فروشگاه آنلاین آرانیک به‌عنوان نخستین پایگاه تخصصی فروش و معرفی صنایع‌دستی تقریبا به سه‌سالگی خود نزدیک می‌شود. فروشگاهی که علاوه بر فروش در بازار ایران توانسته به کشورهای دیگر صادرات هم داشته باشد و به نوعی نخستین‌های صادرات استارتاپی در ایران را رقم بزند. آرانیک طی این سه سال، به رکورد بازدیدکننده ۸ هزار کاربر در روز رسیده و روزانه ۸۰ ثبت خرید دارد. خریدی که از بین کالاهایی با قیمتی بین ۲ هزار تومان تا ۵۰ میلیون تومان صورت می‌گیرد. این فروشگاه خواهان هم پیدا کرده و پیشنهاد خرید یک میلیارد تومانی هم داشته که مدیرعاملش سفت‌وسخت آن را رد کرده است. در این گزارش نرگس شایق، مدیرعامل آرانیک، داستان کسب‌وکار، برنامه‌هایش برای فروش بیشتر در ایران و صادرات بیشتر به سایر نقاط جهان را با «شنبه» در میان گذاشته است.
- داستان کسب‌وکار شما از کجا آغاز می‌شود؟
داستان ما از آنجایی آغاز می‌شود که بعد از اتمام دوره کارشناسی ارشد به خاطر علاقه شخصی همراه همسرم و یکی از دوستانم سفرهایمان را به روستاها و مناطق عشایری ایران آغاز کردیم. خانه‌به‌خانه به روستاهای دورافتاده ایران و چادرهای عشایر سر می‌زدیم و هدفمان تنها علاقه‌مندی به حوزه صنایع‌دستی بود. تاکید می‌کنم که ابتدا هیچ هدف اقتصادی از این کار نداشتیم و صرفا به دلیل علاقه‌مندی به حوزه هنرهای سنتی ایران به جمع‌آوری صنایع‌دستی سنتی و بومی مناطق مختلف ایران می‌پرداختیم. از کارگاه‌هایشان عکس می‌گرفتیم و از کارهایشان به‌عنوان نمونه خرید می‌کردیم. چون این صنایع‌دستی بومی و سنتی در حال نابودی و کمرنگ شدن است، می‌خواستیم از هرکدام نمونه‌ای داشته باشیم تا در صورت نابودی حداقل بتوانیم با کمک آنها موزه صنایع‌دستی ایجاد کنیم و کلکسیون و موزه صنایع‌دستی شخصی تشکیل دهیم. هدف ما کار اقتصادی نبود و در ادامه به فکر نوشتن یک دائره‌المعارف صنایع‌دستی روستایی- عشایری افتادیم و این موجب شد علاقه‌مندی‌مان به سفر بیشتر شود. ماهی یک یا دو سفر به استان‌های مختلف داشتیم و در این سفرها ۳۸ رشته صنایع‌دستی را که در حال از بین رفتن بود، شناسایی کردیم. بنابراین به دنبال پیدا کردن علت این روند نابودی و فراموشی هنرهای سنتی رفتیم. علتش ساده بود؛ عدم خرید آثارشان و مهجور ماندن و درواقع غیراقتصادی بودن تولید این آثار که همگی در روستاهای دورافتاده، قبایل عشایری و دور از بازارهای بزرگ تولید می‌شدند. یعنی هم به بازار شهرهای بزرگ دسترسی نداشتند و هم اینکه چون اغلب از قومیت‌های مختلف بودند گاه حتی بعضی از آنها به زبان رایج فارسی هم مسلط نبودند. بنابراین امکان برقراری ارتباط با بازارها را نداشتند. بنابراین این افراد گردش مالی بسیار محدودی از آثارشان نصیبشان می‌شد و اطرافیانشان هم به این آثار و آموختن این مهارت‌ها مبادرتی نمی‌کردند. همین امر درنهایت به کاهش تولید و فراموشی این هنرهای بومی و سنتی منجر می‌شد. پس هنرها منحصر به یک یا دو نفر می‌ماند که سازندگانشان چون اغلب سنین بالایی هم داشته و دارند، با مرگ هرکدام، یک هنر اصیل و ناب ایرانی به زیر خاک می‌رفت و می‌رود. اینجا بود که بعد از سه سال کار پژوهشی جرقه کار اقتصادی به ذهنمان رسید.
- می‌توانستید صنایع‌دستی رایج کشور را که اتفاقا دسترسی به آنها هم بیشتر است، به صورت آنلاین بفروشید. چرا اینقدر روی صنایع‌دستی روستایی و عشایری تاکید دارید؟
در حال حاضر ما در دوره‌ای به سر می‌بریم تحت عنوان پسا‌مدرن که وجهی از آن به معنای رجوع به سنت‌ها و تلفیقشان با روزگار فعلی و مدرن است. مردم رو آورده‌اند به آنچه بکر و دست‌نخورده است و اتفاقا صنایع‌دستی روستایی و عشایری ایران صبغه پست‌مدرنی دارند و با ظاهر سنتی با سلیقه مردم امروز هماهنگ می‌شوند. این صنایع قابلیت‌های زیادی برای عرضه به بازار دارند و ما باید چرخه و گردش مالی برایشان ایجاد کنیم. مانند سفال کلپورگان در استان سیستان و بلوچستان که اغلب بانوان به ساخت این سفال اشتغال دارند و نوع ساختشان هم با سفال‌گری منطقه همدان و لالجین متفاوت است که در کل سختی‌های زیادی دارد. اما حاصل این تولید کالایی بی‌نظیر است که مشتریان خاص دارد.
- چرا فروش آنلاین را انتخاب کردید؟
دقیقا ابتدای سال ۹۲ بود که ایده فروشگاه اینترنتی به ذهنمان رسید. قبل از آن بررسی‌ها و به‌اصطلاح بالا و پایین‌های زیادی کردم که به راه‌حلی برسم تا به‌واسطه آن بتوان جایی یا مکانی یا امکانی برای فروش صنایع‌دستی سنتی و بومی ایران پیدا کنم. یکی از گزینه‌ها احداث فروشگاه فیزیکی و عرضه سنتی این آثار بود که قاعدتا من سرمایه اولیه‌اش را نداشتم، چون کارمند فرهنگستان هنر بودم با حقوق کارمندی. دلیل دیگر این بود که ما نمی‌خواستیم به یک خیابان، یک منطقه یا یک شهر محدود شویم. فروشگاه فیزیکی ما را محدود می‌کرد اما فروش اینترنتی ما را به افراد مختلف متصل می‌کرد. در ذهن من هیچ‌گاه بازار محدود جایی نداشت.
- فروش اینترنتی صنایع‌دستی یعنی کالایی که نیاز اولیه انسان را برطرف نمی‌کند و در سبد خرید روزمره خانوارها جایی ندارد. با توجه به بی‌سابقه بودن عرضه چنین کالاهایی در اینترنت، ترسی از شکست در بازار ایران نداشتید؟
بازار ایران برخلاف فکر عامه، بازار بسیار خوبی برای سرمایه‌گذاری است و مردم ایران بیشتر از مردم هر کشوری برای صنایع‌دستی پول خرج می‌کنند. در حالی که تجربه ما در سایر کشورها نشان می‌دهد که برخلاف تصور عموم مثلا اروپاییان از ایرانی‌ها خرید بیشتری از این حوزه ندارند. بسیاری از متصدیان صنایع‌دستی فکر می‌کنند که اگر جنسشان را به اروپا بفرستند، روی هوا آن را می‌برند، در حالی که به‌واقع اینطور نیست. اما بازار ایران با جمعیت جوان و علاقه‌مندی که دارد، ظرفیت‌های بسیاری برای فروش صنایع‌دستی دارد.
- سرمایه اولیه شما برای راه‌اندازی این کسب‌وکار چقدر بود؟
ما با سرمایه اندک شخصی کار را شروع کردیم و با همان سرمایه اندک اقدام به راه‌اندازی نسخه اولیه سایت و ارائه و معرفی محصولات موجود در گنجینه شخصی‌مان به صورت کاملا تخصصی کردیم. هم‌زمان جستجو و سفرهایمان برای شناسایی صنایع‌دستی اصیل ایرانی ادامه داشت و روزبه‌روز گنجینه ما از آثار خریداری‌شده و گاها تصاویر تهیه‌شده از محصولات در مراحل نخستین کار تکمیل‌تر می‌شد. همچنین تعلق‌خاطر ما به جامعه هنری و داشتن تخصص در این زمینه موجب می‌شد که اعتماد تولیدکنندگان به من و همکارانم بیشتر شود و در روزهای شروع کار برخی کالاهایشان را امانی برای انجام عکاسی و معرفی در سایت در اختیار ما قرار دهند. البته ناگفته نماند که همواره اعتقاد ما در این راه بر خرید محصولات بیشتر خصوصا از آثار تولیدکنندگان روستایی و عشایری با هدف تقویت مالی و ترغیب آنان به تولید بیشتر و از سوی دیگر گسترش گنجینه و انبار محصولات متنوع سایت بوده است. از طرفی دیگر کمک دو نهاد دولتی یعنی معاونت صنایع‌دستی سازمان میراث فرهنگی کشور و ستاد توسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز که زیرمجموعه معاونت علمی و فناوری نهاد ریاست جمهوری است، کار ما را پیش انداخت. به طوری که با دریافت تسهیلات ۱۰۰ میلیون تومانی از معاونت صنایع‌دستی کار را پیش بردیم و خود معاونت هم دفتری در عمارت کوشک خیابان فردوسی در اختیار ما قرار داد که یک سال و نیم است در آن فعالیت می‌کنیم. قبل از اینکه به اینجا بیاییم در خانه فعالیت می‌کردیم و جلسات کاری‌مان را در دفتر کار برادرم پیش می‌بردیم. درواقع این مسئله نشان از اهمیتی است که دولت یازدهم برای کسب‌وکارهای آنلاین قائل است و من فکر می‌کنم یکی از بهترین رویکردهای این دولت به شمار می‌رود، چون ما هم درنهایت باید راه سایر کشورها را در این حوزه برویم.
- شیوه همکاری شما با هنرمندان و آغاز فروش اینترنتی صنایع‌دستی چگونه بود و در حال حاضر با چه تعداد هنرمند همکاری می‌کنید؟ درواقع می‌خواهم در همین ابتدا اشاره‌ای داشته باشید به میزان اشتغال‌زایی آرانیک.
بعد از شش ماه که با آزمون‌وخطا پیش رفتیم، روند ثابت کاری‌مان با هنرمندانی که کارشان از کیفیت بالایی برخوردار بود، شکل گرفت و در حال حاضر با ۷۰۰ کارگاه در کل ایران همکاری می‌کنیم که در هر کارگاه حداقل ۵ نفر مشغول به کارند، یعنی به طور میانگین برای بیش از ۳ هزار و ۵۰۰ نفر به طور غیرمستقیم ایجاد اشتغال شده و اهمیت این اشتغال‌زایی این است که برای افرادی در روستاها و مناطق دورافتاده درآمدزایی ایجاد شده است. اما اشتغال‌زایی مستقیم آرانیک در حال حاضر ۵ نفر است.
شیوه کارمان با تولیدکنندگان هم به این صورت است که آثارشان را به صورت یکجا از آنها خریداری می‌کنیم و در انبار دپو می‌کنیم. به‌هیچ‌عنوان به صورت امانی کار نمی‌کنیم. یعنی نمی‌گوییم جنستان را بگذارید هروقت فروش رفت پولش را می‌دهیم. البته اگر احتمال بدهیم که کاری به فروش نمی‌رسد یا از فروشش مطمئن نباشیم تنها عکسش را در سایت قرار می‌دهیم و جنس پیش هنرمند می‌ماند.
- با توجه به اینکه از دیرباز تاکنون صادرات صنایع‌دستی در ایران رواج داشته، شما هم برنامه‌ای برای حضور در بازارهای خارجی دارید؟
خوشبختانه ما تجربه خوبی از صادرات صنایع‌دستی داریم و توانسته‌ایم میزان قابل‌توجهی از صنایع‌دستی را طی سه مرحله به پاریس صادر کنیم. خریدار کالاهای ما یک گالری‌دار ایرانی است که کل گالری‌اش را که در نزدیکی برج ایفل است، با محصولات ما تجهیز کرده و از طریق سایت آرانیک با ما آشنا شده است. درواقع در حال حاضر نمایندگی توزیع صنایع‌دستی آرانیک در پاریس شده است و ما تاکنون طی سه مرحله صنایع‌دستی برایش ارسال کرده‌ایم. در مرحله اول ۵۰۰ کیلو، در مرحله دوم ۴۰۰ کیلو و در مرحله سوم هم حدود ۴۰۰ کیلو.
- صادرات شما چگونه و با چه هزینه‌ای انجام شد؟
از ارسال هوایی استفاده کردیم. مثلا برای یک بخش که ۵۰۰ کیلو بود، یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان هزینه ارسال پرداخت کردیم که چون ارزش بار تا ۴۰۰ میلیون تومان بود به‌صرفه است.
- چه کالاهایی را صادر کردید؟
بیشترین صنایع‌دستی که به پاریس ارسال کرده‌ایم، صنایع‌دستی فلزی بوده است. مانند فیروزه‌کوب، مینا، قلم‌زنی، ملیله‌کاری، شیشه، سفال و… اما حجم بیشتر کار فلز بوده است. فرش و تابلوفرش هم در آنجا بازار خوبی دارد و مدام از ما خریداری می‌شود. همچنین کارهای فیروزه‌کوب و ملیله‌کاری مس و نقره با استقبال زیادی در پاریس مواجه شده و این نخستین‌باری است که کارهای ملیله در این حجم به اروپا صادر می‌شود.
- با وجود چنین صادراتی درواقع می‌توانیم از صادرات استارتاپی حرف بزنیم؟
بله و این خوشایندترین وجه کارمان بوده که از طریق حوزه تجارت الکترونیک به صادرات کالاهایی کاملا سنتی رسیده‌ایم و الان گالری پاریس به گرانیگاه صادرات ما در اروپا تبدیل شده و از هر کشور اروپایی و آمریکایی دیگر که سفارش کالا داشته باشیم از طریق همین فروشگاه برایشان ارسال می‌کنیم. چون خودمان هنوز با مشکلات پستی برای ارسال دست‌وپنجه نرم می‌کنیم. البته چون از ایران به پاریس پرواز مستقیم داریم، برای ارسال به فرانسه مشکلی نداریم اما در مورد سایر کشورها این مشکل وجود دارد.
- آماری هم دارید که نشان دهد این صادرات برای تولیدکنندگان شما چه آورده مالی به همراه داشته است؟
برای تهیه بار ارسالی به فرانسه، به حدود ۱۲ کارگاه سفارش کار دادیم که از بین آنها برای شش کارگاه به طور کلی ۵۰ میلیون تومان درآمدزایی داشت. همچنین باید به این نکته اشاره کنم که ۶۰ درصد از شاغلان کارگاه‌هایی که با آنها همکاری می‌کنیم، بانوان هستند. درواقع این درآمدزایی به‌نوعی ارزش‌آفرینی اجتماعی را هم برای این زنان به همراه دارد و سامانی به زندگی‌شان می‌دهد.
- غیر از فرانسه کشور دیگری هم بوده که مستقیما برایشان کالا ارسال کرده باشید؟
به استرالیا و کانادا هم در حجم کمتر صادرات داشته‌ایم. به استرالیا بیشتر کارهای سفال و به کانادا بیشتر کارهای ترمه صادر کرده‌ایم. سفارشی هم جدیدا از چین گرفته‌ایم (در این لحظه با چهره‌ای شاد رو به همکارش می‌گوید: آقای… بالاخره سفارش داد.)
- سفارش چین چه کالاهایی را دربرمی‌گیرد؟
این سفارش ۲۰۰ کیلو بار صنایع‌دستی است که حجم عمده آن سفره قلمکار است. کار فلز و کار سفال و آثار خاتم هم در آن وجود دارد. این برای شروع کار است و هدف ایجاد زیرساخت اولیه برای همکاری بلندمدت است. البته امیدوارم برای ارسال به چین مشکل حمل‌ونقل نداشته باشیم. چون برای کانادا و استرالیا دچار مشکل شدیم. مثلا برای کانادا درنهایت مجبور شدیم با پست کالاها را ارسال کنیم و از یک بسته صنایع‌دستی ۱۳تایی، ۸ عددش شکست و طبق قوانین تجارت آنلاین جبران خسارت شکستن کالای ارسالی با فروشنده است و نه مشتری. یعنی پست ضرر زیادی در این مورد به ما وارد کرد. ارزش ریالی کل حجم بار ارسالی به کانادا ۵ میلیون تومان بود که با این شکستگی‌ها حدودا ۲ میلیون تومان ضرر کردیم. چون حجمش بالا نبود با پست ارسال کردیم وگرنه از طریق هوایی اقدام می‌کردیم.
- وقتی صحبت از صادرات به میان می‌آید، در کنارش آورده‌های کسب‌وکارها برجسته می‌شود. آورده‌ای به نام ارزآوری. مسئله‌ای که بیشتر از حوزه‌های سنتی کسب‌وکار انتظار می‌رود و به نظر می‌رسد صادرات صنایع‌دستی جزو نخستین صادرات استارتاپی ایران محسوب می‌شود و این مسئله از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به صادراتی که تاکنون داشته‌اید، آماری از میزان ارزآوری آرانیک می‌توانید ارائه کنید؟
ارزآوری صادرات ما به فرانسه حدودا ۷۰۰ میلیون تومان بود و برای ما که خودمان را در آغاز راه می‌دانیم، پیروزی بزرگی بود. صریح‌تر بگویم این رقم برای جیب ما هم بسیار مفید بود.
- در حال حاضر روزانه آرانیک چه تعداد کاربر دارد؟
روزانه ۸ هزار بازدیدکننده داریم.
- آمار ثبت فروشتان در هرروز چقدر است؟
باید اشاره کنم؟
بله. چون شفاف کردن این حوزه به نفع کل اکوسیستم است. آمار از فواید چنین کسب‌وکارهایی می‌گوید. بنابراین بیان این آمارها می‌تواند حوزه را برای علاقه‌مندان ملموس‌تر کند تا رسیدن به چنین کسب‌وکارهایی را دور از ذهن ندانند.
به‌طور میانگین روزی ۸۰ ثبت خرید داریم. البته باید به این نکته هم اشاره کنم که ما فصل رکود و فصل‌های پرفروش داریم، مثلا شب عید ما زودتر از ساعت ۱۲ شب از دفتر بیرون نمی‌رفتیم.
- ارزان‌ترین کالای آرانیک چقدر قیمت دارد؟
۲ هزار تومان.
- گران‌ترین کالای آرانیک چه قیمتی دارد و چه اثری است؟
۵۰ میلیون تومان که مجسمه‌ای چوبی است. ما روی سایت کارهای گران زیادی داریم که فروش خوبی هم دارند. مثلا کار ۲۰ میلیون تومانی هم روی سایت داریم که هم در ایران و هم خارج از ایران فروش داشته است.
- عمده خریداران شما چه کسانی هستند؟
مردم عادی طیف وسیعی از مشتریان ما را تشکیل می‌دهند. در این میان سفارش‌های زیادی هم از ادارات، سازمان‌ها و ارگان‌ها داریم. الان حتی بچه‌مدرسه‌ای‌ها به ما سفارش می‌دهند و آدرس مدرسه را ثبت می‌کنند. خانم‌های خانه‌دار و حتی فروشگاه‌های فیزیکی صنایع‌دستی هم از خریداران ما هستند، چون ما واسطه را حذف کرده‌ایم و مستقیما از تولیدکننده کالا را می‌خریم، با قیمت منصفانه‌تری آن را به مشتری ارائه می‌کنیم.
- کالاهایی که در سایت عرضه می‌کنید چه وجه تمایزی با کالاهای موجود در بازارهای فیزیکی و سنتی دارند؟
جنس روی سایت ما قیمت مناسب‌تری نسبت به بازار تهران و سایر شهرهای بزرگ ایران دارد. از طرفی بعضی از صنایع‌دستی تنها از طریق سایت آرانیک به فروش می‌رسند. مثلا نوعی کوزه سفالی هست که سازی محلی هم به شمار می‌رود به نام «جهله» که تنها دو نفر در یکی از روستاهای میناب بندرعباس آن را می‌سازند و اگر آنها از دنیا بروند، دیگر برای این ساز سازنده‌ای نداریم. تنها راه فروش این ساز کوبه‌ای کوزه‌مانند، که در قدیم وسیله حمل آب هم بوده، در حال حاضر سایت ماست. این دو هنرمند که برادر هم هستند، حتی غرفه‌ای برای فروش آثار خود ندارند و ما تنها مشتری آنها هستیم و از آنها می‌خواهیم که هر بار به‌اصطلاح یک کوره برای ما بزنند و ما همه آثارشان را یکجا می‌خریم. فعلا بخش زیادی از آنها را انبار می‌کنیم تا این ساز از بین نرود. هر کوره‌ای که برای ما می‌زند ۷۰۰ هزار تومان دستمزد می‌گیرد که در رونق کارش تاثیرگذار است. در حالی که قبلا این هنرمند با یک عمر کار سفال زیر یک چتر و کنار یک دیوار آثارش را می‌فروخت. مخاطبان این ساز کوبه‌ای نوازنده‌ها هستند و قیمتش تنها ۳۵ هزار تومان است که هر کسی توان خرید حتی چندین‌باره‌اش را دارد.
- به آرانیک می‌توان سفارش کار هم داد؟ یعنی مشتری می‌تواند اثری را برای ساخت سفارش بدهد؟
اگر کار هنری و به‌اصطلاح تک‌کار و باقیمت بالا باشد، سفارش ساخت تک آن را قبول می‌کنیم اما برای کارهای ارزان‌قیمت در صورتی سفارش می‌گیریم که در تیراژ بالا باشند. مثلا اگر کار ۲۰ هزار تومانی را ۲۰ یا ۳۰ عدد بخواهند، قبول می‌کنیم.
- در حال حاضر چه تعداد صنایع‌دستی روی سایت دارید؟
به طور کلی ۲ هزار محصول صنایع‌دستی داریم که این تعداد در حال افزایش است. مثلا خرداد سال گذشته ۱۳۰۰ کالا روی سایت داشتیم که الان تعدادشان به ۲ هزار عدد رسیده و امیدواریم تا پایان سال ۹۶ این تعداد به ۳ هزار عدد برسد.
- در صحبت‌هایتان تقسیم‌بندی کردید بین صنایع‌دستی روستایی-عشایری مانند سفال کلپورگان و سرباز و جهله روستاهای میناب و صنایع‌دستی شهری مانند قلمکاری، خاتم‌سازی و میناکاری. طی سه سالی که از راه‌اندازی فروشگاه آنلاین صنایع‌دستی شما می‌گذرد، کدام نوع از صنایع‌دستی با استقبال بیشتر مشتریان مواجه بوده است؟
ما با هدف فروش صنایع‌دستی روستایی-عشایری این کار را آغاز کردیم اما بیشترین فروشمان مربوط به صنایع‌دستی شهری بوده است.
- دلیل آن چه می‌تواند باشد؟
مهم‌ترین دلیلش این است که تولیدکنندگان صنایع‌دستی روستایی و عشایری تعدادشان کم است و ما نمی‌توانیم روی تیراژ پایین مانور تجاری دهیم. همچنین تولیدکننده بسیاری از آثار از دنیا رفته‌اند. آثار تولید شهری مانند میناکاری، آثاری با پرداخت حرفه‌ای هستند که مرحله تجاری‌شدگی را پشت سر گذاشته‌اند و به‌راحتی خریدوفروش می‌شوند. مثلا من حتی اگر ۱۰۰ سفارش کار مینا بگیرم، هیچ‌گاه بابت تامین آن نگرانی ندارم چون تولیدکنندگان حرفه‌ای زیادی داریم و این افراد چون از فروش خود مطمئن هستند، تیراژ بالایی تولید می‌کنند اما تولیدکننده روستایی و عشایری از فروش خود مطمئن نیست و در تیراژ اندک تولید می‌کند. در حالی که این آثار تنوع بسیار و خواهان زیادی دارند؛ مثلا ما آثار سفال کلپورگان را به سوئد فرستادیم که استقبال بسیاری از آنها شد و در کمترین زمان به فروش رفتند. البته فروش بالای صنایع‌دستی شهری موجب نشده که روستایی را رها کنیم بلکه استراتژی ما این است که با سود حاصل از فروش کالای شهری، صنایع‌دستی روستایی و عشایری را به‌اصطلاح بکشیم بالا. حتی اگر فروش نداشته باشد، آنها را می‌خریم و انبار می‌کنیم تا روزی که آن را تجاری و اقتصادی کنیم و بفروشیم.
- در بازار فروش آنلاین صنایع‌دستی چه کسانی را رقیب خود می‌دانید؟
سایت‌هایی بعد از ما راه‌اندازی شدند که کار صنایع‌دستی هم انجام می‌دهند و مهم‌ترین آنها دیجی‌کالاست. اما دیجی‌کالا رقیب ما نیست چون کار تخصصی‌اش صنایع‌دستی نیست و ما اختصاصی صنایع‌دستی هستیم. درواقع ما کار پژوهش و معرفی و تولید محتوای حرفه‌ای برای آثار را هم انجام می‌دهیم و این وجه تمایز ما نسبت به سایت‌هایی مانند دیجی‌کالاست. ولی آنها هم تولید محتوا دارند. اما کارشان اختصاصی صنایع‌دستی نیست.
- ولی آنها بیش از یک میلیون بازدیدکننده در روز دارند و سرمایه میلیون دلاری جذب کرده‌اند و به همین دلیل می‌توانند سهم بزرگی از بازار را در اختیار بگیرند. از طرفی بنابر آمار رسمی سازمان میراث فرهنگی، بیش از ۱۷۰ سایت خریدوفروش اینترنتی صنایع‌دستی ایجاد شده است. ترسی برای از دست دادن بازار ندارید؟
اصلا! اتفاقا از حضور دیجی‌کالا خوشحال هم هستیم چون حضور گسترده این فروشگاه مشهور خرید اینترنتی صنایع‌دستی را تبلیغ می‌کند که درنهایت سودش به ما هم می‌رسد. چون مردم می‌فهمند که صنایع‌دستی را هم می‌توان اینترنتی خرید. زیاد شدن سایت‌های خریدوفروش صنایع‌دستی ما را نمی‌ترساند چون معتقدیم که بازاری ۸۰ میلیونی در ایران داریم که جا برای کار همه دارد.
- فروشگاه‌های سنتی را رقیب خود نمی‌دانید؟
نه، اصلا.
- چرا؟
چون مخاطبان ما افراد آشنا با اینترنت هستند و مخاطبان آنها خریداری هستند که هنوز خرید از بازارهای سنتی را ترجیح می‌دهند. کسی که شامه خرید اینترنتی را نداشته باشد، مشتری ما نیست. اغلب مشتریان ما قشر تحصیل‌کرده و دارای ذوق هنری هستند. از طرفی ما روی نسل دهه‌های ۸۰ و ۹۰ برای فروش صنایع‌دستی حساب ویژه‌ای باز کرده‌ایم. نسلی که احتمالا ۶۰ درصد کارهایش از طریق اینترنت انجام می‌شود.
- ارزش‌گذاری استارتاپ‌ها ازجمله کارهای رایج در اکوسیستم استارتاپی ایران و جهان است. آرانیک تاکنون ارزش‌گذاری مالی شده است؟
نه، فکر می‌کنم هنوز زود است.
- اما۳ سال از عمر آرانیک می‌گذرد.
این مدت زیاد نیست، چون حوزه بسیار تخصصی صنایع‌دستی را انتخاب کرده‌ایم که حتی کالایی نیست که در سبد نیازهای اولیه خانوارها قرار بگیرد. کالاهای فروشگاهی مانند دیجی‌کالا عمومی‌تر و به نیازهای روز و اولیه مردم نزدیک‌ترند. این فروشگاه از سال ۸۵ کار خود را شروع کرد و سال ۹۳ بیشترین شهرتش را به دست آورد. از طرفی کار ما مخاطب خاص دارد و تولید انبوه در این کارها معنا ندارد، چون کار دست است و بنابراین برای قبولاندن هرچه بیشتر خریدوفروش صنایع‌دستی زمان بیشتری نیاز داریم.
- خودتان ارزش فعلی آرانیک را چقدر می‌دانید؟
واقعا نمی‌توانم رقمی بگویم.
- کسی به شما پیشنهاد سرمایه‌گذاری در آرانیک را داده است؟
بله، اما قبول نکردیم چون ما تسهیلات گرفته‌ایم و همین تسهیلات به‌نوعی در مقطع کنونی برای ما سرمایه‌گذاری است.
- پیشنهاد از داخل ایران بوده است؟
بله.
- چه رقمی پیشنهاد کردند؟
یک میلیارد تومان.
- یعنی هیچ درصدی از سهام آرانیک در اختیار سرمایه‌گذار خارج از مجموعه نیست؟
نه! همه سهام در اختیار شرکت «آرایه نیک هزاردستان» یا همان آرانیک است.
- فکر می‌کنید روزی برسد که پیشنهاد سرمایه‌گذاری را بپذیرید؟
بله. این مسئله از الزامات چنین کسب‌وکارهایی است. چون برای نسل دهه‌های ۸۰ و ۹۰ برنامه‌ریزی می‌کنیم و برای گسترش کار باید سرمایه جذب کنیم.
- روند سفارش به آرانیک چگونه است؟
هم سفارش اینترنتی داریم و هم سفارش تلفنی. اما کار که گسترده‌تر شود، باید کاملا اینترنتی شود. هزینه ارسال کالا هم تا ۲۰۰ هزار تومان با مشتری است و بیش از ۲۰۰ هزار تومان با آرانیک است. البته اغلب فروش‌ها روی ۲۰۰ هزار تومان است.
- طی چه مدت‌زمانی کالای سفارش داده‌شده به دست مشتری می‌رسد؟
اگر روی سایت موجودی داشته باشیم، در تهران کالا نهایتا ۳ تا ۴ ساعت بعد از سفارش به دست مشتری می‌رسد. ارسال به شهرستان‌ها هم یا با پست پیشتاز است یا سفارشی. با پست سفارشی ۷۲ ساعت و با پست پیشتاز ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد کالا به دست مشتری می‌رسد. برای راحت‌تر شدن کار هم قراردادی با پست داریم که پول را در محل به پستچی می‌دهند. درواقع شرکتی خصوصی بین ما و پست وجود دارد. مشتری پول را به حساب شرکت خصوصی واریز می‌کند و شرکت خصوصی هفته‌ای یک‌بار با آرانیک تسویه‌حساب می‌کند.
- جنس مرجوعی هم دارید؟
بله، اما بسیار کم است. در این مدتی که از کارمان می‌گذرد تنها ۵ قلم جنس مرجوعی داشته‌ایم. البته ما تا یک هفته حتی بدون هیچ دلیلی جنس را پس می‌گیریم.
- اگر جنس مثلا لب‌پریده شود یا بشکند چه می‌کنید؟
اگر عین همان جنس را داشته باشیم دوباره برایشان ارسال می‌کنیم و اگر نداشته باشیم پول جنس و پول پست را پس می‌دهیم.
- عمده مشکلات شما برای ارسال مراسلات با پست چیست؟
هم مشکل ارسال داریم و هم اینکه شرکت‌های بیمه کارهای صنایع‌دستی را بیمه نمی‌کنند. ما دفترمان را بیمه آتش‌سوزی کرده‌ایم ولی در صورت بروز حادثه بیمه تنها مبلغی را به‌عنوان خسارات می‌پردازد و به هنری بودن کالا توجه نمی‌کند. پست می‌گوید ما اصلا نباید کالای شکستنی از کسی قبول کنیم و به شما هم لطف می‌کنیم و جنس را بیمه نمی‌کنند. درواقع این مسائل معضلات بزرگ برای تجارت آنلاین در حوزه صنایع‌دستی محسوب می‌شوند. چون مشتری کسب‌وکارهای آنلاین باید در خانه‌اش بنشیند و سفارش را در خانه تحویل بگیرد اما ما به خاطر ضررهایی که پست به ما می‌زند، مجبوریم کالا را به باربری بدهیم و مشتری برود از باربری تحویل بگیرد. شاید باورش سخت باشد اما کار فلز ارسالی ما را هم در ارسال پستی خم کرده بودند.
- اقدام شخصی برای رفع معضل ارسال نکرده‌اید؟
برای پنج سال دوم کارمان این برنامه را داریم که سیستم مراسلات خصوصی راه‌اندازی کنیم اما با راه‌اندازی چنین سیستمی تنها مشکل خودمان حل می‌شود و نه مشکل کسب‌وکارهای آنلاین حوزه صنایع‌دستی.
- پرفروش‌های آرانیک شامل چه کالاهایی می‌شود؟
کالاهای فلزی، مینا و… البته این نکته را هم اضافه کنم که صنایع‌دستی و فروش آن حال و هوای ویژه‌ای دارد. آمار و ارقام فروشمان هم جالب‌توجه است. مثلا گاه یک ماه تنها کالای سنگی می‌فروشیم و در ماه بعد فقط کارهای مینا به فروش می‌رود. خودمان هم هنوز دلیل این نوع فروش را نمی‌دانیم.
- روی سایتتان پرفروش‌ها را قرار نمی‌دهید؟ شاید از این طریق این رفتار خرید را دارند؟
نه. فکر می‌کنم به رسانه‌ها خیلی مرتبط است. مثلا یک وقتی فروش شمعدان انار بسیار زیاد شده بود. یکی از دوستان به من گفت در یکی از برنامه‌های تلویزیونی که هرشب پخش می‌شود، دو شمعدان انار هست و انگار این مسئله روی خرید مردم تاثیر دارد.
- بنابراین صنایع‌دستی ایرانی بسیار بیشتر از این‌ها باید معرفی شوند.
فکر می‌کنم هرچه بیشتر معرفی شوند، مردم خرید بیشتری می‌کنند. در سریال‌های ترکی که اغلب ما هم از منتقدانشان هستیم، همه کسانی که ظاهر خوب و عموم‌پسندی دارند، فروشنده صنایع‌دستی هستند اما ما در فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی بسیاری از فرش‌فروش‌ها را افرادی دغل‌کار و نادرست و نزول‌خوار معرفی می‌کنیم. همچنین خانه‌های افراد در سریال‌های ترکی پر از صنایع‌دستی مرغوب کشور ترکیه است. یعنی با سریال‌های آبکی هنر سنتی خود را تبلیغ و معرفی می‌کنند. یک نمونه جالب را به شما بگویم که مربوط به حضور ترانه علیدوستی در جشنواره کن است. کیف خانم علیدوستی از آثار هنری قلم‌زنی است که حدود ۶۵۰ هزار تومان قیمت دارد. بعد از حضور ایشان در این جشنواره، چهار سفارش از این کیف به دست ما رسید که برایشان تولید کنیم. یعنی معرفی تا این اندازه می‌تواند تاثیرگذار باشد.
- برنامه‌ای که آرانیک برای آینده‌اش در نظر گفته، رسیدن به چه میزان فروش است؟
اولا ما هیچ‌گاه خودمان را درگیر فروش سنتی و فروشگاه فیزیکی نمی‌کنیم و همیشه تحت وب به کارمان ادامه خواهیم داد، من با سایر کسب‌وکارهای این‌چنینی مخالف هستم، این ضربه مهلکی به فروش آنلاین است. مخالف این هستم که از فروش سنتی به آنلاین یا از آنلاین به سنتی بروند. از طرفی سایت‌هایی را می‌شناسم که روزی ۳ میلیارد تومان تراکنش دارند؛ می‌دانیم که به دلیل تخصصی و منحصر بودن به یک حوزه مشخص، شاید هیچ‌گاه به این میزان از تراکنش روزانه نرسیم اما خیلی هم دور از ذهن نیست که با توجه به رشد گردشگری در ایران، ورود گردشگر خارجی، بهبود وضعیت اقتصادی مردم، طی ۱۰ سال آینده فروش روزانه آرانیک به یک‌سوم این مبلغ برسد.
- یعنی یک میلیارد تومان فروش در روز؟
بله.
- متولد ۶۱، اهل بروجن، کارشناس فرش…
تندتند حرف می‌زند اما بیان خوبی دارد. این را به خودش هم می‌گویم. می‌گوید یکی از کارهایی که به‌خوبی بلد است، حرف زدن است و بلندبلند می‌خندد. لباس سرمه‌ای‌رنگ پوشیده است. متولد ۱۳۶۱ در شهر بروجن استان چهارمحال و بختیاری است. لیسانسش کارشناسی فرش، گرایش طراحی از دانشگاه شهرکرد است و ارشدش صنایع‌دستی، گرایش پژوهش در هنرهای سنتی از دانشگاه سوره تهران. سال ۸۸ فارغ‌التحصیل دوره ارشد می‌شود و بلافاصله از اول سال ۸۹ در بخش معاونت پژوهشی فرهنگستان هنر به‌عنوان کارشناس پژوهشی مشغول به کار می‌شود. ۵ سال آنجا کار می‌کند.
«روزی که می‌خواستیم این سایت را راه‌اندازی کنیم و صنایع‌دستی را اینترنتی بفروشیم، همه به ما می‌خندیدند.» قصه کسب‌وکار نرگس این‌گونه آغاز می‌شود. البته می‌گوید: «اما ثابت کردیم که این کار شدنی است.» حالا این کار به وقوع پیوسته. شاید اعداد و ارقام آرانیک در قیاس با کافه‌بازار یا دیجی‌کالا و حتی فروشگاه‌های کوچک‌تر از آنها خیلی به چشم نیاید، اما آرانیک روی حوزه‌ای دست گذاشته که به نوعی ارزش‌های سنتی و ملی ایران محسوب می‌شوند. ارزش‌هایی که با حضور در درگاه اینترنت برای همیشه ماندگار می‌شوند و از خطر فراموشی نجات می‌یابند. از طرفی کارآفرینی برای تولیدکنندگان روستایی و عشایری که اغلب بانوان هستند، ازجمله مهم‌ترین وجوه ارزشی این کسب‌وکار اینترنتی است. حالا آرانیک دغدغه‌های خیرخواهانه زیادی هم دارد و به نفع بیماران خاص و افراد تحت حمایت نهادهای اجتماعی، بازارچه‌های فروش برپا می‌کند که همه عوایدشان به آنها می‌رسد و شایق می‌گوید این بخش کار هم جزء مهمی از اهداف آرانیک است و ادامه خواهد یافت.
