مهاجرت دلیل‌های زیادی دارد و می‌تواند علت‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی داشته باشد. اما مهاجران در کشورهای دیگر، همیشه ریشه در خانه دارند و به دنبال تعامل با وطن خود هستند. این تعامل جنبه مالی هم دارد. بسیاری از مهاجرانی که در کشورهای دیگر فعالیت می‌کنند، بخشی از درآمد خود را به وطن‌شان می‌فرستند تا بتوانند به لحاظ مالی به خانواده خود کمک کرده باشند. این روند جریان معکوس هم دارد و بسیاری از خانواده‌ها به فرزندان یا یکی از اعضای خانواده خود که به هر دلیلی (تحصیل، درمان و غیره) در کشور دیگری زندگی می‌کند، ماهانه مبلغ مشخصی می‌فرستند. این نقل‌وانتقال پول هزینه زیادی دارد و به صورت سنتی اغلب با کارمزدهای بالا و توسط صرافی‌ها انجام می‌شود. اما امروز کسب‌وکارهای جدیدی به وجود آمده‌اند که کار انتقال پول بین کشورهای مختلف و برای افراد معمولی را آسان کرده‌اند. این کسب‌وکارها، رمیتنس نام دارد.
- حجم رمیتنس تا یک‌سوم درآمد ناخالص داخلی کشورها
شاید به نظر این نقل‌وانتقال پول بین‌المللی در مقایسه با معاملات بین کشورها ناچیز به نظر برسد، اما برخلاف این تصور، پولی که از کشورها خصوصا کشورهای توسعه‌یافته توسط کارگرها، به خانواده خود در کشورهای درحال‌توسعه منتقل می‌شود، به قدری زیاد است که با میزان کمک‌های بین‌المللی مقایسه می‌شود. سال 2014 بیشترین رکورد را در این نقل‌وانتقال‌ها با 436میلیارد دلار زد و سال 2015 هم 582 میلیارد دلار از طریق ابزارهای رمیتنس، پول به کشورهای درحال‌توسعه منتقل شد. بیشترین کشورهایی که از طریق رمیتنس پول دریافت می‌کنند، هند و چین هستند و آنها سالانه ده‌ها میلیارد دلار با این روش از مهاجران خود در کشورهای دیگر پول دریافت می‌کنند. به عنوان مثال سه سال گذشته، در سال 2014، کشور هند به تنهایی 70 میلیارد دلار و چین 64 میلیارد دلار پول از مهاجران خود دریافت کردند. فیلیپین، مکزیک، پاکستان، نیجریه، مصر، بنگلادش و ویتنام، رده‌های بعدی این جدول را پر کرده‌اند.
وسعت جهانی رمیتنس در دنیا در سال 2016 به 585 میلیارد دلار رسید که از این مقدار 442 میلیارد دلار به کشورهای درحال‌توسعه از طریق 250 میلیون کارگر مهاجر رسیده بود. این مبلغ زیاد، باعث رشد اقتصادی زیادی در کشورهای درحال‌توسعه می‌شود و اهمیت زیادی دارد، گاه حتی این مبالغ تا یک‌سوم درآمد ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد. از سال 1983 آمریکا در صدر فهرست کشورهایی بود که بیشترین پول را از طریق رمیتنس از دست داده است. بعد از آنها، روسیه، عربستان سعودی و سوئیس کشورهای بعدی هستند.
- راهکار استارتاپ‌ها برای مشکل انتقال پول مردم
در ایران نقل‌وانتقال پول به صورت بین‌المللی کار ساده‌ای نیست و قوانین سختگیرانه‌ای در این زمینه وجود دارد. با این حال این حوزه به دور از چشم استارتاپ‌ها نبوده و کسب‌وکارهای متعددی در این زمینه شروع به فعالیت کرده‌اند. با اینکه تعداد این استارتاپ‌ها کم است، اما رو به رشدند و تلاش می‌کنند وسعت کار خود را با تسهیل قوانین داخلی بیشتر کنند. «پرشین دانشجو» یکی از این استارتاپ‌هاست. این کسب‌وکار خدمات مربوط به هزینه‌های دانشجویی را مانند ثبت‌نام آزمون‌های بین‌المللی TOEFL iBT، GRE، IELTS، ACCA، CIMA، PMP و غیره را انجام می‌دهد و خدمات دیگری هم مثل پرداخت هزینه پذیرش دانشگاه‌ها، پرداخت هزینه وقت سفارت کشورهای مختلف و نقد درآمدهای ارزی را نیز ارائه می‌کند. این کسب‌وکار برای خانواده‌هایی مناسب است که می‌خواهند به دانشجوی خود در کشوری دیگر پول منتقل کنند.
«پیمنت۲۴» استارتاپ دیگر فعال در حوزه پرداخت‌های آنلاین بین‌المللی است. البته این استارتاپ شیرازی این روزها بیشتر به علت فروش ارزهای دیجیتالی مانند بیت‌کوین و اتریوم شهرت دارد. با این همه خدمات دیگری هم دارد. از طریق این استارتاپ می‌توان پرداخت‌های دانشجویی را انجام داد، در آزمون‌های بین‌المللی ثبت‌نام کرد، از وب‌سایت‌ها و فروشگاه‌های خارجی خرید کرد و هزینه‌های سفارت را پرداخت کرد. پیمنت 24 در ازای پرداخت هر خدمت کارمزد دریافت می‌کند و از این طریق درآمدزایی دارد. «تهران پیمنت» کسب‌وکار دیگر ارزی است که دقیقا همین خدمات را ارائه می‌کند. با این تفاوت که تمرکز بیشتری روی صدور کارت‌های اعتباری بین‌المللی دارد و مسترکارت و ویزاکارت صادر می‌کند. کاربران تهران پیمنت در عین حال می‌توانند برای پرداخت در این استارتاپ از کارت‌های اعتباری بین‌المللی و روش‌های دیگر مانند وب‌مانی، اسکریل و پی‌پال استفاده کنند. این مسئله بیش از آنکه برای کاربران داخل کشور کارآیی داشته باشد، برای کاربران خارج ایران مفید است.
اما استارتاپ‌های ارزی کار بیشتری نسبت به پرداخت ثبت‌نام‌های آزمون‌های بین‌المللی انجام می‌دهند. «ایران‌پی» و «پی‌پول» دو استارتاپی هستند که به گردشگران خارجی در کشور کمک می‌کنند تا مشکلی در زمینه ارز و پرداخت نداشته باشند. ایران‌پی به گردشگران خارجی کارت ارائه می‌کند که ارز آن به ریال است و به شبکه شتاب متصل است و می‌توان آن را با مسترکارت یا ویزاکارت گردشگر شارژ کرد. پی‌پول دو شبکه بانکی داخلی کشور و شبکه حساب‌های بین‌المللی را به هم متصل نمی‌کند، بلکه خود نقطه اتصال می‌شود. در پی‌پول گردشگران بدون آنکه مجبور باشند ارز خود را به ریال تبدیل کنند، می‌توانند در داخل کشور خرید کنند. خرید آنها شبیه خرید اینترنتی است. آنها از حساب بین‌المللی خود برداشت می‌کنند و پی‌پول این مبلغ را به ارز ریال تبدیل می‌کند و به شبکه بانکی داخلی می‌آورد و به حساب پذیرنده منتقل می‌کند.
استارتاپ دیگری به نام آرمانی یا RMoney خلاقیت به خرج داده و درگاه پرداخت اینترنتی ارائه می‌دهد. با این تفاوت که API آنها خرید را به صورت بین‌المللی فراهم می‌کند. این مسئله برای کسب‌وکارهایی مناسب است که می‌خواهند بازار فروش خود را از محدوده مرزهای کشور خارج کنند و علاوه بر مشتریان داخلی، خرید اینترنتی را برای مشتریان خارجی خود نیز فراهم کنند. این استارتاپ تلاش دارد با کمک هوش مصنوعی نرخ‌های لحظه‌ای ارز را محاسبه کند و از این طریق، ریسک مبادلات ارزی را برای کاربران خود به حداقل برساند. استارتاپ «رُدپی» نیز دقیقا همین کار را انجام می‌دهد و تلاش دارد فروش بین‌المللی را برای کسب‌وکارها راحت کند. ردپی در عین حال خرید و فروش بیت‌کوین را نیز انجام می‌دهد.
- زیر چتر صرافی‌ها
فعالیت استارتاپ‌های ارزی به‌اندازه‌ای جدی‌شده که اخیرا ناصر حکیمی، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی کشور اعلام کرد رگولاتور این استارتاپ‌های فینتک، صرافی‌ها هستند و این استارتاپ‌ها برای ادامه فعالیت باید با یکی از صرافی‌ها یا بانک‌های دارای مجوز فعالیت ارزی قرارداد ببندند. حکیمی گفت: «اجازه نمی‌دهیم فین‌تک‌ها بدون مجوز خریدوفروش ارز کنند. بانک و صرافی اجازه خریدوفروش ارز دارند و فین‌تک‌ها زیر چتر آنها می‌روند و می‌توانند تکنولوژی خود را عرضه کنند.» هدف اصلی از این تصمیم‌گیری رشد هردو کسب‌وکار است. خوب و بد این تصمیم‌گیری به کنار، استارتاپ‌های حوزه ارزی باید تلاش زیادی کنند تا بتوانند در عین حال که خود را به جامعه بیش از گذشته معرفی می‌کنند، نقل‌وانتقال پول و ارز را بیش از گذشته برای مردم ساده کنند.
