سال ۱۳۹۷ برای اکوسیستم استارتاپ‌های فرهنگی– مذهبی و شتاب‌دهنده فرهنگی شفق، سالی سرنوشت‌ساز بود، همه می‌دانستیم که تامین مالی استارتاپی و هوشمند در این عرصه، پاشنه آشیل کسب‌وکارهای نوپای مذهبی است.
اقداماتی برای ایجاد حلقه‌های این اکوسیستم انجام شده بود، مانند برگزاری رویدادهای مختلف و فرهنگ‌سازی فعالیت استارتاپی در عرصه فرهنگی– مذهبی، تربیت منتورهای این حوزه، منتورینگ و هدایت تیم‌های توانمند و… اما حلقه مفقوده پول هوشمند و وی‌سی‌های (صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر) فرهنگی– مذهبی است که چرخه این اکوسیستم را کامل می‌کند.
محوری‌بودن ارزش و اثر فرهنگی و اجتماعی در این استارتاپ‌ها، برآورد احتمالی حاشیه سود آنها را کاهش می‌دهد و بنابراین مانند کشورهای دیگر (به خصوص آمریکا) نیاز است که سرمایه‌گذاران خطرپذیری ویژه این بخش پا به عرصه بگذارند.
خداوند را شاکریم که تلاش‌های عزیزان و دوستان‌مان در این سال به ثمر نشست و اتاق سرمایه‌گذاری نوآوری اسلامی «اَسنا» رسما فعالیت خود را از اسفند۹۷ با سرمایه‌گذاری روی چند استارتاپ مذهبی آغاز کرد. اسنا به‌عنوان یک «Angel Group»، متشکل است از سرمایه‌گذاران نیک‌اندیشی که به دنبال خیر کثیر و ماندگار فرهنگی‌اند و از جوانان خلاق و باانگیزه کارآفرین فرهنگی حمایت می‌کنند.
۹۷، سال کارآفرینی اجتماعی
سال۹۷ اما شاهد تولد جریان دیگری نیز در خانواده استارتاپی کشور بودیم: کارآفرینی اجتماعی. البته پیشگامانی مانند معاونت پیشگیری قوه قضاییه (با همت دکتر افتخاری) از ۳سال پیش، کارآفرینی اجتماعی را به عرصه استارتاپی معرفی کرده بودند؛ اما می‌توان گفت تلاش آنها و سایر عزیزان در این سال بود که به جریانی جدی و مورد اقبال جوانان تبدیل شد.
احتمالا آشفتگی و چالش‌های فضای اقتصادی کشور و به تبع آن افزایش آسیب‌ها و مشکلات اجتماعی، محرک این موج جریان استارتاپی اجتماعی بوده است. بر‌اساس آموزه‌های ملی و مذهبی، ایرانیان اهتمام ویژه‌ای به امر خیر و کمک به همنوعان خود دارند.
پژوهش‌های علمی نیز این ادعا را تأکید کرده است؛ مثلا به‌تازگی تحقیق بزرگ و معروف گالوپ به‌عنوان مهم‌ترین مؤسسه پژوهشی بین‌المللی، نشان می‌دهد که علی‌رغم همه مشکلات فعلی، ایرانیان در میان ۱۴۳ کشور، از نظر تعهد مدنی و نیکوکاری در جایگاه ۲۹ دنیا قرار دارند.
اینگونه است که در سال۹۷ حداقل ۷رویداد استارتاپ‌ویکند اجتماعی برگزار شد که مجموعه شفق به‌عنوان برگزارکننده یا منتور، داور و تسهیلگر در آنها نقش داشت. البته علاوه بر اینها، رویدادهای کوچک‌تری نیز در این حیطه برگزار شد.
از آنجایی که کارآفرینی اجتماعی، به‌نوعی ترویج کار خیر و خداپسندانه در ایجاد ارزش‌های اجتماعی و کمک به دیگران است و همچنین به دلیل اشتراک و شباهت مدل‌های کسب‌وکار اجتماعی و فرهنگی–مذهبی، دوستان شفق آماده و مشتاق حمایت از این جریان بوده و هستند و این فرایند و رسالت را ادامه خواهیم داد.
فرصت‌های جدیدی که در معرض تهدید قرار دارند
بنابراین ملاحظه می‌شود که با وجود تهدیدها و آسیب‌هایی که فضای کسب‌وکار در سال ۱۳۹۷ با آن مواجه بوده، فرصت‌های جدیدی نیز در این شرایط به‌وجود آمده است که کارآفرینی اجتماعی از آن دست است.
(به علت افزایش توأمان آسیب‌ها در کنار حساسیت و احساس مسئولیت) با این همه، تجربه نشان داده که این فرصت‌ها، خود به‌شدت در معرض تهدیدند. یکی از بزرگ‌ترین این تهدیدها، ورود غیرهوشمندانه نهادهای دولتی و شبه‌دولتی به این عرصه‌هاست.
متأسفانه در کشور ما به دلیل نبود نهادها و الگوهای مورد اعتماد و پایدار، وقتی پدیده‌ای «مُد» می‌شود، به امید یافتن راهی جدید و موفق، جریان‌های مختلفی حتی با نیت خیر به سمت آن هجوم می‌آورند، بدون اینکه ملزومات و شناخت کافی از آن پدیده یا جایگاهی را که در آن بهتر می‌توانند مؤثر باشند، حاصل کنند.
در خصوص اکوسیستم استارتاپی و به خصوص کارآفرینی فرهنگی، مذهبی و اجتماعی، این تهدید بیشتر و آشکارتر است. متأسفانه برخی مجموعه‌های دولتی یا شبه‌دولتی به بخش‌هایی مانند برگزاری رویدادهای استارتاپی و راه‌اندازی شتاب‌دهنده‌ها ورود کرده‌اند؛ حتی شاید باورتان نشود که در این عرصه‌ها، هنوز افرادی به دنبال تصدی‌گری و داشتن استارتاپ دولتی‌اند!!
این در حالی است که می‌دانیم موفقیت اکوسیستم استارتاپی به خصوصی و غیردولتی‌بودن این بخش‌ها و وابستگی حیات آنها به موفقیت کسب‌وکارهای‌شان است. البته بخشی از مجموعه‌های دولتی و حاکمیتی این مهم را درک کرده‌اند؛ تجربه‌های تلخ و پرهزینه‌ای مانند تصدی‌گری و رانتِ نابجا دادن به صنایعی همچون خودروسازی یا شرکت‌داری تامین اجتماعی (شستا) یا بسیاری از نهادها دیگر، برای برخی مسئولان بسیار آموزنده بوده است.
لذا باید از مسئولان دولتی و حاکمیتی درخواست کرد که برای به ثمر نشستن این نهال نوپا، جایگاه خود را در مقام حامی، سیاستگذار و تنظیم‌کننده مقررات تعریف کنند. به زبان روشن، اینگونه نهادها می‌توانند در نقش پارک علم و فناوری، مراکز رشد و وی‌سی‌ها وارد اکوسیستم شوند و مابقی را به بخش خصوصی واقعی و مستقل بسپارند.
همچنان به شناخت و تحول نیاز داریم
این فقط مسئولان نیستند که باید بیشتر با ویژگی‌های این اکوسیستم آشنا شوند، خود ما فعالان استارتاپی نیز همچنان به شناخت و تحول نیاز داریم. اکنون با مشکلات و تغییراتی که در فضای اقتصادی پیش آمده، کارآفرینان استارتاپیِ واقعی که «شناخت نیازهای مخاطب» و «چابکی در یافتن، تست و اجرای راه‌حل)» از ویژگی‌های آنان است، می‌توانند فرصت‌های جدیدی را بیابند و ارزش خود را بیش از پیش نشان دهند.
بنابراین در سال ۹۸ به نوعی شاهد غربالگری اکوسیستم استارتاپی خواهیم بود. (از کارآفرینان تا سرمایه‌گذاران) آنهایی که واقعا نوآور و استارتاپی هستند، فرصت‌ها را در این فضای جدید زودتر و بهتر از هر کسی پیدا می‌کنند و به ارزش‌آفرینی می‌پردازند و آنهایی که بهتر است در عرصه‌های دیگر فعالیت کنند، از این اکوسیستم خارج می‌شوند.
اینگونه است که به استارتاپ‌های خلاق، کوشا و یادگیرنده می‌توان مژده داد، درفضای سال پیش‌رو شما بهتر از هر کسی در کشور فرصت‌های جدید را خواهید یافت، زیرا هیچ‌کس نیازها و راه‌حل‌های جدید را به‌درستی و چابکی شما پیدا نخواهد کرد.
