فینتک این روزها به موضوع مورد علاقه رویدادهای مختلف مالی و بانکی تبدیل شده است؛ رویدادهایی که گاه در سطح استارتاپ‌ها، شرکت‌ها و یا رگولاتوری برگزار می‌شود. از آنجایی‌که فعالان فینتک با چالشی به نام رگولاتوری و نظارت در کشور مواجه هستند، در اکثر این رویدادها بحث رگولاتوری داغ است. در همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت که 13 و 14 دی‌ماه توسط پژوهشکده پولی و بانکی برگزار شد نیز پنلی به فینتک اختصاص داشت. در این پنل تعدادی از فعالان بانکداری الکترونیک و فناوری از شرکت‌های خصوصی و دولتی و همچنین از دولت حضور داشتند.
پیش از برگزاری این پنل برخی از عدم‌حضور بازیگران اصلی فینتک کشور در پنل شاکی بودند اما در طی برگزاری پنل نیز مشخص بود که تعداد اندکی از این بازیگران برای شرکت در رویداد علاقه‌ای نشان دادند.
«چرایی»، «چگونگی» و «چالش‌ها و موانع» سه محور اصلی بودند که در پنل «فینتک، زیرساخت‌ها، الزامات و چالش‌ها» با حضور سید‌فرشید یعسوبی مدیر برنامه‌ریزی و پایش عملکرد شرکت‌ها در شرکت ملی انفورماتیک، ناصر حکیمی مدیرکل فناوری اطلاعات و ارتباطات بانک مرکزی، علیرضا عزیزخانی مدیر توسعه کسب‌وکار شرکت خدمات انفورماتیک، خسرو سلجوقی عضو هیات‌عامل سازمان فناوری اطلاعات کشور، علیرضا دلیری معاون توسعه مدیریت و منابع معاونت فناوری ریاست جمهوری و با مدیریت حامد قنادپور، مدیرعامل شرکت تجارت الکترونیکی ارتباط فردا به آن پرداخته شد.
- حرکت از پرداخت به سمت بانکداری باز و اجتماعی‌شدن
قنادپور که شرکت تحت مدیریت او در زمینه فینتک فعال است، آماری از سرمایه‌گذاری‌هایی که در دو سه سال اخیر در دنیا بر حوزه فینتک انجام شده است، ارائه داد. به گفته او، سرمایه‌گذاری در فین‌تک‌ها در سال 2014 نسبت به سال 2013، 165 درصد رشد کرده و به بیش از 6.9 میلیون دلار رسیده و در سال 2015 سرمایه‌گذاری در حوزه فین‌تک‌ها به 9.4میلیون دلار رسیده است. حوزه‌های مختلفی در فین‌تک‌ها وجود دارد؛ برای مثال در حوزه
Lending و سرمایه‌گذاری‌های مشارکتی در سال 2015، 3.2 میلیون دلار سرمایه‌گذاری در دنیا انجام‌شده درحالی‌که در سال 2014، به میزان 1.3 میلیون دلار بوده و یک رشد 3 برابری داشته است. از طرف دیگر حوزه پرداخت که حوزه جالبی در ایران است و چالش همه میزگردهاست، تمرکز بر این حوزه در دنیا در سال 2013، 0.6 میلیون دلار بوده و در سال 2014 این مقدار 4 برابر شده و به 2.4 میلیون دلار رسیده است و در سال 2015 تقریباً نصف شد و به 1.5 میلیون دلار سرمایه‌گذاری رسید؛ یعنی از حوزه پرداخت به سمت بانکداری باز و اجتماعی‌شدن می‌رویم.
قنادپور در بخشی از پنل چالش‌های فرهنگی موجود را مطرح کرد و اینکه همه ما، بانک‌ها رگولاتورها و فین‌تک‌ها باید بتوانند ذهنیت خودشان را بشناسند. او در این خصوص گفت: «ما نمی‌دانیم که فضای فین‌تک‌ها چیست و فضای ابهامی زیاد وجود دارد. خود بانک‌ها وقتی می‌خواهند API را در اختیار کسی قرار دهند می‌گویند که باید به‌صورت انحصاری با من کار کنید. در همه‌جا این انحصار وجود دارد. این تغییر فرهنگ باید به وجود بیاید. در خصوص فین‌تک‌ها هم همین‌طور است.»
- فینتک فقط بانکداری نیست
یعسوبی صحبت‌هایش را با ارائه تعریفی از فینتک آغاز کرد. به گفته یعسوبی، فینتک مجموعه‌ای از فعالیت‌های کسب‌وکار مبتنی بر فناوری‌های پیشرفته است که از فناوری‌های هوشمندانه برای ارائه خدمات مالی در ابعاد گسترده استفاده می‌کنند. یعسوبی افزود: «وقتی صحبت از فین‌تک‌ها می‌کنیم، فقط بحث بانکداری مطرح نیست. در کنارش بیمه، کلان داده‌ها و تحلیل نیز مطرح می‌شود. طبیعتاً یکی از مهم‌ترین موضوعات این حوزه بحث پرداخت است.»
مدیر برنامه‌ریزی شرکت ملی انفورماتیک اصطلاح جالبی را برای فین‌تکی‌ها به کار برد و گفت: «شیفتگان تکنولوژی و به عبارتی تی‌شرت‌پوشان در کنار بانکداران و سرمایه‌گذاران کت‌وشلوارپوش قرار بگیرند و یک تحول بانکداری را ایجاد کنند.»
یعسوبی در بخشی از صحبت‌هایش درباره دوره‌های مختلف فینتک تصریح کرد: «هر استارتاپی از ۵دوره تشکیل می‌شود. فینتک هم از این موضوع مجزا نیست؛ از محرک فناوری، اوج حباب، انتظارات، ترکیدن حباب گرفته تا سراشیبی روشنفکری و در انتها فلات هموار و بهره‌برداری. در حال حاضر ما در مرحله فلات قرار داریم و آمادگی لازم را در خصوص برخورد با فین‌تک‌ها برخوردار هستیم.»
او با اشاره به اکوسیستم فینتک اظهار کرد: «درون بحث فینتک اکوسیستمی وجود دارد و برای اینکه آن اکوسیستم‌ها زنده بمانند باید ذی‌نفعان موردتوجه قرار بگیرند. در این اکوسیستم هم مشتری هست و هم کارمند هست و هم بانک‌های سنتی وجود دارد. از طرف دیگر یک استاندارد جهانی رگولاتوری وجود دارد. همه اینها به زنده ماندن ما کمک می‌کند.»
- دخالت دولت هرچه کمتر، بهتر
از سلجوقی درباره دیدگاهش درخصوص دخالت دولت در فین‌تک‌ها سؤال شد. او که به‌عنوان عضو هیات‌عامل سازمان فناوری اطلاعات کشور در این پنل حضور داشت، مخالفت خود را با حضور پررنگ دولت در این زمینه اعلام کرد و گفت: «برداشت شخصی من این است که طبیعتاً هر چه دولت‌ها کمتر در این زمینه دخالت کنند، بهتر است ولی بخش‌هایی است که دولت در نقش رگولاتوری و هموارکننده می‌تواند کمک کند تا موانعی را که مخصوصا در کشور ما حاکم است تا حدودی برطرف کند.» در ادامه سلجوقی از مدت‌زمان طولانی که برای ایجاد قوانین و مقررات در کشور صرف می‌شود، گفت و توضیح داد: «در حال حاضر اقتصاد دنیا روی سه مقوله می‌چرخد؛ اقتصادهای کارایی‌محور، نوآورانه‌محور و منبع‌محور. ما در اقتصاد منبع‌محور هستیم و باید به سمت اقتصاد کارایی‌محور برویم. اگر بخواهیم به سمت اقتصاد نوآورانه‌محور برویم باید یک جهش انجام بدهیم و جهش اجازه این را نمی‌دهد که در یک نظام اداری برای دریافت یک مجوز چندین سال وقت صرف شود.»
نتیجه‌گیری صحبت‌های سلجوقی در این بخش از پنل این بود: «به نظر من اگر ما فقط بتوانیم در نقش رگولاتوری، تسریع‌کننده باشیم نه اینکه خیلی به‌عنوان مجوز‌دهنده وارد شویم، شاید مفید واقع شود.» همچنین سلجوقی به کتاب جالبی با عنوان «اتحاد رقبا» که علیت موفقیت هند در بخش آی‌تی را مطرح می‌کند، اشاره کرد و گفت: «اصل شعار این کتاب این است، همکاری در عین رفاقت. ما هم در ایران چنین چیزی را داریم و شعارش این است: تخریب در عین رفاقت. این مسئله بین دولتی‌ها، بخش خصوصی و بخش خصوصی و دولتی وجود دارد و اینکه چه زمانی ما می‌توانیم این تخریب را به همکاری در عین رقابت تبدیل کنیم الله‌اعلم.»
- چالش سیاسی و اقتصادی فین‌تک‌ها
دلیری که به‌عنوان نماینده دولت در این پنل حضور داشت، از دید مثبت معاونت فناوری ریاست جمهوری نسبت به فین‌تک‌ها گفت. او با اشاره به نفوذ فناوری در فعالیت‌های اقتصادی گفت: «در حوزه‌های خدماتی و پشتیبانی هم این نفوذ دیده می‌شود. یکی از این خدمات فعالیت‌های مالی است که هزینه‌ها را کاهش می‌دهد و به روند انجام کار سرعت می‌بخشد. از طرف دیگر سرمایه‌گذاری هم آن سرمایه‌گذاری سنتی نیست.»
معاون توسعه مدیریت و منابع معاونت فناوری ریاست جمهوری به ایجاد نظام تأمین مالی اقتصاد دانش‌بنیان اشاره کرد و گفت: «باید نظام تأمین مالی اقتصاد دانش‌بنیان را با همکاری بانک مرکزی و سازمان مدیریت و وزارت دارایی تهیه کنیم و به دولت بدهیم. این نظام مالی چندین حوزه را دربرمی‌گیرد تا بحث فین‌تک‌ها هم با نظارت بانک مرکزی بتواند رسمیت پیدا کند.»
دلیری چالش‌های پیشروی فین‌تک‌ها در سال‌های اخیر را از دو جنس سیاسی و اقتصادی دانست و گفت: «در این چند سال ما دو نوع مقاومت می‌بینیم؛ یکی مقاومت سیاسی است که اگر به نظرم این موارد سیاسی را حذف کنیم، این مقاومت‌ها کمتر می‌شود. برای مثال ورود استارتاپ‌ها و برگزاری رویدادها را به معانی نفوذ می‌گیریم. نکته دیگر بحث‌های اجتماعی و اقتصادی است. برای مثال اسنپ جزو مقوله‌های اقتصادی است و باعث بهبود بازار شده است و درنهایت موجب بهره‌وری می‌شود.» او درباره دخالت دولت در فعالیت فین‌تک‌ها معتقد است که این فعالیت‌ها نیازی به حمایت دولت ندارند ولی نظارت، لازمه ادامه حیات آنهاست.
- نقش بازیگران فینتک مشخص شود
عزیزخانی که به نوعی نماینده شرکت‌های ارائه‌دهنده راهکارهای بانکی بود بحث زیرساخت‌های فنی و Open API ها را مطرح کرد. او با اشاره به اینکه فین‌تک‌ها در هر حوزه‌ای نیاز به سرویس‌های مالی و بانکی دارند، گفت: «خیلی‌ها وارد مقوله Open APIها شده‌اند. شرکت‌هایی که ارائه‌دهنده سرویس‌های بانکی هستند مانند شرکت خدمات انفورماتیک و دیگر شرکت‌ها به نحوی روی APIها کار می‌کنند.»
اعتقاد مدیر توسعه کسب‌وکار شرکت خدمات انفورماتیک بر این بود که باید از سرویس‌های بانکی فراتر رفت و به API Banking رسید. او افزود: «در این چند سال اخیر همه وارد حوزه‌های پرداخت و Lending شده‌اند. این سرویس‌ها همین الآن هم در سرویس‌های اتمیک و API Bankingها می‌توانند وجود داشته باشند؛ اما آیا در دیگر حوزه‌هایی که فین‌تک‌ها واردشده‌اند مانند خرده‌فروشی و بانکداری سرمایه‌گذاری سرویس‌های مالی آن وجود دارد؟» به گفته عزیزخانی، باید کسی باشد که اکوسیستم را برای فین‌تک‌هایی که وارد این موضوع می‌شوند، ترسیم کنند و نقش‌های بازیگران را تدوین کنند.
عزیزخانی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به موضوع امنیت پرداخت و اینکه فین‌تک‌ها خیلی چالش امنیت ندارند. او دراین‌باره توضیح داد: «امنیت هم موضوع بسیار مهم دیگری است که در بانک‌ها دغدغه اصلی است و هنوز چاره درستی برای آن اندیشیده نشده است؛ اما فین‌تک‌ها خیلی چالش امنیت ندارند و می‌گویند تأمین‌کننده است که باید امنیت موردنیاز را برای فین‌تک‌ها تأمین کند. اینها مقوله‌هایی است که فرایندهای عملیاتی را در فینتک با بانک‌ها و مؤسسات مالی متفاوت می‌کند.»
- روی مصرف‌کننده تمرکز کنیم
بحث رگولاتوری و نقشی که رگولاتور می‌تواند در این صنعت ایفا کند، از دیگر موضوعات مطرح‌شده در پنل بود که ناصر حکیمی به‌عنوان نماینده بانک مرکزی توضیحاتی در این مورد ارائه کرد.
حکیمی در ابتدای صحبت‌هایش خبری برای شرکت‌های فینتک داشت و آن اینکه حاکمیت برای حمایت روی شرکت‌های فینتک زوم کرده است و در ادامه این هشدار را هم داد که باید این شرکت‌ها فوق‌العاده نگران باشند چراکه این حمایت بسیار پرهزینه خواهد بود. به گفته حکیمی، فین‌تک‌هایی که خواهان حمایت هستند نمی‌دانند که خودشان را در چنگال بهیموتی می‌اندازند که از آن خلاصی نخواهند داشت.
حکیمی از تغییر دیدگاه صحبت کرد و گفت: «اگر می‌خواهیم به‌عنوان وظیفه حاکمیت فضا را برای کسب‌وکارها مهیا کنیم باید تغییر دیدگاه داشته باشیم. ما باید از مصرف‌کننده حمایت کنیم نه از تولیدکننده. تولیدکننده کسی است که ریسک می‌کند و جواب ریسکش را با توجه به هوشمندی خودش می‌گیرد.»
حرف آخر حکیمی در این بخش از پنل این بود که «ما باید مصرف‌کننده را مدنظر قرار دهیم و برای تولیدکننده فقط خط قرمزهایی که احتمالا دارد را مشخص کنیم. من هم باید از آن بالا روی بازار نظارت داشته باشم.»
