محمدجواد شکوری‌مقدم، پس از دریافت نشان کارآفرینی امین الضرب از اتاق بازرگانی تهران، در گفت‌وگو با شنبه از اهمیت این نشان، مسئولیتی که بیش از پیش احساس می‌کند، وضعیت کسب‌وکارهایی چون آپارات و فیلیمو و مسائل مختلف اکوسیستم استارتاپ صحبت کرده است که در ادامه می‌خوانید.
-
فکر می‌کنید چرا اتاق بازرگانی که بهطور معمول نهادی متشکل از کسب‌وکار حوزه آفلاین است، نشان کارآفرینی امین‌الضرب را به یک کسب‌وکاری با ماهیت استارتاپی و از حوزه آنلاین اعطا می‌کند؟ برای خود شما دریافت این نشان حامل چه پیامی است؟
این رویکرد، رویکرد درستی است، چون اقتصاد در حال تغییر از سنتی به دیجیتال است و اگر به این تغییر اقبال نشان ندهند، نمی‌توانند در آینده بهره‌برداری لازم را از این تغییر داشته باشند. از طرفی کسب‌وکارهای بسیار موفقی در اتاق بازرگانی تهران حضور دارند و صاحبان این کسب‌وکارها از هوش بالایی برخوردار هستند که به‌راحتی تغییراتی را که دنیای اقتصاد به خودش می‌بیند، متوجه می‌شوند.
بنابراین آنها از ترندهای جدید حمایت می‌کنند و می‌بینیم که در کنار کسب‌وکارهایی که کارآفرینان نسل اول راه‌اندازی کرده‌اند، به جوانانی که در حوزه‌های آنلاین و تکنولوژی‌محور هم کسب‌وکار راه‌اندازی کرده‌اند، اقبال نشان می‌دهند و از آنها تقدیر می‌کنند. بدون اینکه توجه کنند بنیانگذار این کسب‌وکار جوان است یا سن و سالی از او گذشته است. آنها به ارزش‌آفرینی توجه می‌کنند.
اساتیدی که در این مراسم حضور داشتند و از کهنه‌کاران صنعت و کسب‌وکار و کارآفرینی هستند، در واقع پیشگامان کارآفرینی در ایران به شمار می‌روند. ما همیشه قدردان این افراد بوده‌ایم.
خلاقیت، استقامت و مردمداری از جمله درس‌هایی است که ما از آنها یاد گرفته‌ایم و همیشه مورد احترام ما بوده‌اند. در واقع من بشخصه از این نسل کارآفرین درس‌های زیادی گرفته‌ام. بنابراین مورد توجه قرارگرفتن توسط افرادی که کسب‌وکارهای موفقی راه‌اندازی کرده‌اند و طی سال‌های متمادی توانسته‌اند کسب‌وکارشان را سر پا نگه دارند، برای ما بسیار ارزشمند است. هر چند قبل از دریافت چنین نشانی هم ما همیشه به این افراد به دیده احترام نگاه می‌کردیم.
-
بعد از دریافت این نشان، چه مسئولیت‌های دیگری برای خودت و آپارات احساس کردی؟
مهم‌ترین مسئولیتی که احساس کردم، این بود که با دریافت چنین نشانی در میان بزرگان عرصه صنعت و تجارت، جوانان دیگر ما را بیشتر می‌بینند و الگو قرار می‌دهند. بنابراین باید در تنظیم روابط و نوع تعامل با دیگران همیشه تواضع در پیش بگیریم و در عرصه کسب‌وکار هم هر چه بیشتر تلاش کنیم، اینکه الگوی دیگران قرار بگیرم، مسئولیت بسیار سنگینی است.
-
چقدر چنین همایش‌ها و هم‌افزایی‌هایی می‌تواند این دو نسل کارآفرین را به هم نزدیک‌تر کند؟
بین افرادی که تغییرات را دیده‌اند و باور کرده‌اند و نسل جدید فاصله‌ای وجود ندارد، اما بین ما و آنهایی که هنوز هم نمی‌خواهند ظرفیت‌های نسل جدید را باور کنند، فرسنگ‌ها فاصله وجود دارد و شاید هیچگاه هم این فاصله پر نشود. افرادی که نسل ما را باور کرده‌اند و به ما اعتماد دارند، قابلیت‌های ما را می‌بینند و ما هم تجربیات‌شان را می‌بینیم.
من بشخصه از تجارب این نسل در ارکان مختلف کسب‌وکار استفاده می‌کنم؛ از مدیریت تیم و چگونگی پیشبرد کار گرفته تا شیوه‌های مردمداری و حضور موفق در بازار. نسل اول کارآفرینان و صنعتگران هم می‌توانند از عرصه‌ای که ما در آن نفس می‌کشیم و ظرفیت‌هایی که دارد، استفاده کنند. کما اینکه الان چنین اتفاقی افتاده و کسب‌وکارهای آنلاین بیشتر باور می‌شوند.
-
فکر می‌کنی که نشان امین‌الضرب به خاطر کدام ظرفیت‌های آپارات و بهطور کلی هلدینگ‌تان به شما اعطا شد؟
ما در سیستم آپارات روی حوزه تبلیغات تمرکز کردیم و گونه جدیدی از درآمد را محقق کرده‌ایم و الان آپارات برندی است که بیش از ۴۵ میلیون نفر آن را می‌شناسند و بنابراین ساختن و اعتمادسازی برای چنین برندی، زحمات زیادی نیاز داشته و وقت و انرژی و هزینه زیادی برایش صرف شده است.
خیلی خلاصه می‌توانم بگویم که ما طی ۱۴ سال اخیر در تبدیل فضای کسب‌وکار دیجیتال جزو پیشتازان بوده‌ایم و از همین حیث مشقت‌ها و ناملایمات زیادی را از بدنه حاکمیت برای باز‌کردن این راه متحمل شدیم. همچنین ما در مجموعه خودمان، فیلیمو را داریم که در حال تبدیل‌کردن سینمای خانگی از وضعیت آفلاین و فیزیکی به وضعیت آنلاین است و در این زمینه با چالش‌های زیادی مواجه هستیم.
به باور من طی ۴ تا ۵ سال آینده، سرمایه‌گذاری سرمایه‌داران بخش خصوصی که تاکنون در حوزه‌های صنعت و تجارت فعال بوده‌اند، روی استارتاپ‌ها جدی‌تر خواهد شد
-
چه چالش‌هایی برای آنلاین‌کردن سینمای خانگی داشتید؟
چالش‌های ما هم با صاحبان کسب‌وکارهای فیزیکی بوده که محتوا را به ما نمی‌دادند و هم چالش‌های قانونی زیادی وجود داشت چون متولی این حوزه مشخص نبود. چالش دیگر فروختن سرویس به مردم به ازای ارائه خدمات آنلاین و تا حدودی ناشناخته و ایجاد اعتماد و پایداری برای برند و سرویس فیلیمو بود. به لحاظ فنی هم کار بسیار پیچیده‌ای پیش رو داشتیم، چون مخاطب باید یکی دو ساعت محتوایی را بدون هیچ اشکال و سکته‌ای و بدون قطع‌شدن دریافت کند و آماده‌سازی زیرساخت‌های فنی چنین کاری و عملیاتی‌کردن آن بسیار سخت است.
-
با وجود چنین چالش‌هایی، چه آمارهایی توانسته‌اید در فیلیمو ثبت کنید؟
الان کاربران به صورت روزانه بین ۱۵ تا ۱۸میلیون دقیقه، فیلیمو را تماشا می‌کنند. همچنین حدود ۱۶هزار اپیزود محتوا در فیلیمو موجود است و البته ما امسال یک سریال اختصاصی هم ساخته‌ایم. سال بعد هم سه سریال در برنامه تولید داریم. سریالی که امسال ساخته‌ایم، «نهنگ آبی» نام دارد و دی ماه امسال منتشر می‌شود.
-
وضعیت اقتصادی فعلی کشور چقدر بر کسب‌وکارهای مجموعه شما موثر بوده است؟
در حوزه کسب‌وکار آپارات که درآمد اصلی‌اش از فروش تبلیغ است، تاثیر منفی شرایط اقتصادی را دیدیم چون بیشتر تبلیغات مربوط به حوزه کسب‌وکارهای B2B بود. اما در مورد فیلیمو که یک کسب‌وکار C2C است، نه تنها شاهد تاثیر منفی نبودیم بلکه طی یک سال اخیر رشد ۴۰۰درصدی را تجربه کرده‌ایم. در واقع در حوزه‌هایی که با مردم طرف هستیم و اعداد معاملات رقم‌های پایینی است، تاثیر منفی زیادی ندیده‌ایم اما در حوزه کسب‌وکارها و تبلیغات مربوط به آنها چون رقم‌های بزرگ‌تری وجود دارد، اوضاع اقتصادی اثرات منفی خود را نشان داده است.
-
سال گذشته که گفت‌وگویی با برادرتان یعنی محمدمهدی داشتیم، اشاره‌ای داشت به اینکه برنامه‌هایی برای بازارهای بین‌المللی دارید؛ این برنامه‌ها الان به کجا رسیده است؟
بسیار پیگیرانه در حال کار روی این برنامه هستیم و خیلی جدی آن را دنبال می‌کنیم. هم فیلیمو و هم آپارات تا ۲ماه آینده به صورت چندزبانه ارائه می‌شوند. با توجه به اینکه هم در کشورهای خاورمیانه و هم در کشورهای شمال آفریقا سرویس وی.اُ.دی پایدار و انحصاری وجود ندارد، اگر ما بتوانیم سرویس خوبی در این مناطق ارائه کنیم، می‌توانیم سهم بازار قابل توجهی را از آن خودمان بکنیم.
-
از آمارهای آپارات هم بگویید. الان به لحاظ آماری چه وضعیتی دارد؟
به لحاظ آماری می‌توانم بگویم که آپارات در حال حاضر به صورت ماهانه ۳۴میلیون کاربر تک (یونیک) دارد، در طول روز بین ۱۴ تا ۱۶ میلیون تماشای موفق ویدئو دارد و ۱۵درصد ترافیک آن از خارج کشور است. همچنین نزدیک به ۲۶۰ تیم برنامه‌ساز داریم که در سراسر ایران و حتی خارج از ایران برنامه‌سازی می‌کنند و تعداد اعضای این تیم‌های به طور کلی به بیش از ۱۶۰۰ نفر می‌رسد.
-
اشتغال‌زایی مجموعه شما چه تعداد است؟
مجموعه ما در حال حاضر برای ۲۰۰ نفر اشتغال‌زایی مستقیم دارد اما به طور غیرمستقیم همانطور که اشاره کردم برای بیش از ۱۶۰۰ نفر زمینه کار و درآمدزایی را فراهم کرده است.
الان وضعیت جذب سرمایه در اکوسیستم استارتاپی ایران دچار رکود شده و آمارها حاکی از این واقعیت است که سرمایه‌گذاری‌ها نسبت به سال گذشته کاهش یافته است.
-
شما در مراسمی نشان کارآفرینی دریافت کردید که بخش قابل توجهی از صاحبان سرمایه در آن حضور داشتند؛ به سرمایه‌گذاری این طیف مهم اقتصاد ایران روی استارتاپ‌ها، چقدر می‌توان امیدوار بود و چقدر به جذب سرمایه از این سرمایه‌داران نیاز است؟
نیاز به جذب سرمایه از سرمایه‌داران بخش خصوصی قطعا وجود دارد. بنابراین به باور من طی ۴ تا ۵ سال آینده، سرمایه‌گذاری سرمایه‌داران بخش خصوصی که تاکنون در حوزه‌های صنعت و تجارت فعال بوده‌اند، روی استارتاپ‌ها جدی‌تر خواهد شد و روند خیلی بهتری را شاهد خواهیم بود، چون همین که کسب‌وکارهای آنلاین در چنین مراسمی نشان دریافت می‌کنند، حاکی از این واقعیت است که نوعی باورمندی به استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای حوزه آنلاین در بین کارآفرینان حوزه‌های سنتی یا به تعبیری کسب‌وکارهای فیزیکی ایجاد شده است. همین که داستانهای موفقیت بیشتری از اکوسیستم شنیده و معرفی شود، زمینه‌ساز حضور پررنگ‌تر سرمایه‌داران بخش خصوصی و به‌ویژه فرزندان‌شان و نسل‌های جوان‌تر این قشر خواهد بود.
البته اکوسیستم هم باید ظرفیت‌هایش را هر چه بیشتر بروز دهد و داستانهای موفقیت بیشتری بسازد، چون جامعه کارآفرینی یک جامعه کوچک است و همانطور که داستانهای موفقیت در آن به خوبی شنیده می‌شوند، داستانهای شکست هم با قدرت بیشتری پخش می‌شوند که این امر مانعی برای حضور سرمایه‌گذارانی است که هنوز شناخت کاملی از حوزه استارتاپی ندارند. بنابراین هر چه شنیده‌ها از اکوسیستم مثبت‌تر باشد، امید به جذب سرمایه هم بیشتر خواهد بود.
-
الان بعضا سرمایه‌گذارها معتقدند که استارتاپ خوب برای سرمایه‌گذاری وجود ندارد و در طرف مقابل هم استارتاپ‌ها نقدهایی را به سرمایه‌گذارها وارد می‌کنند. روند اکوسیستم را چگونه ارزیابی می‌کنی؟ آیا در مسیری حرکت می‌کند که بتواند جذابیت لازم را برای جذب سرمایه ایجاد کند؟
هر جریانی یک دوره گذار دارد تا دو طرف جریان، چارچوب‌های کار را یاد بگیرند. به نظر من این دوران گذار ظرف ۵ تا ۶ سال گذشته طی شده و گذشت زمان موجب شده تا هم سرمایه‌گذارها باهوش‌تر عمل کنند و هم استارتاپ‌ها با برنامه بهتری به جذب سرمایه اقدام کنند؛ یعنی دیگر نه استارتاپ‌ها ارزش‌های نامعقول و وحشتناکی را برای خودشان متصور می‌شوند بدون اینکه ارزشی تولید کرده باشند و نه سرمایه‌گذاران گول چنین اعداد و ارقامی را می‌خورند.
بنابراین به نظر من اکوسیستم به پایداری نسبتا خوبی رسیده است. پس جای نگرانی ویژه‌ای وجود ندارد که حیات کلی اکوسیستم را تهدید کند. در کشورهای دیگر هم همین روندها طی می‌شود. اما برای اینکه سرمایه‌ها به اکوسیستم جذب شود، باید روند شفافیت ادامه یابد و ارزش واقعی خلق شود تا بتوانیم به جذب سرمایه از بدنه کسب‌وکارهای فیزیکی و سنتی برای استارتاپ‌ها امیدوار باشیم.
-
در پایان این گفت‌وگو می‌خواهم در مورد موج جدیدی از حرف وحدیث‌ها که علیه استارتاپ‌ها راه افتاده، نظرت را بپرسم. باز همان اتهامات سابق را وارد می‌کنند. یعنی علاوه بر حلقه فیلترینگ که هر روز تنگ و تنگ‌تر می‌شود، داستان‌سرایی‌های دیگری هم شروع شده است؛ خود شما هم با مشکلات اینچنینی مواجه بوده‌اید مثلا با صدا و سیما. با این مسائل چگونه باید مواجه شد؟ تجربه شما دراین زمینه چه می‌گوید؟
من هم مسائلی را که شما می‌گویید، شنیده‌ام. به دوره گذار اشاره کردم و به دو طرف آن یعنی استارتاپ و سرمایه‌گذار هم پرداختم. اما این جریان یک بعد سوم هم دارد به نام دولت. به نظر من معمولا دولت‌ها نسبت به مردم از ضریب هوشی پایین‌تری برخوردارند و از نظر سرعت عمل تغییر هم کندتر عمل می‌کنند. بنابراین اگر دوران گذار رابطه سرمایه‌گذار و استارتاپ، ۵ سال برای معقول‌شدن طول کشیده است، این دوره برای اینکه دولت‌ها به چنین تعقلی برسند و مسائلی را باور کنند، شاید ۱۰ سال طول بکشد؛ یعنی باید زمان بیشتری بگذرد تا حاکمیت باور و این واقعیت را هضم کند که ورود سرمایه خارجی به معنای کنترل بازار ایران نیست، یا کسانی که در حال کار و کارآفرینی هستند، دنبال ساختن جریان‌هایی بر ضد کشورشان نیستند و…
بنابراین باید چند سال دیگری هم صبر کرد تا حاکمیت، فضای استارتاپی و جوانان فعال در این حوزه را باور کند. اما اصل قضیه این است که امثال بنده که در حوزه محتوا و تصویر فعالیت می‌کنیم که از حساسیت بیشتری هم برخوردار است، چاره‌ای نداریم جز اینکه کار کنیم و به کارمان ادامه بدهیم. تجربه من هم همین را می‌گوید. من بشخصه منتظر کسی و چیزی نمی‌مانم. یک مسئله به خوبی برای من روشن شده و آن این است که باید همچنان کار کنم و هر روز، بهتر از روز گذشته باشم. ضمن اینکه در کنار کارکردنم باید هر روز میزان شفافیت عملکردم را هم افزایش بدهم تا متولیانی که ضریب هوشی بالایی ندارند، واهمه‌ای از کارکردنم نداشته باشد.
گفت‌وگوهای اختصاصی شنبه‌مگ:
گفت‌وگو با حمید محمدی، هم‌بنیانگذار دیجی‌کالا: جوانان استارتاپی در کنار دانش نیاز به تجربه کارآفرینان دارند
گفت‌وگو با سعید محمدی، هم‌بنیانگذار دیجی‌کالا: مسئولیت همه ما خلق داستانهای موفقیت است
گفت‌وگو با محمدمهدی شکوری مقدم، هم‌بنیانگذار آپارات: شانس حضور میان شرکت‌های بزرگ دنیا را داریم
گزارش مراسم اعطای نشان کارآفرینی امین الضرب: نشان افتخار بر سینه خانواده استارتاپی
گزارش تصویری: بنیانگذاران دیجی کالا و آپارات نشان امین الضرب دریافت کردند
