- قبل از راه‌اندازي استارتاپ بايد بدانيد که براي اين کار ساخته شده‌ايد يا اينکه بهتر است برويد کارمند يک استارتاپ موفق شويد
در نوشته‌هاي گذشته در مورد کارآفريني، رابطه کارآفريني و استارتاپ، تشخيص و بهره‌برداري از فرصت‌هاي کارآفريني، مباني خلاقيت و نوآوري در استارتاپ‌ها صحبت کرديم. تکنيک شش کلاه فکري يا شش سبک تفکر را هم براي اينکه بتوانيد در ايده‌يابي و حل مسائل استارتاپي خود از آن بهره‌مند شويد معرفي کرديم. در اين مطلب قصد دارم به نکته بسيار مهمي اشاره کنم که به نظرم در موفقيت شما، به‌عنوان يک موسس استارتاپ يا هم‌بنيان‌گذار و يا عضوي از يک تيم استارتاپي، مي‌تواند موثر باشد. و آن اين است که اصلا شما براي کارآفريني ساخته شده‌ايد يا نه؟ يادتان باشد که قرار نيست همه کارآفرين بشوند، مهم اين است که شما در جايگاهي که قرار داريد و از کاري که انجام مي‌دهيد لذت ببريد. با خودتان روراست باشيد، عنوان کارآفرين بسيار جذاب است، ولي نياز به يکسري توانمندي‌ها و ويژگي‌هاي فردي دارد. سوالي که هميشه مطرح مي‌شود و در دنيا بر سر آن بحث زيادي صورت گرفته اين است که آيا کارآفرينان زاده مي‌شوند يا تربيت مي‌شوند؟ تئوري‌ها و نظريه‌هاي بسيار زيادي در اين زمينه وجود دارد. من شخصا معتقدم که اگر افراد در يک محيط ويژه رشد کنند احتمال بروز رفتار کارآفرينانه بسيار بالا خواهد بود. در بروز يک رفتار کارآفرينانه دو عامل مهم وجود دارد، يکي محيطي که فرد در آن بزرگ شده و اتفاقاتي که در زندگي برايش رخ داده، و دوم ويژگي‌هاي شخصيتي او (که اين مورد هم به‌گونه‌اي با محيط رابطه دارد).
در اين مطلب مي‌خواهم توجه شما را به ويژگي‌هاي شخصيتي کارآفرينان جلب کنم، و يک آزمون علمي را معرفي کنم تا بتوانيد با انجام آن به اين آگاهي دست پيدا کنيد که در هريک از اين ويژگي‌ها شما چه نمره‌اي داريد. اين آگاهي خيلي مهم است و نقش بسيار ويژه‌اي در موفقيت و شکست شما مي‌تواند ايفا کند.
- هشت ويژگي شخصيتي موسسان استارتاپ‌ها و کارآفرينان
ريسک‌پذيري متعادل
قبلا در تعريف کارآفريني به اين نکته اشاره کرديم که کارآفريني با ريسک و مخاطره مالي و اعتباري (آبرو) همراه است. از طرفي گفتيم که ريسک راه‌اندازي يک استارتاپ بسيار بالاست. ما همواره در تلاش هستيم با متدها و روش‌هاي کاربردي، مخاطرات و ريسک استارتاپ خود را پايين بياوريم. بايد تا جايي که مي‌توانيد جوانب مختلف يک ايده استارتاپي را مد نظر قرار دهيد. ولي بايد درنهايت کمي ريسک‌پذير باشيد.
توفيق‌طلبي و نياز به موفقيت
در زندگي براي خود هدف تعيين کرده‌ايد؟ اين هدف‌ها را دنبال مي‌کنيد؟ دوست داريد در زمينه حرفه‌اي و کاري خود ارتقا پيدا کنيد؟ اگر اين کارها را انجام مي‌دهيد يعني اينکه براي شما مهم است که موفق شويد! البته موفقيت يک تعريف دروني دارد و يک تعريف بيروني، که اين روزها بيشتر درباره جنبه‌هاي بيروني موفقيت صحبت مي‌شد (موقعيت شغلي، ازدواج، خريد خانه و…). يادتان باشد مهم‌تر از موفقيت بيروني، موفقيت دروني است، اينکه شما از درون چقدر با خودتان حال مي‌کنيد و از خودتان راضي هستيد. کلا کارآفرين‌ها انجام دادن و تيک زدن هدف‌هايشان برايشان مهم است.
مرکز کنترل دروني
آيا شما از آن دسته آدم‌هايي هستيد که وقتي نمره خوبي در امتحان مي‌گيرند، مي‌گويند اين نمره را به خاطر تلاش‌هايم گرفتم و در مقابل وقتي نمره پاييني مي‌گيرند، مي‌گويند عجب استاد بدي بود، ديدي چه نمره‌اي داد!
افرادي که مسئوليت رفتار خودشان را مي‌پذيرند و خودشان را عامل اصلي موفقيت و شکست مي‌دانند، افرادي هستند که از مرکز کنترل دروني بيشتري برخوردارند. اين افراد معتقدند مهم‌ترين نقش در سرنوشت بر عهده خودشان است.
سلاست فکري
سلاست فکري در بحث خلاقيت مطرح است و بر جنبه‌هاي تفکر خلاق يک کارآفرين تاکيد دارد. خود واژه سلاست يعني روان و نرم بودن، و در ادبيات خلاقيت و کارآفريني به اين معناست که شما توان اين را داشته باشيد که از بين ايده‌ها و افکار مختلف در مورد يک موضوع خاص، يک ترکيب مناسب و کاربردي و البته اجرايي را انتخاب کنيد. توانايي کنار هم گذاشتن و انتخاب يک ترکيب مناسب همان سلاست فکري است.
عمل‌گرايي
شعار يکي از رويدادهاي آموزشي کارآفريني بر اين ويژگي کارآفرينان تاکيد دارد. شعار اين است: No Talk, All Action. به اين معنا که حرف زدن و ايده‌پردازي کافي است، وقت عمل فرا رسيده، شروع به کار کن. واقعيت اين است که کارآفرينان روحيه خوبي در زمينه عملي کردن ايده‌هايشان دارند و شروع‌کننده و انگيزه‌دهنده خوبي هستند. آن‌ها علاوه بر ايده‌پردازي دست به کار هم مي‌شوند. شايد شما هم از آن دسته آدم‌هايي باشيد که مثلا با ديدن يک اپليکيشن موبايل مي‌گويند: «ا… اين ايده را من داشتم!» داشتم ديگر اينجا مهم نيست، مهم اين است که چه کسي آن ايده را عملي کند. کارآفرينان براي ايده‌هايشان تصميمات عملياتي و اجرايي مي‌گيرند.
تحمل ابهام
افرادي هستند که بايد قبل از شروع به هر کاري همه جوانب و جزئيات براي آن‌ها روشن باشد تا تصميم به شروع کار بگيرند. گاه درگير شدن با همه جزئيات ممکن است مانع انجام کاري شود. شيوه کارآفرينان به اين صورت است که قبل از شروع هر کاري، ريسک‌هاي احتمالي را در نظر مي‌گيرند و اطلاعات اصلي را به دست مي‌آورند، و با اينکه مواردي هنوز برايشان مبهم است، يک قدم به جلو حرکت مي‌کنند. آن‌ها اين توان را دارند که در حين انجام کار ابهامات و عدم قطعيت‌ها را بپذيرند و به سمت جلو حرکت کنند.
روياپردازي
شما چقدر با روياهايتان زندگي مي‌کنيد؟ اصلا روياپردازي مي‌کنيد؟ اينکه يک شرکت داشته باشيد، صدها نفر در مجموعه شما کار کنند، روزبه‌روز بازارهاي مختلف را تسخير کنيد و… اصلا تا به حال يک روز کاري خودتان را در 5 سال آينده تصور کرده‌ايد؟ اين ويژگي يکي از شاخصه‌هاي اصلي کارآفرينان است، آن‌ها به‌واسطه اين روياپردازي‌ها انرژي مي‌گيرند و قوه خلاقيت آن‌ها تحريک مي‌شود. البته روياپردازي و بلندپروازي و توهم رابطه نزديکي با همديگر دارند که بايد به آن توجه کنيم.
چالش‌طلبي
دنبال آرامش هستيد يا به دنبال چالش‌هاي جديد؟ دوست داريد جدول حل کنيد؟ از معما حل کردن خوشتان مي‌آيد؟ کارآفرينان عاشق حل کردن مسائل هستند، آن هم مسائل مربوط به کسب‌وکارشان. اينکه بتوانند از هر طريقي که شده يکي از چالش‌هاي کسب‌وکارشان را حل کنند، برايشان بسيار لذت‌بخش است. آن‌ها به حل کردن فکر مي‌کنند و در اين راه از هر روشي استفاده مي‌کنند، آموزش، مشورت، مطالعه، خريد اطلاعات و…
- آيا من اين ويژگي‌ها را دارم؟ نمره من در هرکدام از اين شاخص‌ها چند است؟
حالا احتمالا دوست داريد بدانيد در هريک از اين شاخصه‌ها چه نمره‌اي داريد. يک آزمون کاربردي و علمي در اين زمينه طراحي شده است. کافي است عبارت آزمون ويژگي‌هاي شخصيتي کارآفريني را در اينترنت جستجو کنيد. اين آزمون به صورت بومي در وب‌سايت‌هاي زيادي منتشر شده است، برخي در قالب اکسل و برخي ديگر در قالب آزمون آنلاين. اين آزمون را انجام دهيد، و نمره خود را در هريک از اين محورها به دست آوريد. اميدوارم اين ابزار هم بتواند برايتان مفيد واقع شود و ديد بهتر و کامل‌تري از خود به دست آوريد. يادتان باشد، شما مي‌توانيد رهبر يک تيم شکست‌خورده و يا ستاره يک تيم موفق باشيد.
جعبه ابزار استارتاپی
در اين مطلب مي‌خواهم تعدادي از ابزارهاي مهم را که مي‌توانند نقش بسيار اساسي در راهبري يک استارتاپ ايفا کنند، به شما معرفي کنم. اين يک معرفي کوتاه است و در آينده در مورد هريک از ابزارها به‌صورت مفصل آموزش‌هايي را ارائه خواهم داد.
بوم مدل کسب‌وکار
اين ابزار يک ابزار مديريتي و بصري است که عناصر مهم يک کسب‌وکار را به تصوير مي‌کشد و محلي براي ايده‌پردازي در مورد کسب‌وکار مربوطه است. بوم مدل کسب‌وکار يک زبان مشترک است که عناصر يک مدل کسب‌وکار را به تصوير مي‌کشد و افراد مختلف از تيم‌هاي مختلف مي‌توانند در مورد آن نظر بدهند. مي‌توانيد فرضيات خود را بر روي قسمت‌هاي مختلف اين بوم بنويسيد و آن‌ها را اعتبارسنجي کنيد. اين بوم 9 جز دارد که شامل بخش مشتريان، ارزش پيشنهادي، کانال‌ها، ارتباط با مشتريان، درآمدها، فعاليت‌هاي کليدي، منابع کليدي و هزينه‌هاست. نمايي از اين بوم در ادامه آورده شده است. نکته مهم اين است که استفاده از آن در مراحل ايده‌پردازي مناسب است ولي براي راه‌اندازي استارتاپ‌ها به‌شدت توصيه مي‌شود که در کنار اين ابزار، از ابزار بوم ناب نيز استفاده شود.
- تصوير بوم مدل کسب‌وکار
بوم ناب (Lean Canvas)
بوم مدل کسب‌وکار براي ايده‌پردازي اوليه يک کسب‌وکار بسيار کاربردي و مناسب است، ولي براي راه‌اندازي يک استارتاپ به ابزاري دقيق‌تر نياز داريد تا موفقيت استارتاپ خود را تضمين کنيد. بهترين ابزار براي شروع به کار فعاليت يک استارتاپ بوم ناب است. اين ابزار مشابه ابزار بوم مدل کسب‌وکار داراي نه جز است، که شما را به شناخت درست نيازهاي کاربر و ايجاد يک محصول درست هدايت مي‌کند. مسئله و مشکلي که قرار است حل بشود در اين بوم خيلي مورد توجه قرار مي‌گيرد، علاوه بر اين از آنجايي که يک بخش ويژه براي راهکار در آن در نظر گرفته شده است، موسسان استارتاپ‌ها به آن خيلي علاقه‌مندند. 9 جز اين بوم عبارت‌اند از بخش مشتريان، مسئله، راهکار، ارزش پيشنهادي يکتا، برتري مطلق، سنجه‌هاي کليدي، کانال‌ها، ساختار هزينه، جريان درآمد.
- تصوير بوم ناب
تخته آزمايش (Experiment Board)
اين ابزار بيشتر بر اعتبارسنجي فرضيات و طراحي آزمايش‌هاي محصول تمرکز دارد. شما ايده استارتاپي خودتان را بر پايه يکسري فرضيه بنا مي‌کنيد، در گام بعدي بايد براي تاييد يا رد يک فرضيه يکسري آزمايش طراحي کنيد. هريک از اين آزمايش‌ها بايد بر اساس يکسري سنجه و متريک ارزيابي شود، مثلا اگر از 10 نفر مصاحبه‌شونده 8 نفر به مشکل X اشاره کردند يعني اين فرضيه صحيح است و ما آن را مي‌پذيريم. در اين بورد شما فرضيات مختلف را در بازار واقعي مورد ارزيابي قرار مي‌دهيد. اجزاي اين بوم عبارت‌اند از بخش طوفان فکري، که شما فرضيات خود را در مورد مشتريان، مسئله آن‌ها و مشکلي که دارند و راهکار مد نظر خودتان، در اين بخش مي‌نويسيد، علاوه بر اين پرريسک‌ترين فرضيات موجود بر سر راه خودتان را در آن اولويت‌بندي و انتخاب مي‌کنيد. بخش ديگر بوم مربوط به طراحي آزمايش‌هاست. شما براي هر آزمايشي که طراحي مي‌کنيد بايد اين موارد را مد نظر قرار دهيد: بخش مشتريان، مسئله، راهکار، شرايط ارزيابي فرضيه، نتايج و درنهايت نکاتي که از اين آزمايش ياد گرفته‌ايد.
- تصوير تخته آزمايش
نحوه به‌کارگيري اين سه ابزار
پيشنهاد مي‌شود در مراحل اوليه شکل‌گيري ايده، از بوم مدل کسب‌وکار استفاده کنيد. در مرحله بعد، به‌صورت جدي‌تر بوم ناب را در مورد ايده مربوطه طراحي کنيد و با به‌کارگيري تخته آزمايش، فرضيات را مورد ارزيابي قرار دهيد.
