استاراپ ها از لحظه خلق يک ايده چالشها و فرصتهايي را در برابر خود ميبينند که عدم تجربه و يا نبود امکانات براي پيشرفت، اغلب آنها را در چالشها غرق ميکند و مهلت استفاده از فرصتها را نخواهند داشت. اما براي استفاده از فرصتها چند مسير تعريف شده که يکي از آنها کمکهاي دولتي است. وزارت ارتباطات و معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري ازجمله نهادهاي دولتي هستند که با ايجاد مراکزي نقش حمايتي براي استارتاپها ايفا ميکنند؛ حمايتهايي ازجمله معافيت از ماليات، قوانين مربوط به سربازي و تسهيلات مالي.
معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري براي حمايت از استارتاپها دو مسير تعريف کرده است؛ استارتاپهايي که تازه ميخواهند شروع به کار کنند با استفاده از خدمات مرکز شتابدهي نوآوري معاونت علمي (زير نظر پارک فناوري پرديس) حمايت ميشوند. استارتاپهايي که کمي جلوتر رفته و ثبات پيدا کردهاند و شخصيت حقوقي خود را شکل دادهاند هم ميتوانند بهعنوان يک شرکت دانشبنيان نوپا شناخته شوند و از «قانون حمايت از شرکتهاي دانشبنيان» استفاده کنند.
مرکز شتابدهي نوآوري براي ايجاد و شکلگيري استارتاپها دو کار اصلي انجام ميدهد. اولين کار، حمايت از برگزاري رويدادهاي ترويجي و آموزش مهارتهاي کارآفريني است که ازجمله آنها اردوي استارتاپ است. اين رويدادها براي افرادي که ايده دارند ولي نميدانند ايدهشان چقدر اجرايي است و آيا ميتواند مشتري و بازار داشته باشد، مناسب است. افراد با حضور در اين رويدادها بازخورد خوبي از ايده خود ميگيرند و با مشارکت تيمي، روش پرورش ايده را بهصورت عملي آموزش ميبينند.
دومين کاري که در مرکز شتابدهي نوآوري معاونت علمي و فناوري انجام ميشود، حمايت از ايجاد استارتاپها با ظهور و فعاليت شتابدهندههاست. اکبر قنبرپور، مدير مرکز فنبازار ملي ايران، در مورد شتابدهندهها ميگويد: «موضوع شتابندهها تقريبا دو سال است که در کشور اجرايي شده. اولين شتابدهندهها با همکاري اين مرکز ايجاد شدند و در حال حاضر حدود ۸ شتابدهنده از مجموع شتابدهندهها زير نظر مرکز شتابدهي نوآوري فعاليت ميکنند.»
او ميگويد: «معاونت براي راهاندازي اين شتابدهندهها چند اقدام اساسي انجام داده است. اول اينکه براي شروع فعاليتهاي آنها حمايتهايي را انجام ميدهد و باعث ميشود با سرعت بيشتري ايجاد و راهاندازي شوند. البته تيمي که ميخواهند شتابدهنده را راهاندازي کنند بايد دانش و تجربه کافي در اين خصوص را داشته و شبکهاي از مربيان و سرمايهگذاران را همراه داشته باشند. دوم اينکه بين همين شتابدهندهها يک شبکه ايجاد ميکند و امکان اشتراک تجربيات و اطلاعات بين آنها را فراهم ميسازد. سوم اينکه مجوز فعاليت آنها را صادر ميکند و امکان همکاري و تعامل آنها با بدنههاي مختلف دولتي، عمومي و خصوصي تسهيل ميشود. نکته ديگر اين است که ميتواند خروجي اين شتابدهندهها را عضو مرکز رشد پارک فناوري پرديس يا مرکز توسعه کسبوکار فناوري (که عملا يک مرکز رشد مجازي است) کند که در ادامه راه، از خدمات اين مراکز استفاده کنند.»
به گفته قنبرپور، از آنجايي که طراحي و اداره يک شتابدهنده کاري تخصصي و دانشي است، معاونت علمي برنامهاي دارد تا شتابدهندهها را بهعنوان يک شرکت دانشبنيان شناسايي کند تا خود شتابدهندهها هم از مزيتهاي قانون استفاده کنند. اولين شتابدهندهها در سال ۹۳ در اين مرکز ايجاد شدند که در حال حاضر سيکل چهارم خود را طي ميکنند. شتابدهندههاي ديگر هم با ظرفيت خوبي مشغول به کار هستند و انشاءالله در آينده نزديک خروجي اين شتابدهندهها تبديل به شرکتهاي موفقي خواهد شد.
برنامه دومي که معاونت در مورد استارتاپها دارد اين است که وقتي استارتاپها به مرحلهاي رسيدند که فرد و ايده به يک تيم، شرکت و محصول تجاريشده تبديل شدند و سرمايه اوليه خود را هم جذب کردند، معاونت در قالب قانوني تحت عنوان «قانون حمايت از شرکتهاي دانشبنيان» از آنها حمايت کند.
در حال حاضر ۳ نوع شرکت دانشبنيان وجود دارد که يکي از آنها «شرکتهاي دانشبنيان نوپا» است. اغلب استارتاپها شرايط شرکت دانشبنيان نوپا را دارا هستند به طور مثال بايد داراي برنامه توليد يا توليدکننده کالاها و خدمات دانشبنيان (مطابق فهرست کالاها/ خدمات دانشبنيان مصوب کارگروه) باشند، حداقل دو نفر نيروي انساني معادل تماموقت داشته باشند. همچنين نبايد بيش از ۵ سال از زمان ثبت شرکت گذشته باشد.
مدير مرکز فنبازار ايران حمايتهاي معاونت علمي و فناوري از اين شرکتها را اينگونه توضيح ميدهد: «بعد از اينکه استارتاپها بهعنوان شرکت دانشبنيان شناخته شدند از يکسري حمايتهاي اين قانون ميتوانند استفاده کنند. اين شرکتها به منابعي براي توسعه محصول خود نياز دارند تا کار را پيش ببرند. اگر يک استارتاپ براي دريافت تسهيلات به بانک مراجعه کند بانک به داراييهاي مشهود آنها نگاه ميکند در صورتي که آنها دارايي مشهودي ندارند که به بانک ارائه کنند؛ اما طبق قانون، صندوق نوآوري و شکوفايي ايجاد شده تا نگاه جديدي به اين نوع شرکتها داشته باشد و دارايي آنها را به اين صورت در نظر نميگيرد. ممکن است اختراع يا دانش آنها را بهعنوان آورده لحاظ کند و منابعي را به صورت قرضالحسنه به اين شرکتها پرداخت کند. فعلا مصوبه اين صندوق اين است که حداکثر تسهيلات ۳۰۰ ميليون تومان در نظر گرفته شده است. موضوع بعدي اين است که اين شرکتها ممکن است بهزودي به درآمدهايي برسند که اين درآمدها اولا کم است و دوما صرف گسترش استارتاپ ميشود. بنابراين اين علاقه وجود داردکه کل اين درآمد در آن شرکت صرف شود.»
به گفته قنبرپور، دولت براي تسهيل ايجاد و رشد اين شرکتها، معافيتهاي مالياتي را براي ۱۵ سال در نظر گرفته است. يعني اگر در پايان سال مالي سودي اظهار کردند اين سود از پرداخت ماليات معاف است. حال اگر آن استارتاپ داخل يک پارک علم و فناوري مستقر باشد نيروي انساني آن شرکت هم از پرداخت ماليات حقوق معاف ميشود. هر استارتاپي براي اينکه وارد يک پارک علم و فناوري شود ميتواند درخواست خود را به پارک علم و فناوري استان خود ارائه کند و معمولا به اعتبار اينکه اينها شرايط دانشبنيان را احراز کردهاند عمده شرايط عضويت در پارکها را دارند. فقط يکسري شرايط خاص است که هر پارکي بايد اعلام کند که اگر آنها را هم داشته باشند ميتوانند دفتر خود را به پارک منتقل کنند و از اين مزيت استفاده کنند. بعضي از اين شرکتها نياز به خدمات دارند که هزينه اين خدمات را بعضا ندارند. معاونت در قالب برخي خدمات خاص مثل حضور در نمايشگاهها يا برخي مشاورهها، اين خدمات را ارائه ميکند که ليست آنها در سامانه دانشبنيان قابلمشاهده است.
مدير مرکز فنبازار ملي ايران در مورد قوانين جديد ديگري که به کمک استارتاپيها آمده است ميگويد: «قانون ديگر متوجه استارتاپهايي است که موضوع آنها آيتي يا نرمافزار نيست. شرکتهايي که قصد دارند محصولاتي توليد کنند، براساس ضوابط وزارت صنعت بايد خارج از شعاع ۱۲۰ کيلومتري تهران و ۵۰ کيلومتري اصفهان و… مستقر شوند؛ اما براساس اين قانون، شرکتهاي دانشبنيان (ازجمله شرکتهاي نوپا) ميتوانند داخل شهرها هم مستقر شوند. همچنين شرکتها ميتوانند براي پرسنل خود سربازي دانشبنيان را که از سال ۹۳ شروع شده اجرايي کنند، يعني افرادي که داخل آن شرکت هستند با شرايطي که اعلامشده سربازي خود را براي نيروهاي مسلح طي کنند و همزمان بتوانند داخل همان شرکت نيز فعاليت کنند.»