جزئیات، تکنولوژی‌ها و نرم‌افزارهایی که در زیرساخت اصطلاحاتی چون دیفای یا هر اکوسیستم دیگری وجود دارند، جدا از پیچیدگی‌های ذاتی خود، سازوکارهای جذابی دارند که بازگویی‌شان اطلاعات زیرساختی جالب‌توجهی را در اختیار مخا‌طبان‌شان قرار می‌دهد. مثلا اینکه پلتفرم دیفای چه اجزایی دارد؟ صرافی‌ها یا وام‌دهی‌های غیرمتمرکز چگونه نقدینگی خود را تامین می‌کنند، چه نمونه‌هایی از سیستم دیفای وجود دارد و… موارد قابل‌توجهی هستند که به آنها می‌پردازیم. در شماره قبل نشریه، تعریفی کلی از دیفای و حوزه‌های کاربرد آن ارائه کردیم. در این شماره می‌خواهیم اجزای سیستم‌های پلتفرم مالی را با ذکر جزئیات بیشتری بررسی کنیم.
از زاویه دید کاربر یک پلتفرم دیفای دو بخش اصلی دارد: والت و پلتفرم که هر دو غیرمتمرکز هستند.
والت به زبان ساده نرم‌افزاری است که با استفاده از کلید خصوصی، دارایی شما را از روی بلاکچین خوانده و گزارش می‌دهد یا دستورات شما را در مورد آن دارایی برای بلاکچین ارسال می‌کند. در واقع واسطی بین شما و بلاکچین است. این نرم‌افزار تنها با استفاده از مجوزی که شما به آن می‌دهید، قادر به این کار است و آن مجوز هم کلید خصوصی یا رمز دسترسی به حساب شما روی بلاکچین است.
بخش دوم اکوسیستم دیفای، پلتفرم ارائه خدمات است. اصلی‌ترین خدماتی که در حال حاضر در حوزه دیفای داریم، صرافی‌ها و وام‌دهی‌های غیرمتمرکز هستند.
نحوه عملکرد این دو بخش به این صورت است که کاربر وارد پلتفرم دیفای می‌شود، سپس دستور اتصال پلتفرم به والت را با واردکردن رمز‌های والت تأیید می‌کند. بدین طریق دیفای با واسطه والت به دارایی شما روی بلاکچین دسترسی پیدا می‌کند. حال بسته به نوع خدمات آن پلتفرم خاص، کاربر می‌تواند اقدامات مختلفی را در مورد دارایی‌هایش انجام دهد.
صرافی‌ها یا وام‌دهی‌های غیرمتمرکز چگونه نقدینگی تهیه می‌کنند؟
هر دو نوع خدمات روی دیفای، به منابع نقدینگی نیاز دارند تا برای تبدیل ارزها یا اعطای وام در اختیار کاربران متقاضی قرار دهند. این منابع از استخرهای نقدینگی (Liquidity Pool) تهیه می‌شوند. در هر دو حالت درون این اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز استخرهایی به وسیله قرارداد هوشمند ایجاد شده که سرمایه‌داران می‌توانند ارز دیجیتال خود را در مقابل سودی مشخص درون آن قرار دهند. قرارداد هوشمند بازگشت این سرمایه و سود آن را تضمین می‌کند. این استخرها تنوع دارند و در هر کدام از اپلیکیشن‌های دیفای برای انواعی از ارزهای دیجیتال، استخر جداگانه‌ای تعریف شده است. ارز دیجیتال ذخیره‌شده در داخل استخرهای نقدینگی به‌عنوان منبع تأمین مالی برای صرافی و وام‌دهی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
یکی از معیار‌های ارزیابی اعتبار پروژه‌های دیفای، حجم نقدینگی داخل این استخرهاست. این معیار اصطلاحا کل حجم قفل‌شده (Total Value Locked یا TVL) نامیده می‌شود. حتی این سنجش در مورد بلاکچین‌ها نیز به کار می‌رود؛ یعنی کل نقدینگی قفل‌شده روی تمامی پروژه‌های دیفای در بلاکچین اتریوم یک معیار ارزیابی معتبر است. برای مثال، این عدد در مورد اتریوم به‌عنوان صدرنشین در لحظه نگارش ۴۸میلیارد دلار است و پس از آن بایننس ۶میلیارد دلار در رتبه دوم قرار دارد.
هر بلاکچین، پلتفرم‌های دیفای مخصوص به خود را دارد و اتریوم میزبان بیشترین تعداد آنها با بالاترین حجم تراکنش‌های مالی است. از آنجا که شبکه اتریوم بیش از ۳۰۰هزار نود دارد و کاملا توزیع شده است، امنیت خدمات مستقر بر آن هم بالا بوده و امکان کنترل این خدمات توسط دولت‌ها پایین است. چند نمونه از سیستم‌های دیفای روی اتریوم را معرفی می‌کنیم.
پلتفرم مالی یونی‌سواپ (UniSwap)
یونی‌سواپ یک پلتفرم مالی غیرمتمرکز روی شبکه اتریوم است که خدمات مبادله ارزهای دیجیتال را به کاربران ارائه می‌کند. این پروتکل توسط هیدان آدامز (Hayden Adams)، مهندس مکانیک از شرکت زیمنس در سال۲۰۱۸ ساخته شد. حجم نقدینگی قفل‌شده روی این صرافی در لحظه نگارش این گزارش، ۵میلیارد دلار است و در ماه اکتبر سال گذشته ماهانه بیش از ۶میلیارد دلار تراکنش روی آن ثبت شده است. یونی‌سواپ امنیت بالایی دارد و کوین‌ها و توکن‌های زیادی قابل معاوضه روی آن هستند، ولی سرعت پایین و هزینه نسبتا بالا از مشکلات آن است که ناشی از شلوغی شبکه اتریوم است.
این صرافی یک توکن بومی به نام یونی دارد. دارندگان این توکن امکان ارائه پیشنهاد، تصویب و اجرا دارند. بدین ترتیب تغییرات در این اپلیکیشن توسط دارندگان توکن حاکمیتی مدیریت می‌شوند.
پلتفرم مالی آوی (AAVE)
آوی سیستمی برای دریافت یا اعطای وام و کسب سود با استفاده از ارزهای دیجیتال و بدون واسطه است. این پلتفرم توسط اِستانی کولکوف (Stani Kulekov) برنامه‌نویس فنلاندی در سال۲۰۱۸ روی بلاکچین اتریوم ساخته شده، تعداد زیادی از قراردادهای هوشمند عملکرد آن را روی شبکه‌ای از کامپیوترهای پراکنده تعریف می‌کنند. بدین ترتیب علاوه بر اینکه قرارداد هوشمند روی یک بلاکچین امن اجرا می‌شود، جزئیات نرم‌افزاریِ فرآیند اجرا نیز روی شبکه‌ای از نودها و با امنیت بالا عملیاتی می‌شوند.
در آوی ۱۷ استخر از ارزهای دیجیتال مختلف وجود دارند که انتخاب‌های متنوعی به متقاضی وام یا سرمایه‌دار برای تأمین مالی می‌دهند. در این سیستم متقاضی وام باید کوین اتریوم را به‌عنوان وثیقه در این پلتفرم طبق قرارداد هوشمندی قفل کند و مبلغ وام درخواستی را از یک نوع از استیبل کوین‌ها (Stable Coin) که نرخ برابر با دلار دارند، دریافت کند. ارزش مبلغ دریافتی نباید بیشتر از قیمت اتریومی که قفل می‌کند، باشد.
شاید تعجب کنید که متقاضی مقداری اتریوم را وثیقه می‌دهد و مقدار کمتری استیبل کوین دریافت می‌کند! چرا؟ برای روشن‌شدن مبحث، مثالی می‌تواند کمک‌کننده باشد؛ چرا فردی باید خانه ۱۰میلیارد تومانی را وثیقه بگذارد و ۱۰۰میلیون تومان وام بگیرد؟ پاسخ‌ها مشابه هستند، زیرا خانه سرمایه است و افزایش ارزش خواهد داشت. ولی پول نقد در بهترین حالت ارزشی ثابت می‌تواند داشته باشد. بنابراین سرمایه‌گذاری که اتریوم را به صورت بلندمدت نگهدای می‌کند، گاهی برای کسب اندکی نقدینگی نیاز به چنین وام‌هایی پیدا می‌کند.
پلتفرم مالی پنکیک سواپ (PancakeSwap)
پنکیک سواپ نیز پروتکل دیفای برای تبادل ارزهای دیجیتال است که در سال ۲۰۲۰ توسط تیمی ناشناس توسعه پیدا کرد. با اینکه افراد تیم پشت صحنه معرفی نشده‌اند ولی نمی‌توان تصور کرد که این تیم بخشی از صرافی متمرکز، ثروتمند و قدرتمند بایننس نباشند. در توضیحات این اپلیکیشن در مورد نحوه مدیریت، گفته شده که تا حدودی توسط جامعه دارندگان توکن بومی (توکن کیک-Cake) تغییرات مدیریت می‌شوند. با توجه به همین موضوع که مدیریت این اپلیکیشن به طور کامل به کاربران واگذار نشده و اینکه روی بلاکچین بایننس قرار دارد، در استفاده از آن باید احتیاط کرد، زیرا بلاکچین بایننس با اینکه فعالیت‌ها و طرفداران گسترده‌ای دارد و پروژه‌های زیادی روی آن تعریف شده‌اند ولی به علت تعداد پایین نودها، چندان غیرمتمرکز نیست و امکان اعمال قدرت یا حتی حمله هکرها در آن بالاست.
اوایل سال جاری میلادی، این صرافی دسترسی برخی کشورها را با اخطاری چندروزه قطع کرد که ایران هم جزو این کشورها بود. امکان چنین تصمیماتی تنها در پلتفرم‌هایی وجود دارد که به صورت متمرکز مدیریت می‌شوند و به صورت دستوری می‌توانند تغییرات را اعمال کنند. در نگاه کلی صرافی بایننس، بلاکچین بایننس و اپلیکیشن‌های روی این بلاکچین روشی تقریبا متمرکز را در پیش گرفته‌اند و در تلاش هستند تا خود را با قوانین فدرال آمریکا هماهنگ کنند. در حال حاضر حجم ارز قفل‌شده روی این صرافی ۲میلیارد دلار است و رتبه هشتم را در بین کل پلتفرم‌های دیفای دارد.