گفت‌وگوی خودمانی با ژوبین علاقبند، مدیرعامل اسنپ از دیگر بخش‌های داغ جشن یلدای ۹۷ بود. در این گفت‌وگو با حضور اکبر‌هاشمی، مدیر مسئول هفته‌نامه شنبه و شهرام شریف از روزنامه‌نگاران حوزه تکنولوژی برگزار شد، طرفین بحث داغی داشتند و سوالات گوناگونی از مدیرعامل اسنپ پرسیده شد. از نام و نشان سرمایه‌گذاران اسنپ گرفته تا چرایی انحصارگرایی و… ژوبین علاقبند نیز پاسخ‌های متنوعی به این سوالات داده است که در ادامه می‌خوانید.
-
شریف: آقای علاقبند شما فارغ‌التحصیل دانشگاه خواجه‌نصیر هستید، در فرانسه MBA گرفتید و به ایران برگشتید و در شرکت‌هایی مثل زیراکس ایران کار کردید و البته شرکت اوضاع خوبی نداشته در حالی‌که شرکت خیلی مشهوری بوده است. بعد به شرکت توسعه صنعتی ایران پیوستید. شاید در کنارش کارهای دیگری هم کرده باشید.شرکت توسعه صنعتی، شرکت بسیار مشهوری در حوزه سرمایه‌گذاری بخش بورس ایران است. خودتان هم که از خانواده مشهور علاقبندها هستید که در تجارت ایران کاملا شناخته شده‌اند. چیزی که برای من جالب بود، این بود که بدانم چه بخشی از مهارت و تخصص شما برای مجموعه اسنپ جالب بود که دوست داشتند با آنها همکاری کنید؟
فکر می‌کنم، سنم برای‌شان جذاب بود!
-
سن زیادی ندارید فکر کنم متولد ۴۹ هستید.
من خودم هم تصورم از سن زیاد چیز دیگری بود قبل از اینکه وارد اسنپ بشوم. وقتی که وارد اسنپ شدم تقریبا مسن‌ترین پرسنل آنجا بودم و اسنپ با حدود ۱۰۰۰ نفر کارمندی که دارد، متوسط سنی ۲۸ سال را دارند. پس من دو برابر متوسط سنی آنها هستم.
اگر بخواهم جواب سوال شما را بدهم، باید بگویم که به هر حال من تجربه کار استارتاپی نداشتم. استارتاپی به مفهومی که امروز راجع به آن صحبت می‌کنیم، ولی ما در زیراکس خیلی از کارها را استارت زدیم و وارد بازار کردیم. از جمله چاپ دیجیتال را اولین شرکتی که وارد ایران کرد، شرکت زیراکس بود و حالا نوع جدیدی از خدمات که خدمات پیمانکاری چاپ بود، ما برای اولین بار وارد کشور کرده بودیم ولی فکر می‌کنم به هر حال آن تجربه طولانی در صنعت کشور یک ارتباط خیلی خوبی را بین من و اسنپ به وجود آورد.
-
هاشمی: اگر اجازه بدهید کمی ریتم گفت‌وگو را تند کنیم و به قول آقای مهران مدیری سوال‌های کوتاه بپرسیم و پاسخ‌های کوتاه بشنویم. اگر موافقید از اسنپ شروع کنیم؛ خیلی دوست دارم بدانم اسنپ از یلدای پارسال تا امسال چه تغییراتی کرده و برای بیان این تغییرات، به آمارها هم اشاره کنید.
تغییراتی که اسنپ کرده خیلی زیاد بوده، من حدود یک سال و دو سه ماه پیش به اسنپ پیوستم. آن موقع تعداد سفرهای ما حدود ۶۰۰ هزار سفر در روز بود، اما چهارشنبه پیش از مرز یک میلیون و ۵۰۰ هزار سفر رد شدیم. خب، طبیعتا می‌شود گفت که طی یک سال گذشته صددرصد رشد داشته‌ایم.
تغییر دیگری که کردیم، رشد خود اسنپ بود از نظر تعداد پرسنلی که آنجا کار می‌کنند، تقریبا در آن زمینه هم ما دو برابر شده‌ایم و ونچرهای مرتبط با اسنپ هم در این فاصله خیلی رشد کردند و خیلی روی‌شان کار شده که بتوانند توسعه پیدا کنند.
-
شریف: امسال وضعیت اقتصادی، وضعیت متعادل و خوبی نبود به خصوص در حوزه استارتاپ‌ها بحث سرمایه‌گذاری مشکلات و معضلات زیادی داشته، اسنپ با مشکلی در فضای سرمایه‌گذاری روبه‌رو نبوده است؟
حتما می‌دانید یکی از سهامداران ما شرکت ایرانسل است که بخشی از سهام ما را دارد و یکی از سهامداران استراژیک ماست و در پشتیبانی و رشد توسعه ما خیلی موثر بوده است. علاوه بر این، ما امسال هم ۱۰درصد سهام شرکت را به یک مجموعه دیگر سرمایه‌گذاری در کشور فروختیم که تقریبا می‌شود گفت قبل از این بحران‌هایی بود که برای ارز به وجود آمد، از این نظر یک مقدار شانس داشتیم که توانستیم منابع مالی را جذب کنیم.
-
شریف: آن مجموعه ایرانی بود؟
بله، مجموعه‌ای است که در ایران فعالیت می‌کند.
-
شریف: نام آن را نمی‌گویید؟
اطلاعات مخفی نیست، مجموعه‌ای که شرکت‌های هایپراستار را دارند.
-
شریف: شما یک سرمایه‌گذار نسبتا ناگفته هم به نام راکت اینترنت دارید، در مورد آن صحبت نمی‌کنید!؟ این از آن خط قرمزهاست یا اینکه شما هم مثل مدیران قبلی همکاری با آن سرمایه‌گذار را تکذیب می‌کنید.
نه خط قرمز نیست، سرمایه‌گذاران ما مشخص هستند. شرکت راکت اینترنت سرمایه‌گذار اسنپ و گروه آیآیجی نیست. راکت اینترنت به عنوان یک شرکت سرمایه‌گذار گروه اینترنت ایران نیست و سهامی هم در این مجموعه ندارد. بعضی سهامداران شرکت راکت اینترنت هستند که ۳۰ درصد سهام شرکت را دارند، نه خود شرکت راکت اینترنت؛ یعنی به عنوان شخص مستقلا سرمایه‌گذاری کرده‌اند. اسامی آنها را می‌شود مشخص کرد ولی از سهامداران هستند.
-
شریف: شهرام شاهکار که از مدیران سابق اسنپ بود، وقتی که ۲۰میلیون دلار سرمایه گرفته بودید در مصاحبه با تک‌کرانچ تاکید کرد که ما دو سرمایه‌گذار داریم؛ سرمایه‌گذار خارجی ما یکی MTN و دوم راکت اینترنت است. درحال حاضر همان‌طور که گفتید، ایرانسل را به عنوان سرمایه‌گذار سوم دارید. من آن ۱۰ درصد هایپراستار را هم نمی‌دانستم که اصلا از کدام بخش آمده است، ولی طبق همان گفته‌هایشهرام شاهکار در حال حاضر هر کدام از آنها یک چیزی در حدود ۳۳ درصد سهام مجموعه IIG را دارند که یک چیزی در حدود ۸۳ درصدش خارجی است. این را تایید می‌کنید که بخش عمده سهام IIG خارجی است؟
ما سرمایه‌گذار خارجی داریم. عرض کردم ساختار سرمایه‌گذاری ما مشخص است؛ ۳۰ درصد ایرانسل، ۳۰ درصد MTN، ۳۰ درصد سرمایه‌گذاران اروپایی است که خدمت‌تان صحبت کردم و ۱۰ درصد هم هایپراستار.
-
هاشمی: سرمایه‌گذار اروپایی چه کسانی را می‌گویید؟ محرمانگی دارد که سرمایه‌گذاران اروپایی را نمی‌گویید؟
نه، عرض کردم سهامداران راکت اینترنت هستند، یعنی سهامدارانش هستند و خود شرکت نیست.
-
هاشمی: واضح است که اسنپ به توسعه اکوسیستم استارتاپی ایران کمک کرده. در هر شهری که رفت، دفترش را بستند، کتک‌کاری کردند اما اسنپ جلو رفت و به نوعی می‌شود گفت راه را برای بقیه باز کرد و الان هم باز می‌کند. از طرفی به مردم خدمات می‌دهد، زندگی را برای‌شان راحت کرده. هر چند پلتفرم‌های دیگری هم بعد از اسنپ هم آمدند و کنار هم خدمات می‌دهند. بیشتر نگاه من این است که اسنپ به بیرون از اکوسیستم خدمات خوبی می‌دهد ولی در داخل اکوسیستم من هیچ وقت ندیده‌ام که اسنپ یا مجموعه آیآیجی، روی استارتاپ‌های ایرانی سرمایه‌گذاری کند. می‌خواستم ببینم شما برنامه‌ای برای سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌های ایرانی دارید؟
اولا که این صحبت شما درست نیست، چون گروه آیآیجی سرمایه‌گذاری کرده روی استارتاپ‌های داخلی. مثلا شرکت زودفود یکی از شرکت‌هایی بود که گروه آیآیجی خریداری‌اش کرد و به مجموعه خودمان آوردیم و بعد از یک مدتی هم اسمش اسنپ‌فود شد. همین الان هم با خیلی از گروه‌های کوچک‌تر در زمینه‌های مختلف مثلا نقشه و سرویس‌های کلود و… کار می‌کنیم. بنابراین اصلا اینطور نیست که ما بگوییم سیاست‌مان این است که با استارتاپ‌ها کار نکنیم. حتما این کار را می‌کنیم.
ولی آنچه که اهمیت دارد، این است که گروه آیآیجی هدف و برنامه‌ای دارد و برنامه توسعه‌اش در زمینه‌های مشخصی است و در آن زمینه‌ها ما برای سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها تصمیم‌گیری می‌کنیم. سرمایه‌گذاری ما می‌تواند روی یک ایده کاملا نو باشد یا می‌تواند روی ایده‌ای باشد که مکمل یکی از سرویس‌های جدید شرکت‌های آیآیجی است. بنابراین اگر هزینه راه‌اندازی‌اش کمتر از خریدن یک شرکت استارتاپی بیرونی باشد، حتما به آن فکر می‌کنیم.
-
هاشمی: من این بخش از حرف‌هایت را قبول دارم. می‌گویی که روی زودفود سرمایه‌گذاری شده و الان می‌خواهم بدانم که بنیانگذاران زودفود چقدر در این مجموعه سهام دارند؟
الان اطلاع ندارم، ولی چیز محرمانه‌ای نیست و می‌توانم بپرسم و به شما بگویم.
-
شریف: پیرو همین سؤالی که اکبر پرسید، سؤالم این است که به نظر می‌آید مجموعه آیآیجی روی کارآفرینان سرمایه‌گذاری نمی‌کند. یعنی بیزینس مدلش، مدل تملک استارتاپ‌هاست و سهام‌شان را کاملا در اختیار گرفتن است، نه مدل بخشی از سهام را گرفتن و ادامه دادن با آن کارآفرین و رشد‌دادن. کما اینکه تعدادی از آدم‌های مهم و باقابلیتی که سال‌ها در مجموعه اسنپ دیده‌ایم مانند رامتین منزهیان، شهرام شاهکار، هومن دمیرچی و خود شما کم‌کم این مجموعه را ترک کردند و رفتند بدون اینکه حتی سهامی داشته باشند.
من ترک کردم و خودم خبر ندارم!؟
-
شریف: شهرام شاهکار ترک کرده است.
-
هاشمی: الان شایعه است که ژوبین دارد می‌رود. آن را هم می‌توانید بگویید.
شهرام هنوز در هیات مدیره ماست.
-
شریف: این شایعه که شهرام از اسنپ رفته است، صحت ندارد؟
نه! شهرام نایب رئیس هیات‌مدیره اسنپ است و همیشه نقش اجرایی داشته و الان هم جزو مهم‌ترین مشاوران شرکت اسنپ است.
-
سهامی که ندارد؟
اطلاعی ندارم.
-
شریف: ببینید نکته همین است. ماجرای آیآیجی و اسنپ این است که افراد باقابلیتی را که می‌توانند حتی خودشان استارتاپ‌های خوبی در ایران رشد بدهند، از خارج از کشور می‌آورد و این افراد عمدتا کسانی هستند که تحصیلات خوب دارند و خوب هم می‌توانند مدیریت اجرایی داشته باشند ولی در نهایت اینها ارزش افزوده‌ای برای بخش کارآفرینی ما ندارند. هر چند مجموع کاری که اسنپ در بازار می‌کند همان‌طور که اکبر اشاره کرد، به خود بازار سود می‌رساند یعنی فرض کنید بازارسازی می‌کند، ولی کارآفرینی زیادی در این وضعیت ایجاد نمی‌شود و بخش عمده سود همچنان به سهامداران خارجی می‌رسد.
منظورتان از کارآفرینی این است که سودش به یک شخص برسد؟
-
کارآفرین کسی است که خودش یک کسب‌و‌کاری را رشد می‌دهد، فعالیت می‌کند و افراد مختلفی را استخدام می‌کند و اشتغال ایجاد می‌کند.
دقیقا کاری که شهرام شاهکار در اسنپ کرد.
-
هاشمی: اما شهرام سهم ندارد.
از کجا می‌دانید؟
-
هاشمی: دارد؟
من نمی‌دانم، خودش می‌داند.
-
هاشمی: پس به شهرام زنگ بزنیم.
-
شریف: به سؤال من جواب داده نشد.
ببینید راه‌اندازی استارتاپ‌ها مدل‌های مختلفی دارد. آیآیجی هم یکی از این مدل‌هاست. شما می‌توانید به عنوان یک شرکت بیایید بگویید که من ایده‌ای دارم و می‌خواهم این ایده را راه بیندازم، خودم هم سهامدارش باشم یا می‌توانید بگویید من ۷-۸ تا ایده دارم، ایده‌هایی که می‌دانم فرض کنید در کشورهای دیگر جواب داده و کار کرده و مورد استقبال قرار گرفته است، احساس می‌کنم با آن تحلیلی که از بازار ایران دارم، در ایران هم جواب می‌دهد. چون ایران بازار ۸۰ میلیونی جذابی دارد و جی‌بی‌پی بسیار بالای۴۰۰ میلیاردی دارد.
البته مهم‌ترین جذابیتش هم این است که هر شرکتی از هر کشوری نمی‌تواند در ایران فعالیت کند. این ویژگی بعضی وقت‌ها به‌عنوان تهدید است، بعضی وقت‌ها به‌عنوان فرصت. مثلا فرصتی که الان اسنپ دارد این است که شرکت‌های آمریکایی نمی‌توانند وارد ایران بشوند. مثلا اوبر نمی‌تواند وارد ایران شود و این به یک فرصت برای اسنپ تبدیل شده است.
حالا در چنین بازاری می‌توانید با خودتان تحلیل کنید و بگویید که بازار جذابی است؛ حالا من ۷-۸ تا ایده دارم و این ایده‌ها را با اشخاصی که خصوصیات کارآفرینی دارند مثل شهرام شاهکار در اسنپ، مثل مهراد در زودفود و همه اسامی که شما به آن اشاره کردید، پیش می‌برم و به آنها این فرصت و میدان را می‌دهم که آن ایده را گسترش بدهند.
-
شریف: ولی شما زمانی می‌توانید در یک مجموعه‌ای موفق باشید که روی ایده خودتان را یا روی ایده خوبی که خودتان روی آن کاملا مسلط هستید، کار کنید. سیاست شما در مجموعه آیآیجی به کارآفرینی منتهی نمی‌شود. آدم‌ها در نهایت مدیران خوبی هستند که بعد از مدتی از مجموعه می‌روند و چیزی برای‌شان نمی‌ماند.
پس باید برگردیم تعریف کارآفرینی را دوباره بررسی کنیم. من موافق این صحبت شما نیستم که می‌گویی چیزی برای‌شان نمی‌ماند.
-
شریف: به جز پول منظورم است.
یعنی چه چیزی برایش نمی‌ماند؟
-
شریف: کسی که کارآفرین می‌شود می‌تواند یک حرکتی در جامعه ایجاد بکند، یک اعتباری برای خود شخص ایجاد می‌شود. نمونه‌های کارآفرینی موفق در دنیا همه به همین صورت هستند.
-
هاشمی: می‌خواستم ببینم آیآیجی اصلا کارآفرین موفق دارد که اسم ببرید؟ البته به غیر برادرا ن سامور، منظورم کارآفرین ایرانی است.
این بحثی را که شما می‌کنید، می‌شود از ابعاد مختلف نگاه کرد. مثلا می‌شود اینطوری به آن نگاه کرد که آیا ایده اسنپ ایده‌ای بوده است که یک کارآفرین ایرانی داشته و آمده آن را راه انداخته است؟ اما باید گفت که ایده اسنپ ایده‌ای بوده که امثال اوبر و لیفت و شرکت‌های دیگر در دنیا پیاده کرده‌اند. بعد آن مدل را کارآفرین‌های ایرانی به اسنپ در ایران تبدیلش کردند.
ممکن است یک عده از کارآفرین‌ها هم سهم داشته باشند در این قضیه و ممکن است که نداشته باشند. یا همین‌طور ایده‌های دیگری که در سیاست آیآیجی وجود دارد، ایده‌هایی است که در جاهای دیگر جواب داده است یعنی ما سیاست کاری‌مان این است که تمرکز بکنیم روی ایده‌هایی که در کشورهای مختلف جواب داده و با تحلیلی که از بازار ایران می‌کنیم، فکر می‌کنیم در بازار ایران هم جواب بدهد.
الان هم بعضیهایشان جواب داده و بعضیهایشان هم جواب نداده است. بعضیهایشان هم خیلی بزرگ‌تر از ایده‌های دیگر شده است. مثلا تعداد سفرهایی که امروز اسنپ در شهر تهران دارد، اوبر در هیچ کجای دنیا ندارد.
-
شریف: مثلا در نیویورک ندارد.
در نیویورک که اصلا ندارد؛ بزرگ‌ترین شهری که اوبر بیشترین تعداد سفرها را دارد، شهر سائوپائولوی برزیل است که زیر ۵۰۰ هزار سفر در روز در آنجا دارد، اما در اسنپ و در تهران نزدیک ۶۰۰ هزار سفر در روز داریم.
-
شریف: ژوبین برای اینکه ماجرایی را که می‌خواهیم روشنش کنیم بیشتر باز کنم، اجازه بدهید یک مثال بزنم. آقای رید هافمن، بنیانگذار لینکدین است. هافمن در کتابی که اخیرا منتشر شده مثال خیلی جالب می‌زند؛ مثالش را از airbnb می‌گیرد. وقتی کارآفرینی که airbnb را ایجاد کرده است به او مراجعه می‌کند و می‌گوید یک شرکتی که راکت اینترنت در اروپا ایجاد کرده رقیب من است و شروع کرده از روی من کپی‌کردن و سریعا این را راه‌اندازی کرده در اروپا و حالا آمده است و می‌گوید من ۲۵ درصد سهامت را می‌گیرم و این شرکتم را کامل به تو می‌دهم. همین کار را راکت اینترنت یک زمانی با گروپان کرد.
-
مدیر عامل گروپان حرف خوبی به مدیرعامل airbnb می‌زند و می‌گوید که راکت اینترنت مدلش این است که فرزندانی را پرورش می‌دهد که نمی‌خواهدشان و مشکل اسنپ هم همین هست. چیزی که نگرانم می‌کند این است که آیا اسنپ اصلا پدر و مادرش او را می‌خواهند، بدون کارآفرین و بدون صاحب می‌خواهد به کجا برسد؟ ما می‌دانیم در ایران افراد دیگری مدیریت مجموعه اسنپ را برعهده دارند؛ اما در ظاهر قضیه اشخاص دیگری می‌آیند روی صحنه صحبت می‌کنند. حرفم این است که سود و مزیت این مدل از سرمایه‌گذاری چه خواهد بود؟
به نظر من جالب‌تر این است که ما ببینیم که اسنپ برای کشورمان چه کار کرده. ببینید اصل قضیه همان‌طور که آقای دکتر ستاری هم اشاره کردند، دلیل موفقیت اسنپ و شرکت‌های مشابه، استقبال عمومی مردم است.
البته اینکه سهامدار اصلی‌اش کیست و چه کار می‌خواهد بکند هم اهمیت دارد ولی فکر نمی‌کنم خیلی ارزش افزوده‌ای در این بحث باشد چون چیزی که مهم است، این نکته می‌تواند باشد که اسنپ به عنوان یک پدیده با یک هدفی در کشور ما راه‌اندازی شده و یک شرکت صددرصد ایرانی است. ۲-۳ سال بعد را هم که نگاه کنیم، باز هم می‌بینیم که شرکت ایرانی خواهد بود.
-
شریف: شرکت ایرانی است ولی(مالک)سرمایه‌گذار خارجی است.
اتفاقا این باعث افتخار ماست که ما توانستیم مقدار خیلی زیادی سرمایه خارجی جذب کنیم در زمانی که کشور ما تحت تاثیر این همه تحریم است اما در اوج این تحریم‌ها ما توانستیم سرمایه خارجی وارد ایران کنیم. در واقع اکثر سرمایه‌ای که وارد اسنپ شده، سرمایه خارجی است و به نظر من باعث افتخار است که بتوانیم در چنین موقعیتی سرمایه‌گذار خارجی جذب کنیم.
ولی آن چیزی که باز اهمیت دارد، این است که نرم‌افزار اسنپ از صفر تا صدش توسط بچه‌های ایرانی و نخبه‌های ایرانی نوشته شده است. همچنین مجموعه ما از ۱۰هزار نفری که در آن کار می‌کنند، ۹۹۹۰ نفرش ایرانی هستند و مهم‌تر از همه این است که اسنپ در زندگی مردم تأثیر مثبتی گذاشته است.
-
هاشمی: ببینید من این حرفت را قبول دارم. خود من مصرف‌کننده اسنپ هستم و شهادت می‌دهم که اسنپ اتفاقات خوبی را رقم زده است.
اصل قضیه اینجاست که آن مشکلاتی که در صنعت حمل‌و‌نقل شهری ما وجود داشت، مثل عدم شفافیت قیمت، آسان‌نبودن گرفتن سفر، نبود امنیت سفر و… توسط شرکت‌هایی مثل اسنپ و شرکت‌های مشابه حل شده است. امروز ما و شرکت‌های مشابه جزو شرکت‌هایی هستیم که به جرات می‌توانیم بگوییم مسائل عمده حمل‌و‌نقل شهری را حل کرده‌ایم و سود این مسئله به مردم می‌رسد.
-
هاشمی: پس اجازه بدهید که در مورد سودش بیشتر صحبت کنیم. من بحثم این است که الان شما می‌گویید اسنپ خوب است، من می‌گویم خودم شهادت می‌دهم و استفاده می‌کنم و دوستش دارم. البته تپ‌سی هم استفاده می‌کنم ولی نکته‌ای که وجود دارد، این است که من موافق سرمایه‌گذار خارجی هستم و بارها نوشته‌ام که باید از سرمایه‌گذار خارجی استقبال کنیم چون ما به پول سرمایه‌گذار داخلی و خارجی برای توسعه اکوسیستم نیاز داریم.
-
منتهی بحثی که وجود دارد این است که ما دو تا تجربه جهانی داریم؛ یکی هندوستان و دیگری چین. ما در چین شاهدیم که اکوسیستم استارتاپی چین در دست کارآفرینان چینی است ولی سرمایه‌گذار آمریکایی هم دارند؛ یعنی چین اجازه ورود به آمازون را می‌دهد ولی از آن طرف علی‌بابا در آنجا شکل می‌گیرد و با آمازون رقابت می‌کند. یک اکوسیستم دیگری مثل هندوستان را هم داریم که کلا خارجی‌ها آمدند با بیشترین مالکیت سرمایه‌گذاری کردند و حقیقتا سودش را آنها می‌برند و اختیار استارتاپ‌های هندی دست خود هندی‌ها نیست.
-
نگرانی‌ای که من خودم در مورد مجموعه شما دارم این است که ۸۳ درصد سرمایه‌گذاران شما خارجی هستند و تمام درآمدهایی که در ایران به دست می‌آید، به خارج از ایران می‌رود. البته من توانمندی‌های مجموعه شما، بچه‌های ایرانی که در این مجموعه کار می‌کنند و دوستی‌های‌مان شک نداریم.
ببینید شما دارید اصل سرمایه‌گذاری خارجی را زیر سؤال می‌برید.
-
هاشمی: نه من سرمایه‌گذاری خارجی را قبول دارم ولی مثلا آقای ستاری باید در هیات دولت بررسی کنند که وقتی در صنایع بالا‌دستی بیش از ۴۵ درصد نمی‌توانند سرمایه‌گذاری کنند، خلأ قانونی وجود دارد که مجموعه شما بخش عمده سهامش در اختیار خارجی‌هاست. البته کار شما ۱۰۰درصد غیرقانونی نیست و من این را قبول دارم. منتها حرفم این است که نگوییم که فقط سرمایه‌گذاران ایرانی در اسنپ هستند و سودش به ایرانی‌ها می‌رسد. ۸۳ درصد به خارجی‌ها می‌رسد مابقی به ما؛ یعنی اسنپ مال ماست اما تنها ۱۳درصدش.
بله ولی شما این را در نظر بگیرید که آن یک و نیم میلیون نفری که دارند روزانه از اسنپ استفاده می‌کنند یک مسئله‌ای از آنها حل شده است که قبلا به عنوان یک معضل بود یعنی همیشه وقتی از من سؤال می‌شود که دلیل موفقیت اسنپ چیست، من می‌گویم این است که مسئله عمده‌ای را حل کرده است. شما مبحث جالبی را دارید مطرح می‌کنید ولی از یک زاویه اشتباه به نظر من.
علاقبند: جالب‌تر این است که ما ببینیم که اسنپ برای کشورمان چه کار کرده. دلیل موفقیت اسنپ و شرکت‌های مشابه، استقبال عمومی مردم است. البته اینکه سهامدار اصلی‌اش کیست و چه کار می‌خواهد بکند هم اهمیت دارد ولی فکر نمی‌کنم خیلی ارزش افزوده‌ای در این بحث باشد
ببینید کشورهایی که جذب سرمایه‌گذار خارجی می‌کنند، حتی خود کشورهای اروپایی هم سرمایه‌گذاری خارجی خیلی زیادی دارد در آنها انجام می‌شود. هر شرکت خارجی و هر سرمایه‌گذار خارجی وقتی که وارد یک کشوری می‌شود حتما وارد آن کشور می‌شود که سود کند، درست است؟ وارد یک کشور نمی‌شود که بگوید مثلا یک خدمت اجتماعی عرضه کنم.
اکثر کسانی که سرمایه دست‌شان است، وارد یک کشور می‌شوند که سود بکنند. آن چیزی که سرمایه‌گذاری خارجی را جذاب می‌کند، این است که اهداف سودآوری سرمایه‌گذار خارجی با اهداف آن کشور با همدیگر منطبق می‌شوند.
اما اهداف ما چیست؟ اهداف ما ایجاد شغل است، ایجاد شغل در کشور ما الان جزو اولویت‌های اصلی دولت و همه ماست. به‌خصوص زمانی که تحریم‌ها دارد اتفاق می‌افتد. وقتی سرمایه‌گذار خارجی وارد کشور می‌شود، شغل ایجاد می‌کند. درست است؟
-
هاشمی: من مخالفتی ندارم. من با درصد مالکیت مخالفت دارم.
شما در مورد درصد مالکیت مخالفت دارید؟
-
هاشمی: بله!
ما اصلا هیچ محدودیتی نداریم از اینکه یک سرمایه‌گذار ایرانی جذب شود.
-
هاشمی: پس یعنی شما سرمایه‌گذار داخلی را می‌پذیرید؟
صددرصد، با کمال میل!
-
هاشمی: چه زمانی این اتفاق می‌افتد که راکت و MTN اگزیت کنند و اسنپ را به ایران بدهند؟
راکت اصلا سرمایه‌گذار ما نیست.
-
هاشمی: تکذیب می‌کنید کاملا؟! فقط یک جمله بگویید.
تکذیب نیست، من می‌گویم راکت اینترنت سرمایه‌گذار ما نیست.
-
هاشمی: راکت اینترنت سرمایه‌گذار اسنپ نیست؟
ببینید اصلا مسئله پیچیده‌ای نیست؛ شما چک کنید یا یک جایی سرچ کنید!
-
هاشمی: چک کردیم خارجی است، بحث پیچیده‌ای نیست.
معلوم است که خارجی است. ما سرمایه‌گذار خارجی داریم و به آن افتخار هم می‌کنیم که توانسته‌ایم حتی جذب سرمایه خارجی داشته باشیم.
-
هاشمی: دامین‌هایی که در خارج از ایران ثبت شده است، به نام یک فرد ایرانی نیست و به اسم یک فرد خارجی ثبت شده است.
عرض می‌کنم شرکت ما سرمایه‌گذار خارجی دارد، شما گفتید در شرکت شما راکت اینترنت سرمایه‌گذاری کرده است که من می‌گویم خیر.
-
هاشمی: می‌خواهید بگویید MTN سرمایه‌گذاری کرده‌است؟
نمی‌دانم چقدر باید تکرار کنم؟! عرض کردم ۳۰ درصد از سهام آیآیجی در اختیار ایرانسل است، ۳۰درصد MTN و ۳۰ درصد سرمایه‌گذار اروپایی و ۱۰درصد هم در اختیار هایپراستار است.
-
هاشمی: از آن ۳۰ درصد سرمایه‌گذاری MTN باز دوباره ایرانسل هم ۵۰درصد از سهامش در اختیار MTN است؛ یعنی سهم ایرانسل را هم نباید یک سهام کاملا ایرانی محسوب کنیم!
الان این بحث چه سودی برای حضار دارد؟
-
شریف: از این سوال می‌گذریم. اما سوال بعدی در مورد بحث انحصار است، تقریبا هم راننده‌های اسنپ از اینکه به آنها اجازه داده نمی‌شود که با سرویس‌های رقیب کار کنند، ناراحتند و هم شرکت‌های رقیب از اینکه از سوی اسنپ فضای انحصارگرانه‌ای به‌زعم آنها دارد ایجاد می‌شود، برای اینکه جلوی رانندگان اسنپ را می‌گیرد، ناراحت هستند.
-
اخیرا یکی از آنها به شورای رقابت شکایت کرد که شکایتش رأی کافی نیاورد و لغو شد ولی اخیرا باز بحث مربوط به انحصار خیلی بالا گرفته است حتی به سایر حوزه‌ها هم کشیده شده است. مثلا به بحث غذا و سرویس سفارش آنلاین غذا هم کشیده شده و اسنپ‌فود که الان سرویس سفارش غذای شماست، به رستوران‌ها می‌گوید که حق ندارید با رقبای ما قرارداد ببندید یا اگر نبندید از شما پورسانت کمتری دریافت می‌کنیم بابت سفارش غذا، چرا ماجرا اینگونه شده است و اساسا نظر شما درباره انحصار چیست؟ خوب است یا بد؟
به توصیه آقای دکتر ستاری ما این بحث را در اتحادیه خودمان داریم راجع به آن صحبت می‌کنیم و حلش کردیم یعنی مسئله خیلی پیچیده‌ای نیست.
-
شریف: انحصار حل شد؟
در داخل اتحادیه صحبت کردیم و در حال درست‌شدن است و مشکل خاصی نیست. این موضوع هم که انحصار است یا نیست، مرجع رسیدگی به آن شورای رقابت است که آن هم رأی داد که انحصار نیست.
ما دلایل خیلی مشخصی برای یک سری کارهایی که انجام می‌دهیم، داریم. ما عقیده‌مان بر این است که این موضوع را خیلی دوستانه با شرکت‌هایی که به این قضیه اعتراض داشتند، حل و فصل کنیم. با هم صحبت کردیم و به دنبال راهکار هستیم.
ما می‌گوییم اگر راننده اسنپ دارد شما را به مقصدتان می‌رساند و نزدیک شده است به مقصد شما، بعد یک دفعه یک اپلیکیشن دیگری روی آن تلفن وجود دارد که یک درخواستی از همان حوالی می‌زند، نباید همزمان این اتفاق بیفتد. به‌خاطر چه؟ برای اینکه سطح سرویس ما به شمایی که مسافر هستی و حق داری تا لحظه‌ای که پیاده می‌شوید سرویس درست بگیرید، کاهش می‌یابد.
اما با وجود چند اپلیکیشن و وجود درخواست‌های دیگر حق مسافر زیر سوال می‌رود به خاطر اینکه اگر شما نزدیک مقصدتان هستید و راننده یک سرویس دیگر گرفته است، معلوم است که راننده ترغیب می‌شود که شما را زودتر پیاده کند که آن سرویس را بگیرد.
ما برای این قضیه در حال پیداکردن راهکار هستیم ولی اصل قضیه در اتحادیه در حال درست‌شدن است و مسئله خیلی پیچیده‌ای نیست و آن مواردی هم که راجع به اسنپ‌فود اشاره کردید، کاملا غلط است.
-
ریف: اتفاقا الان پیش آقای صادقیان نشسته بودم که مدیر چیلیوری است. آقای صادقیان گفت که دقیقا این موضوع وجود دارد و من از دو تا از استارتاپ‌های سفارش غذای دیگر هم پرسیدم گفتند دقیقا اسنپ‌فود دارد برای ما مشکل ایجاد می‌کند. چون به رستوران‌ها زنگ می‌زند و رستوران‌ها قراردادهای‌شان را با ما کنسل می‌کنند.
ما در اسنپ‌فود قرارداد با رستوران‌ها را کنسل نمی‌کنیم.
-
شریف: ولی گفته می‌شود با رستوران‌هایی که با رقبای شما کار می‌کنند، کار نمی‌کنید.
ببینید اینکه شما مشتریان‌تان را ترغیب کنید که فقط با شما کار کنند که فکر می‌کنم همه کسب‌وکارهای دنیا الان دارند این کار را انجام می‌دهند. آن موقع هم که من زیراکس می‌فروختم، همه را ترغیب می‌کردم که از زیراکس استفاده کنند و مثلا از شارپ استفاده نکنند.
-
شریف: بستگی دارد که چگونه ترغیب کنید؛ شکی نیست که اسنپ‌فود سهم قابل توجهی در بازار سفارش آنلاین غذا دارد و می‌تواند با این سهم بقیه را اساسا از بازار کنار بزند یا می‌تواند یک فضای رقابت سالم ایجاد کند که بقیه وجود داشته باشند.
به نظر می‌رسد که اسنپ‌فود مثل هر کسب‌وکار دیگری سعی می‌کند که مشتریانش فقط با خودش کار بکنند و با بقیه کار نکنند ولی اگر با بقیه کار نکنند، از شبکه اسنپ‌فود حذف نمی‌شوند و این موضوع بسیار روشن و مشخص است.
-
شریف: این مواردی که من عرض کردم، توسط اسنپ‌فود حذف شده بودند. برگردیم به بحث قبلی شما و جوابی که دادید، به نظر می‌رسد اینکه می‌گویید اختلاف شما با رقبا بر سر انحصار درست شده است، اگر چیزی درست شده است بگویید که ما هم بدانیم چه چیزی درست شده است، چون این یک ماجرایی است که برای همه وجود دارد و بحث انحصار یک بحثی است که از اهمیت زیادی برخوردار است.
بله، این را با اتحادیه ما می‌توانید صحبت بکنید.
-
شریف: یعنی خودتان پاسخ نمی‌دهید؟
من پاسخ دادم اما هرچه می‌پرسم باز شما به نحوی دیگر می‌پرسید.
-
شریف: اتفاقا امروز بچه‌های اتحادیه هم حضور دارند و از آنها هم می‌پرسیم.
بله، اتفاقا ببینید این بحث خیلی مشخص است و آن چیزی که باید بدانید این است ما در این مورد از راننده‌های‌مان می‌خواستیم که اگر با ما کار می‌کنند، فقط با ما کار کنند چون دلایل و دغدغه‌هایی وجود داشت که این دغدغه‌ها را با شرکت‌هایی که در همین زمینه فعال هستند، در میان گذاشتیم و در حال پیدا کردن راهکار هستیم و امیدواریم که این قضیه کاملا حل شود.
-
شریف: ژوبین نکته همین است؛ این کاری که شما در ایران می‌کنید خود اوبر و لیفت در آمریکا نمی‌کنند؛ هیچ شرکتی در آمریکا چنین کاری نمی‌کند.
عرض کردم که این مسئله حل شد.
-
شریف: کاش به جای این پاسخ از انحصارتان دفاع می‌کردید.
عرض کردیم دلایل کامل مشخصی در این زمینه داریم از راننده‌های‌مان می‌خواهیم که اگر با ما دارند کار می‌کنند با ما کار کنند و دلایلش هم مشخص است.
-
شریف: اما راننده‌ها موافق نیستند.
اصلا اینطوری نیست، اتفاقا تعداد خیلی زیادی موافق هستند.
-
شریف: من از هر کسی سوال می‌کنم می‌گوید اسنپ جلوی‌مان را می‌گیرد. در حالی که رقبای شما کدی نوشته‌اند که هر راننده از اپلیکیشن‌های دیگر هم بتواند استفاده کند.
عقیده ما بر این است که باید با همکاران‌مان در این اکوسیستم همکاری بکنیم. حالا دغدغه‌هایی هم داریم که به آنها اشاره کردم و باید برایش راهکار ایجاد کنیم.
