تاکنون کتاب‌های زیادی درباره موج تغییر در صنعت بانکداری منتشر نشده و از میان کتاب‌هایی که در این زمینه در جهان منتشر شده‌اند، تعداد کتاب‌هایی که به فارسی ترجمه شده باشند نیز زیاد نیست. شاید به غیر از بانک ۳.۰ نوشته برت کینگ و بانک دیجیتال نوشته کریس اسکینر نتوان مورد دیگری به زبان فارسی یافت اما شاید از بین تمام کتاب‌های منتشر‌شده در زمینه دنیای جدید بانکداری کتاب گسست بانک‌ها از همه مهم‌تر باشد. ابتدا نویسنده کتاب را که احتمالاً مخاطب ایرانی دیگر او را می‌شناسد، معرفی کنیم:
برِت کینگ، نویسنده کتاب‌های پرفروش است؛ یکی از نظریه‌پردازان و تحلیلگران شناخته‌شده صنعت مالی، مجری برنامه رادیوییِ گسست بانک‌ها در صدای آمریکا و بنیانگذار استارتاپ موون است. او در وب‌سایتش با ۴ عنوان خود را معرفی کرده: سخنران، نویسنده، مجری رادیو و نوآور. این آخری انتخاب عجیبی است! اینکه کسی آنقدر اعتمادبه‌نفس داشته باشد که خودش را نوآور معرفی کند، خیلی حرف است؛ اما مهم‌تر از آن این است که دیگران این عنوان را پذیرفته‌اند و بسیاری برت کینگ را آینده‌پژوهی می‌دانند که توصیه‌های کاربردی مفیدی برای صنعت نسبتا سنتی بانکداری دارد. مثلا آمریکن بنکر در سال ۲۰۱۲ او را به‌عنوان نوآور برتر سال برگزید یا Bank Innovation هم که هرسال برندهای جذاب صنعت بانکداری را انتخاب می‌کند همین چند سال پیش او را یکی از ۱۰ برند جذاب صنعت معرفی کرد و جالب است بدانید که در فهرستی که کینگ حضور داشت ۹ برند دیگر بانک بودند و او تنها انسان بین ۱۰ برند برتر صنعت بانکداری جهان بود. پیش از گسست بانک‌ها، کینگ کتابی نوشته با نام بانک ۳.۰ که درواقع ویرایشی از کتاب بانک ۲.۰ بود. این کتاب در هشت کشور جهان منتشر شد ازجمله آمریکا، انگلیس، چین، کانادا، آلمان، ژاپن، فرانسه و ایران. کینگ رابطه بسیار خوبی هم با رسانه‌ها دارد: فاکس نیوز، سی‌اِن‌بی‌سی، بلومبرگ، بی‌بی‌سی، رویترز، فایننشیال تایمز، اِکونومیست، اِی.بی.اِی ژورنال، بانک تکنولوژی نیوز، اِیشیَن بنکر، بنکر، وایِرد و بسیاری دیگر. او ارتباط مستمری نیز با هافینگتون پست دارد.
بنابراین کتابی از این فرد که در جهان حرف‌هایش مورد توجه قرار گرفته حتماً ارزش توجه دارد.
تم کلی کتاب‌های کینگ تغییر در فضای بانکداری است. او معتقد است بانک‌ها دیگر نمی‌توانند مانند گذشته به حیات خود ادامه دهند و از مفهومی به نام «نئوبانک» صحبت می‌کند که بانکداری سنتی را به چالش کشیده است. هرچند تأکید دارد که قرار نیست نئوبانک‌ها بانک‌ها را از بین ببرند اما معتقد است بازی در حال تغییر است. در این کتاب نیز با بازتعریف مفهوم وام و اعتبار شروع می‌کند و تصور سنتی ما از این مفهوم را به چالش می‌کشد. در ادامه به تأثیر فناوری بر سریع‌تر و هوشمندترشدن پرداخت می‌پردازد و به تجربه بانک‌هایی نظر می‌اندازد که بدون تمرکز بر شعبه موفق از نظر کسب‌وکاری موفق شده‌اند. کینگ سردمدار کسانی است که مخالف سرسخت شعبه‌های بانکی هستند و در مقابل شیفته تلفن همراه و توانایی‌های آن شده‌اند. او در ادامه سفرش به شبکه‌های اجتماعی و قدرت نهفته در شبکه می‌پردازد و تلاش می‌کند پنبه عادت‌های ما در استفاده از بانک را بزند. او در این راه به بیت‌کوین هم می‌پردازد که این روزها از آن هیجانات گذشته دور شده و البته جدی‌تر گرفته شده است. کینگ مانند بسیاری از کسانی که در سال‌های گذشته بر تجربه انسانی در تعامل با فناوری تأکید کرده‌اند، نگاهی انسان‌محور دارد. همه این موضوعات، مقدمه‌ای است برای رسیدن به بحث نئوبانک. او در معرفی نئوبانک از کلمه «عشق» استفاده می‌کند و به تجربه‌هایی اشاره می‌کند که مشتریان به آن عشق می‌ورزند. دقت کنید که در حال صحبت از فضای بانکداری هستیم و کسی پیدا شده و به جای مرتب کردن مفاهیم خشک حسابداری از «عشق» کمک می‌گیرد. درنهایت او به این می‌رسد که اتفاقاً پول می‌تواند برای ما خوشحالی بخرد! نتیجه‌گیری برت کینگ برخلاف انتظاری که از شنیدن نام بانک به ذهن می‌رسد این نیست که نئوبانک‌ها می‌خواهند بانک‌های سنتی را از بین ببرند بلکه همه اینها به «تولد دوباره» بانکداری منجر می‌شود.
در صنعت بانکداری، نوآوری برهم‌زننده، مرسوم نیست؛ اما پس از بحران مالی نوآوریِ برهم‌زننده بیشتر از گذشته موردتوجه قرارگرفته و بانک‌ها هم باید مقاومت را کنار بگذارند. کینگ در این کتاب می‌گوید که ایده‌های جدید، آمده‌اند که بمانند و نوآوران، مصمم هستند که مسیر حرکت پول را تغییر دهند. فراتر از آن، کینگ از طریق گفت‌وگو با پیشتازان ساختارشکن در شرکت‌هایی مانند گوگل، پِی‌پال و یوبانک، عمق بانکداری نوین را به تصویر درآورده است. کتاب گسست بانک‌ها با سازمان‌دهی مطالب، به بررسی عمیق کیستی، چیستی، چگونگی، کجایی و چراییِ آخرین موضوعات، ابزارها و رویکردهای بانکداری می‌پردازد. شما در این کتاب، موضوعات زیاد و البته مهمی درباره مفاهیمی همچون بیت‌کوین، وام‌دهی نظیر به نظیر، شبکه‌های اجتماعی، بانکداری اتوماتیک و نئوبانک‌ها را، مطالعه خواهید کرد. بانکداری در حال تغییر است و برخی نوآوران نیز در ایجاد این تغییرات، پیش‌قدم شده‌اند. کینگ استعداد عجیبی در گفت‌وگو با پیشروان صنعت و کشف اهداف بلندمدت و پیش‌بینی‌های آنها دارد؛ ضمن آنکه درزمینه تجزیه‌وتحلیل موارد مطالعاتی و کشف مفاهیمِ عمیق نیز بسیار زبده و ماهر است.
سرعت‌بالای تغییراتِ بانکداری به‌ویژه در فضای بحران‌های مالی و جهانی اخیر، توجه بانکدارها، سرمایه‌گذاران و کارآفرینان را به خود جلب کرده است. این تغییرات از کجا می‌آیند؟ چه کسی آنها را هدایت می‌کند؟ و صنعت طی پنج، ده یا بیست سال آینده در کجا قرار خواهد گرفت؟ درکِ پاسخ این پرسش‌ها برای هر شخصی که درگیر صنعت مالی است ضرورت دارد. به مدد فناوری‌های نوین و تغییرات صورت گرفته در اندیشه و تفکر مصرف‌کنندگان، سایر بخش‌های اقتصاد جهانی نیز دستخوش تغییرات گسترده‌ای شده‌اند. در آینده‌ای نزدیک، بانکداری نیز از این قاعده مستثنا نخواهد بود. گسست بانک‌ها نگاهی به افراد و ایده‌هایی می‌اندازد که صنعت را به سمت و سویی جدید می‌برند.
اما نکته‌ای هست که نباید ازنظر دور داشت؛ هنگام مطالعه ایده‌هایی که هم‌اکنون در کشورهای توسعه‌یافته تحت عنوان ایده‌های ناب، شناخته می‌شوند متوجه می‌شوید که ما نیز به‌عنوان یک شهروند ایرانی نه‌تنها با این مفاهیم و ایده‌ها بیگانه نیستم بلکه برخی از آنها را در تجارب بانکداریِ خود به کار می‌بریم. احساس غرور و افتخاری که به ما دست می‌دهد وصف‌ناشدنی است چراکه همیشه بار سنگین واژه جهان سوم را به دوش کشیده‌ایم درحالی‌که متخصصان و کارشناسان ما، کاملا بی‌ادعا پابه‌پای دانشمندان کشورهای جهانِ اول، پیش رفته‌اند که امروز، صنعت بانکداریِ ما با کشورهای توسعه‌یافته و مدعی، فاصله اندکی داشته باشد. همان‌طور که در این کتاب نیز می‌خوانیم مشتریانِ بانکداری، مهم‌ترین ارکان صنعت بانکداریِ یک کشور هستند که اگر از تجارب بانکیِ خود راضی باشند می‌توان آن صنعت را موفق نامید. باوجود تمام کاستی‌ها اگر به چند وقت اخیر بنگریم قطعاً به این نتیجه خواهیم رسید که فناوری‌های بانکی و بانکداریِ ایران، پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. جای خالی کتابی احساس می‌شود که تجربه‌های ایرانی را به شیوه داستانگو مستند کند.
از جذابیت‌های کتاب، تعدد مصاحبه‌های آن با کارشناسان و صاحب‌نظران است. آنها باوجود اختلاف‌نظر با یکدیگر، در یک موضوع، کاملا متفق‌القول هستند که صنعت بانکداریِ دنیا باید به قطعاتِ تشکیل‌دهنده خود، تجزیه‌شده سپس با در نظر گرفتن قابلیت‌های چشمگیرِ فناوری‌های روز دنیا، با حذف برخی قطعات و افزودنِ برخی دیگر، مجددا شکل گیرد تا صنعتِ کاملا نوینی حاصل شود؛ اتفاقی که شاید در تاریخ، کم‌نظیر باشد و به قول کینگ حضور در این فضا، هیجان خاصی دارد که نصیب همه ما شده است.
- فینوتک: بستری برای نوآوری و بانکداری باز
معرفی سرویس‌هایی که برای کسبوکارهای آنلاین ارزش افزوده ایجاد می‌کنند
فینوتک با حضور علی کرمانشاه معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، سید ابوطالب نجفی مدیرعامل شرکت خدمات انفورماتیک، ولی‌الله فاطمی عضو هیات مدیره بانک ملی و مدیران ارشد بانکی رونمایی شد.
در این مراسم که با حضور مدیران ارشد بانکی برگزار شده بود، معاون فناوری اطلاعات بانک مرکزی، گفت: «زمانی که من می‌خواستم در مورد شرکت‌های نوآور سخنرانی کنم، تصورم این بود که بسیار پیشرو هستم اما حال متوجه شدم که کسبوکارها در این بخش بسیار خوب عمل کرده‌اند.»
علی کرمانشاه افزود: «پیش از این خاستگاه نوآوری صنعت بود اما هم‌اکنون این خاستگاه تغییر کرده است بلکه مصرف‌کنندگان هستند که دنبال نوآوری می‌گردند و مشتری نوآوری به شمار می‌آیند.»
سید ابوطالب نجفی، مدیرعامل شرکت خدمات انفورماتیک نیز به عنوان یکی از مدیران حاضر در این مراسم گفت: «هم‌اکنون بانک‌ها در حال یافتن رقیب‌های جدید هستند. فین‌تک‌ها و استارتاپ‌ها رقیب بانک‌ها به شمار می‌آیند اما این شرکت‌های نوآور و نوپا زمانی موفق می‌شوند که بتوانند مدل تجاری نوآورانه‌ای طراحی کنند. در دنیا استارتاپ‌ها با مدل‌های تجاری نوآور موفق بوده‌اند.»
نجفی گفت: «در ایران چون توان مقابله با نوآوری را نداریم، سعی می‌کنیم با تنظیم مقررات آنها را کوچک کنیم.»
فاطمی، عضو هیات مدیره بانک ملی نیز در این مراسم گفت: «امیدوارم فعالیت‌هایی مانند فینوتک بحث انتقال وجه و پرداخت را از خاستگاه کارت به خاستگاه حساب تغییر دهد.»
حامد قنادپور، مدیرعامل شرکت ارتباط فردا به عنوان متولی اصلی فینوتک در ابتدای این مراسم گفت: «بانکداری باز مفهومی است که قادر است فضای بهتری در سبک زندگی انسان‌ها ایجاد کند. هم‌اکنون شرایطی فراهم شده که کسبوکارها و سازمان‌های بزرگ و بانک‌ها از سوی دیگر از آن بهره برند.» او گفت: «هم‌اکنون فینوتک با زیرساخت بانک آینده فعالیت می‌کند اما این امکان وجود دارد تا این خدمات و این بستر در اختیار همه بانک‌ها قرار داده شود. از سویی با استفاده از فینوتک و بهره‌بردن از آن دیگر شرکت‌ها نباید نگران امنیت باشند چرا که فینوتک بالاترین سطح استانداردهای امنیتی را پوشش می‌دهد.» فینوتک یک واسط برنامه‌نویسی امن و باز است که کسبوکارها می‌توانند از طریق آن سرویس‌های مورد نیاز خود را دریافت کنند و سرویس‌های مورد نیاز مشتریان خود را در اختیار آنان قرار دهند.
معاون توسعه کسب‌و‌کار فینوتک هنگام معرفی این محصول اعلام کرد: «هم‌اکنون فینوتک ۱۲ سرویس در اختیار مشتریان و متقاضیان خود قرار می‌دهد و مشتریان به‌سادگی می‌توانند از آن سرویس‌ها با مراجعه به سایت فینوتک از آنها مطلع شوند و از آن استفاده کنند. این سرویس‌ها در اصل برای کسبوکارهای آنلاین ارزش افزوده ایجاد می‌کند.» مهسا خمیسی گفت: «کسبوکارها بسته به جنس فعالیت و ماهیت فعالیتشان می‌توانند از API بازی که در اختیارشان گذاشته می‌شود بهره خود را ببرند.»
سرویس‌های فینوتک بیشتر بر بستر پرداخت متمرکز است و شرایطی را فراهم می‌کند تا هر کدام از کسبوکارهای آنلاین و یا سازمان‌های بزرگ بتوانند به صورت درون‌برنامه‌ای بدون اینکه لازم باشد صفحه بانک به صورت مجزا باز شود، دستور پرداخت و یا انتقال وجه به صورت دوره‌ای و یا یکباره را صادر کند. حسن مختاریان، معاون توسعه محصول شرکت ارتباط فردا نیز در این مراسم اعلام کرد: «تمامی بانک‌ها می‌توانند از این بستر فراهم شده توسط شرکت ارتباط فردا و فینوتک بهره ببرند ما فقط دو پیش‌شرط اصلی داریم یکی آن است که سامانه احراز هویت مناسبی در اختیارشان باشد و بتوانند مشتریانشان را به صورت آنلاین احراز هویت کنند و دیگر اینکه امکان مدیریت کانال داشته باشند.
مدیرعامل آدانیک نیز در این مراسم گفت: «فینوتک سعی کرده است سرویس‌هایی ارائه دهد که تاکنون بانک‌ها آن را ارائه نکرده‌اند به‌طور مثال ما سرویس انتقال وجه نمی‌دهیم اما سرویس برداشت دوره‌ای از حساب را در اختیار کسبوکارها قرار می‌دهیم.»
علی حاجی‌زاده ادامه داد: “فینوتک رمز و راز نیست. از همین رو به‌راحتی در اختیار همه قرار می‌گیرد. فینوتک رقیب بانک نیست.”