حمیدرضا اعتدال‌مهر، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی کسبوکارهای اینترنتی است و صحبت‌های جذابی در رابطه با جمع‌بندی اکوسیستم استارتاپی در سال ۹۷ و راهنمایی‌های ویژه‌ای برای کسبوکارهای نوپایی که قصد ورود به اکوسیستم استارتاپی دارند، دارد.
اعتدال‌مهر معتقد است سیاست ریاضتی در سال ۹۷ پاسخگو بود و به نظرش تا یکی دو سال آینده این سیاست بهترین نتیجه را در اکوسیستم استارتاپی دارد. صحبت‌های اعتدال‌مهر «شنبه» را در ادامه می‌خوانید.
-
سال ۹۷ برای اکوسیستم چگونه سالی بود؟ استارتاپ‌ها چه روزگاری را در این سال پشت سر گذاشتند؟
متاسفانه فضای مأیوس‌کننده و خطرناکی در فضای اکوسیستم حکمفرما بود. همین فضای تنگ و سخت دامن خیلی از کسبوکارهای آنلاین را گرفت. به اعتقاد من کسانی که توانستند از سال ۹۷ به سلامت بگذرند، باید شکرانه بدهند.
-
سختی‌ها و فرصت‌های این سال چه بود؟ به نظر شما مهم‌ترین راهکارهایی که کسبوکارهای موفق برای ماندگاری در این بازار پیش گرفتند، چه بود؟
متاسفانه نمی‌شود از فرصت بالا‌رفتن «قیمت ارز» با عنوان فرصتی قابل احترام نام برد. بیشتر می‌توان عنوان فرصتی مقطعی و زودگذر برای کسانی که دنبال موفقیت زودگذرند، بر آن گذاشت.
تشدید تحریم‌ها و شرایط بد اقتصادی خیلی از کسب‌و‌کارها را از پای در‌آورد. اغلب کسانی در بازار ماندند و توانستند دوام بیاورند که رویه‌ای با اصول حجم تراکنش کم، جمعیت کم، هزینه کم در پیش گرفتند.
سیاست ریاضتی در ۹۷ جوابگو بود و شاید تا یکی دو سال آینده هم همین سیاست بهترین نتیجه را داشته باشد. اگر کسب‌و‌کاری به فکر ماندگاری است باید بنا بر همین سیاست و با اکتفا به حداقل‌ها سرپا بماند.
-
مهم‌ترین دلایل کنار‌رفتن بعضی از استارتاپ‌ها در سال ۹۷، ناشی از سختی‌های این سال بود یا عدم مجهزبودن به دانش مدیریت کسب‌وکار در زمان بحران؟
مخاطب استارتاپی ما از قشر جوان تشکیل شده و این بی‌انصافی است از آنها انتظار تسلط به تمام تجارب را داشته باشیم و انگشت اتهام‌مان را به‌عنوان عدم تجهیز به دانش مدیریتی به سمت‌شان گرفته و متهم‌شان کنیم. در هر کشوری در هر قرنی چنین مشکلاتی پیش آمده و بحران‌هایی وجود داشته است.
در این میان نکته واحد یا قانون خاصی وجود ندارند که بگوییم اگر استارتاپی از این نکته فاکتور نمی‌گرفت یا در انجامش تعلل نمی‌کرد، این اتفاق نمی‌افتاد. شرایط، شرایط پیچیده و دشواری بود.
نباید عنوان عدم تجهیز به دانش یا هر عنوانی را اپیدمی کرده و تعمیم بدهیم به تمام استارتاپ‌ها. به اعتقاد من مسئولیت این موضوع بر عهده حاکمیت است و مسئولان باید آن را بپذیرند.
-
سال ۹۸ در راه است. می‌گویند سالی به‌مراتب سخت‌تر از سال ۹۷ خواهد بود. به نظر شما چه راهکارهایی برای ماندگاری در بازار وجود دارد؟
هرچه که بگوییم روایتی بر اساس حدس و گمانه‌زنی است و کسی از آینده خبر ندارد. به اعتقاد من کسب‌و‌کارها باید به صورت مداوم تراز مالی بازارشان را ارزیابی کنند.
اگر از منابع هزینه می‌کنند، باید در تصمیم ادامه راهشان تجدید‌نظر کنند یا حداقل به صورت مقطعی تعطیل کنند تا منابع‌شان را از دست نداده و آینده‌شان را به خطر نیندازند.
-
ما بدون اینکه بخواهیم امید واهی به جوانان ایرانی بدهیم، می‌خواهیم روی داشتن امید برای آغاز سال نو تاکید کنیم. می‌خواهیم شما به نکاتی اشاره کنید که می‌تواند منشأ امیدبخشی باشد. اینکه چگونه می‌توان در چنین شرایطی استارتاپ راه‌اندازی کرد؟
در موضوعاتی از این دست، امید یا ناامیدی مطرح نیست. با استناد به واقعیات موجود، بازار دچار تلاطم است. توجه به نیاز مردم و با توجه به این نکته که در وانفسای شرایط اقتصادی موجود محصولات خارجی کارآمدی چندانی ندارند، استارتاپ‌ها باید به فکر مدیریت بحران باشند.
همیشه نه‌تنها در ایران که در کل دنیا در شرایط مدیریت بحران برند‌ها و محصولات جدید وارد میدان می‌شوند. سطح توقع مردم در این شرایط پایین است.
استارتاپ‌ها باید با زاویه دیدی استثنایی به این فرصت نگاه کنند و با یک‌سری حداقل‌ها شرایط افسانه‌ای رقم بزنند. این شرایط نه‌تنها برای امروز که برای ۲۰ سال آینده نیز کارساز خواهد بود.
-
سال ۹۸، سال سخت دستیابی به سرمایه هم خواهد بود؛ چه راه‌هایی برای رسیدن به سرمایه مورد نیاز وجود دارد؟ آیا روش بوت‌استرب، روشی موفق برای سال ۹۸ خواهد بود؟
کل سیستم و فرآیند کسبوکارهایی که بیزینس‌پلنشان با توجه به تلاطم‌ها، تغییر نکرده زیر سوال است، اما اگرکسب‌و‌کاری با توجه به این شرایط محصولی ارائه کند که در این وضعیت نابسامان کارآمد باشد، صد‌درصد سرمایه‌گذار دنبال فرصتی برای جذب است. بشخصه معتقدم شاید با بحران ارزی و دلاری مواجهیم، اما بحران ریالی نداریم.
-
سال ۹۸، سال راه‌اندازی چه استارتاپ‌ها و دوام‌آوری چه کسبوکارهایی خواهد بود؟
کسبوکارهایی که بتوانند هزینه‌ای از سبد هزینه خانوار کم کنند و به بالا رفتن قدرت خرید مردم کمک کنند. همچنین استارتاپ‌هایی که در زمینه تعمیرات فعالیت می‌کنند.
واقعیت این است که قدرت خرید مردم پایین آمده است. شرکت‌هایی که فضایی برای تعمیر لوازم خانگی ایجاد کنند، برد و ماندگاری بیشتری برای خودشان مهیا می‌کنند. استارتاپ‌هایی که راهکاری برای محصولات و مواد غذایی با قیمت تمام شده نهایی کمتر، می‌تواند تداوم بهتری داشته باشند.
-
تصویر خوشایندی که شما از سال ۹۸ می‌توانید ارائه کنید، چه جزئیاتی دارد و حاوی چه جنبه‌های مثبتی است؟
استارتاپ‌ها باید نتورک خودشان را بسازند و دو مولفه مهم را در نظر داشته باشند؛ اولی اثبات توانمندی‌های‌شان در بقا به خودشان و بقیه. دوم ماندگاری در این شرایط و ساخت مسیر موفقیتی مختص خودشان. این شرایط بحرانی می‌تواند زیرساخت موفقیت دائمی بسیاری از استارتاپ‌ها را برای همیشه مهیا کند.
