اهمیت حسابداری و برنامه‌ریزی‌های مالی منجر به اختراع و گسترش کامپیوترها شد. با اینکه محاسبات بزرگ را به آنها سپردیم، اما در محاسبات کوچک همچنان نیاز به کمک داریم. حسابداری، کوچک و بزرگ نمی‌شناسد. فرقی نمی‌کند کسب‌وکاری با ارزش چند‌ده‌میلیارد تومانی داشته باشیم یا صرفا دانشجویی ساده باشیم که نه درآمد مشخص دارد و نه هزینه‌های منظم. بدون برنامه‌ریزی مالی نمی‌توان به هیچ هدفی دست پیدا کرد. با وجود اینکه شرکت‌ها و کسب‌وکارهای بزرگ، استفاده از نرم‌افزارهای مالی و حسابداری را یاد گرفته‌اند، اما مدیریت مالی کسب‌وکارهای کوچک و مدیریت مخارج شخصی به همان شیوه سنتی خودش باقی مانده؛ ولی اکنون تلفن‌های هوشمند وارد شده‌اند و به‌مرور نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های حسابداری شخصی نیز طراحی شده و رشد می‌کنند.
در ابتدا این نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌ها تنها محیط‌های ساده‌ای بودند که کاربر در آن مجبور بود تمام اطلاعات را مانند تاریخ، بدهکاری و بستانکاری، میزان درآمد یا هزینه، نوع حساب بانکی و هزینه را به‌صورت دستی وارد کند؛ اما با گذشت کمتر از 5 سال، این حوزه تحول زیادی داشته است.
اکنون استارتاپ‌های حوزه مدیریت مالی شخصی یا PFM شرایط را برای کاربران بسیار تغییر داده‌اند. در بهترین حالت، کاربران نیازی به ورود هیچ‌گونه اطلاعاتی ندارند. نرم‌افزار پیامک‌های بانکی را می‌خواند یا از خود بانک اطلاعات را از طریق API دریافت می‌کند. میزان درآمد یا هزینه، روز و ساعت و نوع حساب بانکی را ثبت می‌کند و مهم‌تر از همه با دسترسی به اطلاعاتی که بانک در اختیار این نرم‌افزارها قرار می‌دهد، می‌توانند نوع پذیرنده‌ها را نیز تشخیص دهند و ثبت کنند که کاربر در چه زمینه‌ای تراکنش داشته است. آیا حقوق ماهانه را دریافت کرده؟ آیا به‌حساب فردی پول واریز کرده یا غذا خورده و یا لباس و کتاب خریده است؟ در انتهای ماه نیز به کاربر اطلاع می‌دهد بیشترین هزینه را در چه زمینه‌هایی داشته است. کاربر با این اطلاعات می‌تواند با دید روشن‌تری برنامه‌ریزی مالی انجام دهد. متوجه می‌شود در این ماه بیش از آنچه فکر می‌کرده در کافی‌شاپ‌ها وقت گذرانده و هزینه کرده است، تعمیرات ماشین علت کم‌شدن بودجه پس‌اندازش بوده و اگر بخواهد پول بیشتری جمع کند، باید کمتر لباس بخرد.
کاربران می‌توانند برای PFMها مسیر و هدف تعیین کنند. می‌توانند به نرم‌افزار بگویند در چند سال آینده قصد دارند خانه بخرند، کسب‌وکار خود را گسترش دهند یا حتی ازدواج کنند. خود نرم‌افزار بودجه مورد نیاز کاربر را با مشورت او مشخص می‌کند. به او پیشنهاد می‌دهد باید چه مدت (ماه یا سال) بودجه جمع‌آوری کند یا با توجه به اینکه در چه بانک‌هایی چه نوع حساب‌هایی دارد، چه نوع وام یا تسهیلات بانکی به او تعلق می‌گیرد که می‌تواند از آنها استفاده کند. اگر کاربر از رفتاری که نرم‌افزار برایش تعیین کرده، تخطی کند، به او تذکر می‌دهد، چشم‌اندازش تغییر می‌کند و از هدفش دورتر می‌شود. هوش و دانش این نرم‌افزار، ترکیبی از دانش مدیریت مالی و هوش مصنوعی است.
- راه دور PFMهای ایرانی
البته هنوز همه PFMها خصوصا نرم‌افزارها و استارتاپ‌های داخلی نتوانسته‌اند به چنین هدفی دست پیدا کنند. آنهایی که شروع به کار کرده‌اند با همه بانک‌ها در تعامل نیستند و تنها می‌توانند پیامک‌های بانکی کاربران را با اجازه آنها ذخیره کنند و خود کاربر باید به نرم‌افزار بگوید هزینه یا درآمد در چه زمینه‌ای بوده است. بانک‌ها با وجود اینکه سالانه هزینه‌های گزافی بابت ارسال پیامک‌های بانکی متحمل می‌شوند و از اطلاعات کامل تراکنش‌ها استفاده‌ای نمی‌برند و تنها آنها را ذخیره می‌کنند، اما به استارتاپ‌های مدیریت مالی هم اعتماد کافی پیدا نکرده‌اند که این اطلاعات را در اختیار آنها قرار دهند. از سویی هر بانک شرایط خاص خود را برای همکاری با استارتاپ‌های PFM دارد. تا رسیدن به این چشم‌انداز که بتوانیم مدیریت مالی شخصی و کسب‌وکار خرد خود را به‌صورت کامل به این نرم‌افزارها بسپاریم، راه زیادی مانده است.
نیوُ، یکی از این استارتاپ‌هاست. این PFM که چند‌سالی است مشغول فعالیت است، در حال حاضر می‌تواند پیامک‌های بانکی کاربران را بخواند و با بانک‌های آینده، انصار، پست‌بانک، تجارت و پارسیان همکاری دارد. این استارتاپ به کاربران اجازه می‌دهد در بیش از یک دستگاه به این نرم‌افزار وارد شوند. در نتیجه کاربران با کمک حساب‌های ابری می‌توانند هم از پنل وب‌سایت این استارتاپ و هم از تلفن همراه و تبلت خود مدیریت مالی را انجام دهند. بیش از نیمی از کاربران این استارتاپ را صاحبان کسب‌وکارهای کوچک مانند بوتیک‌های لباس‌فروشی، داروخانه‌های کوچک، سوپرمارکت‌ها و آرایشگاه‌ها تشکیل می‌دهند.
پولام، استارتاپ دیگری است که تصمیم گرفته تا زمانی که زیرساخت خوب و مناسبی برای این PFM به وجود نیامده به مرحله عرضه عمومی نرسد. به گفته بنیانگذار این استارتاپ، مذاکره با بانک‌ها، طولانی‌ترین و دشوارترین بخش توسعه این کسب‌وکار است. یکی دیگر از اهداف پولام، کاهش هزینه ارسال پیامک برای بانک‌ها و ارائه خدمات کوچک به آنهاست. آنالیزا نیز استارتاپ PFM داخلی دیگر، همانطور که از نامش پیداست به دنبال تحلیل و آنالیز اطلاعات کاربران است. این استارتاپ می‌تواند پیامک‌های بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری را بخواند و آنها را تحلیل کند و انتهای هر ماه گزارش مالی را که از روی تراکنش‌ها و حساب‌های کاربر تهیه کرده است، در قالب جدول اکسل به ایمیل کاربران ارسال کند.
از آنجایی که PFMها نه به درگاه بانکی نیاز دارند و نه مانند کیف‌پول‌ها بخشی از بودجه کاربران را نگهداری می‌کنند، نهادهای رگولاتوری و سیاستگذاری نیز دغدغه و مشکل خاصی با آنها ندارند. این دسته از استارتاپ‌های فین‌تکی بدون حاشیه کار خود را در داخل کشور شروع کرده و در مسیر تعامل با بانک‌ها برای گسترش فعالیت‌های خود هستند
فاکتورکن، استارتاپ دیگری است که کارایی متفاوت‌تری دارد و برای صاحبان کسب‌وکارهای کوچک، فروشگاه‌های اینترنتی و شرکت‌های توزیع و پخش قابل استفاده است. با استفاده از آن، کاربران می‌توانند فاکتور تمام خرید و فروش‌های خود را به‌صورت دسته‌بندی شده داشته باشند. این نرم‌افزار به کاربران اجازه می‌دهد اطلاعات انبار و حسابداری‌های ماهانه خود را نیز در فضای این برنامه ذخیره کنند تا بدانند حین فروش یک محصول خاص چه تعداد از آنها در انبار موجود است. برنامه‌هایی از این دست کار انبارداری و حسابداری در کسب‌وکارهای کوچک را بسیار راحت می‌کنند. نرم‌افزار حسابداری کسبه نیز مانند فاکتورکن مشاغل را هدف قرار داده و مدیریت مالی آنها را به عهده دارد. این استارتاپ، محصولات خود را براساس نوع کاربران و مصارف آنها تفکیک کرده است؛ بنابراین اگر کاربری بخواهد از این نرم‌افزار استفاده شخصی داشته باشد، باید نرم‌افزار حسابداری جیبی کسبه را دریافت کند و اگر صاحب کسب‌وکار باشد، باید از نرم‌افزار فروشگاهی کسبه استفاده کند که خدمات متنوع‌تری دارد. به عنوان مثال، می‌توان چک‌ها و قسط‌ها را مدیریت و پیگیری کرد و حتی در صورت نیاز کاربران، سرویس‌های بانکی مانند انتقال وجه را فرامی‌خواند و افراد می‌توانند از درگاه‌های بانکی بانک‌ها برای انتقال پول استفاده کنند.
دراپز، استارتاپ دیگری است که با توجه به نامش از ضرب‌المثل «قطره قطره جمع گردد وانگهی دریا شود» پیروی می‌کند. هدف دراپز پس‌انداز بیشتر است. این نرم‌افزار رفتار مالی کاربران را تحلیل می‌کند و براساس آن به کاربر پیشنهاد می‌دهد بهترین راه برای پس‌انداز بیشتر آنها چیست. در انتهای هر ماه نیز تلاش دارد با ارائه گزارشی از رفتار مالی کاربر به او نشان دهد چه نکات مثبت و منفی در دخل و خرج خود داشته است. نرم‌افزار حسابداری شخصی پارمیس نیز یکی از PFMهای قدیمی ایرانی است که می‌تواند مدیریت مالی را برای خانواده آسان کند. کاربران با استفاده از این نرم‌افزار می‌توانند علاوه بر هزینه‌ها و درآمدها، چک، قسط، صندوق و سایر منابع مالی خود را نیز مدیریت کنند. یکی دیگر از نوآوری‌های پارمیس تعریف کاربران داخل دفترچه تلفن همراه است که کاربران با استفاده از آن می‌توانند افراد را برای این نرم‌افزار تعریف کرده و با آنها تعاملات مالی داشته باشند. این نرم‌افزار در عین حال اطلاعات بانکی زیادی در اختیار کاربران قرار می‌دهد تا آنها بتوانند در تصمیم‌گیری‌های مالی خود بهتر عمل کنند.
به‌صورت کلی از آنجایی که PFMها نه به درگاه بانکی نیاز دارند و نه مانند کیف‌پول‌ها بخشی از بودجه کاربران را نگهداری می‌کنند، نهادهای رگولاتوری و سیاستگذاری نیز دغدغه و مشکل خاصی با آنها ندارند. این دسته از استارتاپ‌های فین‌تکی بدون حاشیه کار خود را در داخل کشور شروع کرده و در مسیر تعامل با بانک‌ها برای گسترش فعالیت‌های خود هستند. آینده برای آنها روشن است و این چشم‌انداز که روزی هر کس حداقل از یکی از نرم‌افزارهای این استارتاپ‌ها استفاده کند، دور نیست.
