وام گرفتن در عصر پسابانکی

شیروانی سیرویا، کارآفرین در حوزه تامین مالی موبایلی است و ابزاری ساخته که به هر کسی اجازه می‌دهد از طریق تلفن همراه برای خودش سابقه اعتباری ایجاد کند. او مدیرعامل و بنیانگذار اینونچر(InVenture) است که کارش تسهیل دسترسی کسب‌وکارهای کوچک به تامین مالی از طریق ایجاد سابقه اعتباری به کمک ابزارهای موبایلی است. شیروانی تجربه‌های خوبی در زمینه سلامت، تامین مالی خرد و بانکداری سرمایه‌گذاری دارد و دانش‌آموخته دانشگاه کلمبیا است. آنچه که در ادامه می‌خوانید متن پیاده‌شده سخنرانی او در سایت تد است.

تصور کنید می‌خواستید یک ‌هزار دلار به کسی که دو ردیف عقب‌تر از شما نشسته، قرض بدهید. چه چیزی لازم است درباره او بدانید تا خیالتان راحت شود؟

مادر من در اواخر سی‌سالگی‌اش به آمریکا آمد. او پزشکی است در بروکلین و به دوستان و همسایگان اجازه می‌دهد تا برای خدمات درمانی به او مراجعه کنند، چه بتوانند همان موقع هزینه را بپردازند یا نه. به یاد دارم که در فروشگاه به بیماران او برخورد می‌کردیم یا در پیاده‌رو و بعضی وقت‌ها آن‌ها می‌آمدند و همان‌جا هزینه جلسات قبلشان را پرداخت می‌کردند. او هم از آن‌ها تشکر می‌کرد و احوال خودشان و خانواده‌شان را می‌پرسید. او به آن‌ها اعتبار می‌داد چون به آن‌ها اعتماد داشت. بیشتر ما شبیه مامان من هستیم؛ ممکن است به کسی که می‌شناسیم یا کسی که کنار ما زندگی می‌کند، اعتبار بدهیم اما بیشتر ما احتمالا حاضر نیستیم به یک غریبه قرض بدهیم؛ مگر اینکه هرچند مختصر، چیزی درباره او بدانیم. بانک‌ها، موسسات مالی و اعتباری و سایر سازمان‌های سرمایه‌گذاری، ما را به‌صورت شخصی نمی‌شناسند، اما برای اعتماد به ما روشی دارند و آن بر اساس امتیازات اعتباری ما است. امتیازات اعتباری ما بر اساس جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات عمومی مصرف ما ساخته می‌شود و به‌خاطر آن‌ها، ما دسترسی نسبتا آسانی به همه خدمات و کالاهای موردنیاز داریم؛ از برق منزل گرفته تا خریدن خانه یا پذیرفتن ریسک و آغاز کسب‌وکار. اما 2.5 میلیارد نفر در سراسر دنیا هستند که امتیاز اعتباری ندارند که یک‌سوم جمعیت جهان هستند. آن‌ها امتیازی ندارند چون اطلاعات عمومی ثبت‌شده درباره آن‌ها وجود ندارد (نه حساب بانکی، نه پیشینه اعتباری و نه حتی شماره تامین اجتماعی) و به همین دلیل که امتیازی ندارند، به اعتبار یا محصولات مالی دسترسی ندارند تا زندگی خود را بهبود ببخشند، به آن‌ها اعتماد نمی‌شود. ما به دنبال راهی برای ایجاد اعتماد بودیم تا بتوانیم برای 2.5 میلیارد نفر دسترسی مالی ایجاد کنیم. پس یک نرم‌افزار موبایل ساختیم که با استفاده از اطلاعات موبایل برای آن‌ها امتیاز اعتباری می‌سازد. هم‌اکنون بیش از یک میلیارد تلفن هوشمند در بازارهای درحال‌توسعه وجود دارد و مردم هم مثل ما از آن‌ها استفاده می‌کنند. به دوستانشان پیام متنی می‌دهند، به دنبال مسیرها می‌گردند، در اینترنت گردش می‌کنند و حتی نقل و انتقال مالی انجام می‌دهند. با گذشت زمان، این داده‌ها بر روی تلفن همراه ثبت می‌شود و تصویر واقعا کاملی از زندگی فرد را به وجود می‌آورد. مشتری‌های ما امکان دسترسی به این اطلاعات را می‌دهند و ما آن‌ها را با استفاده از نرم‌افزار ثبت می‌کنیم. این به ما کمک می‌کند تا میزان ارزش اعتباری هرکس را متوجه شویم؛ کسانی مانند جنیفر، صاحب یک کسب‌وکار کوچک در نایروبی کنیا. جنیفر ۶۵ سال دارد و برای دهه‌ها در بخش تجاری مرکزی یک غرفه غذا فروشی را اداره می‌کرده است. او سه پسر دارد که آن‌ها را به آموزشگاه فنی‌وحرفه‌ای فرستاده است و همچنین رهبر گروه پس‌انداز محلی است. کار غرفه غذافروشی جنیفر خوب است. او هرروز درست به‌اندازه هزینه‌ها درآمد دارد؛ اما از نظر مالی در امنیت نیست. هر مورد غیرمترقبه‌ای می‌تواند او را مقروض کند و او هیچ درآمد اضافه‌ای هم ندارد تا روش زندگی خانواده‌اش را در جریان حوادث بهبود ببخشد یا برای بزرگ کردن تجارتش سرمایه‌گذاری کند. اگر جنیفر اعتبار بخواهد، گزینه‌های او محدود است. او می‌تواند وام اندکی بگیرد، اما باید گروهی ایجاد کند که اعتبار او را تضمین کنند و حتی آن‌وقت هم، حجم وام بسیار کم خواهد بود و تاثیر چندانی در تجارت او نخواهد داشت؛ به‌طور متوسط چیزی در حدود ۱۵۰ دلار. نزول‌خورها همیشه یکی از گزینه‌ها هستند اما با نرخ بهره بیش از ۳۰۰ درصد، خطر بالایی دارند و چون جنیفر وثیقه یا پیشینه اعتباری ندارد، نمی‌تواند برای دریافت وام تجاری به بانک مراجعه کند. اما یک روز، پسر جنیفر او را قانع کرد که نرم‌افزار ما را بگیرد و برای یک وام درخواست بدهد. جنیفر به تعدادی سوال در موبایل خود پاسخ داد و امکان دسترسی به برخی اطلاعات کلیدی دستگاهش را به ما داد. و این چیزی است که ما مشاهده کردیم. خب، اول خبر بد؛ میزان پس‌انداز جنیفر پایین بود و هیچ سابقه دریافت وامی نداشت. این‌ها عواملی است که برای یک بانک به‌منزله خط قرمز است؛ اما نقاط دیگری در سابقه او بود که تصویر خیلی دقیق‌تری از پتانسیل او به ما داد. به‌عنوان ‌مثال، مشاهده کردیم که او معمولا با خانواده‌اش در اوگاندا تماس می‌گیرد. خب، مشخص شد که این اطلاعات چهار درصد افزایش در دریافت را نشان می‌دهد برای کسانی که به‌طور مداوم با چند وابسته نزدیک ارتباط برقرار می‌کنند. همچنین توانستیم ببینیم که چون او در طول روز زیاد جابه‌جا می‌شود، تقریبا الگوی حرکتی ثابتی دارد و او یا در خانه یا در غرفه غذا فروشی به‌سر می‌برد و این اطلاعات 6 درصد افزایش در بازپرداخت را برای مشتریانی که به‌طور مداوم وقت خود را در مکان به خصوصی سپری می‌کنند، نشان داد. همچنین توانستیم ببینیم که او در طول روز با افراد زیادی در تماس است و شبکه پشتیبانی قدرتمندی دارد. اطلاعات ما نشان می‌دهد افرادی که با بیش از ۵۸ نفر در تماس هستند، وام‌گیرندگان بهتری از آب درمی‌آیند. در مورد جنیفر، او با ۸۹ نفر مختلف در تماس بود که موجب شد 9 درصد بازپرداخت او افزایش پیدا کند. این‌ها تنها چند نمونه از هزاران داده کلیدی است که ما برای ارزیابی اعتبار افراد به آن‌ها توجه می‌کنیم و پس از بررسی همه این اطلاعات، ما اولین خطر را پذیرفتیم و به جنیفر اولین وام را دادیم. این‌ها اطلاعاتی است که روی کاغذ نمی‌آید و به‌صورت رسمی ثبت نمی‌شود؛ اما اعتماد به وجود می‌آورد. با نگاهی ورای درآمد افراد، می‌توانیم در جوامع درحال‌توسعه افرادی را پیدا کنیم که در نگاه اول خطرناک و غیرقابل‌پیش‌بینی به نظر می‌رسند اما درواقع مشتاق هستند و توانایی بازپرداخت را دارند. امتیازات اعتباری ما به ما کمک کرده تا در کنیا بیش از 200 هزار وام اعطا کنیم؛ آن هم تنها در سال گذشته و نرخ بازپرداخت‌های ما بیش از ۹۰ درصد است (که به‌هرحال هم‌رتبه نرخ سنتی بازپرداخت‌های بانکی است).