور بر سيستم عصبي انسان‌ها هستند و رمز گشايي مي‌كنند: چيزي كه پژوهشگران كشف كرده‌اند آنست كه مغز انسان متن كتاب را مثل مناظر واقعي درك مي‌كند . مغز نه تنها تركيب حروف را به صورت ساختار ثابت كلمات مي‌بيند و آنها را تصوير برداري مي‌كند بلكه تصوير و ساختار ثابت را دوست دارد. بنابراين مغز دوست دارد كه مطالب را روي كاغذ چاپي دنبال و پردازش كند تا از طريق ايبوک با  فونت‌هاي متغير و ساختار متفاوت چشم آزادانه ميان مطالب چاپ شده بر كاغذ يا نشان داده شده روي مانيتور (ديسپلي) تفاوت قائل مي‌‌شود.

اينها همه پاسخ به سوال اوّل ما و عوامل جاماندن ايبوک از ديگر رسانه هاي ديجيتالي نيست . مساله فقط سلامتي چشم و نارضايتي مغز و قيمت بالا نيست. ظاهراً موجوديت ايبوک در قياس با ديگر رسانه‌هاي خواندني در دنياي رسانه دچار خطر شده است. براي مثال مايكروسافت از تابستان ايبوک نفروخته است. چون برايش ديگر نمي‌ارزد . كتاب ثابت كرده است كه به حيات خود با نشاط بيشتر ادامه مي‌دهد چون در بقاي اصلح كامل و عالي جلوه كرده است.

ايبوک آينده خواندن نيست. هر چند كه فن آوري ديجيتال براي روزنامه‌ها، راديو و تلويزيون، فيلم و سينما و موسيقي كمك بسيار بزرگي بود و سرعت بالاتر و توسعه گسترده‌تر و تبليغات هدفمند و درك جهاني و راحتي بيشتري را به رسانه‌ها ارزاني داشته اما ايبوک آينده خواندن نيست.

1. Eingesperrte Bücher كتاب‌هاي محبوس 
2. اين گزارش با استفاده ازتحقيق منتشر شده در سايت آلماني زبان RedaktionsNetzwerkDeutschland  تهيه و تدوين شده است.