بیش از ۲۵ سال از فروپاشی اتحاد شوروی که بر اثر آن ۱۵ کشور از ایدئولوژی کمونیستی و اداره مرکزی شوروی آزاد شدند، می‌گذرد. ۳ کشور در منطقه بالتیک – استونی، لتونی و لیتوانی – اولین کشورهایی بودند که اعلام استقلال کردند.
این ۳ کشور هنوز هم از نظر کارآفرینی فناورانه و پشتیبانی دولتی از نوآوری حضور پررنگی در این منطقه دارند. برای مثال، استونی معروف است به کشوری که در آن اسکایپ متولد شده است.
لیتوانی نیز اخیرا یک برنامه ویزای استارتاپی را تصویب کرده که به بنیانگذاران خارج از اتحادیه اروپا امکان می‌دهد تا به‌آسانی در این کشور کسب‌و‌کار خود را راه‌اندازی کنند.
رئیس پروژه استارتاپ لیتوانی می‌گوید: «ما مفتخر هستیم که پل بین استارتاپ‌ها از اروپای مرکزی و اروپای شرقی و سرمایه‌گذاران از سراسر دنیا هستیم.»
پایتخت لیتوانی، ویلنیوس، مرکز برگزاری بزرگ‌ترین رویدادهای استارتاپی منطقه است. در این رویدادها درباره اکوسیستم کارآفرینی لیتوانی صحبت می‌شود.
داستان‌های موفقیت لیتوانی، با اینکه به اندازه اسکایپ شهرت پیدا نکرده‌اند، اما بسیار تحسین‌‌برانگیز هستند. یکی از اولین استارتاپ‌های فناوری این کشور جت‌جار است که یک فروشگاه اپلیکیشن همراه مستقل است. جت‌جار در سال ۲۰۰۴ بنیانگذاری شده و در همان سال به سانگی موبایل فروخته شد. بنیانگذار آن، لیا لارس، پس از آن تنها صندوق در لیتوانی را که منبع بودجه خصوصی بوده و هیچ ارتباطی با دارایی‌های اروپایی ندارد، به نام نکسچوری ونچرز، بنیانگذاری کرد.
نمونه‌های دیگر استارتاپ‌های لیتوانی عبارتند از پیکسل‌ماتور، یک ویراستار تصویر محبوب برای سیستم عامل مک و آی‌او‌اس و نیز ترافی، که اخیرا جایزه بهترین برنامه‌ریزی سفر را برای حمل‌و‌نقل عمومی در طول بازی‌های المپیک سال ۲۰۱۶ دریافت کرده است.
موفق‌ترین استارتاپ این اکوسیستم نوپا وینتد، یک بازار کار پوشاک نقطه به نقطه است که حدود ۶۰ میلیون دلار تاکنون درآمد کسب کرده و در سراسر اروپا و آمریکا توسعه یافته است. هم‌بنیانگذار وینتد، جایتاس جاناسکاس، در صحنه استارتاپی محلی پتانسیل بالایی می‌بیند.
او می‌گوید: «این اکوسیستم در مراحل اولیه خود بوده و اولین نسل از شرکت‌هایی است که توسط افراد مشتاق و علاقه‌مند راه‌اندازی می‌شوند و اکثر آنها تجربه کافی در شرکت‌های فناوری در حال رشد ندارند.»
لارس، که صندوق سرمایه خطرپذیر آن در تعدادی از شرکت‌های محلی سرمایه‌گذاری کرده نیز به این اکوسیستم استارتاپی خوشبین است. او می‌گوید:
به نظر من این اکوسیستم در حال پیشرفت است و این پیشرفت به سرعت رخ خواهد داد. می‌توان گفت ۵ سال پیش این اکوسیستم اصلا مانند امروز نبود. یک روش برای اندازه‌گیری پیشرفت آن است که به دانشگاه‌ها سر بزنیم و از دانشجویان سوال کنیم تا دریابیم که چه تعداد از آنها خود را یک بنیانگذار استارتاپی می‌بینند.
۵سال پیش، ۹۹ درصد از افراد می‌گفتند که فقط می‌خواهند یا برای دولت یا برای یک کسب‌و‌کار بزرگ کار کنند و تعداد کمی حتی با کلمه استارتاپ آشنا بودند. اما اکنون حدود نیمی از دانشجویان می‌گویند که می‌خواهند یک استارتاپ راه بیندازند.
کارآفرینان و سرمایه‌گذاران بر این موضوع توافق دارند که کل جنبش کارآفرینی در لیتوانی حداکثر ۵سال است که به راه افتاده است. به عبارت دیگر هنوز زود است که آن را مانند اکوسیستم‌های غرب اروپا یا منطقه اسکاندیناوی اندازه‌گیری کنیم.
دولت لیتوانی نیز از بنیانگذاران و سرمایه‌گذاران به ویژه در مراحل اولیه راه‌اندازی استارتاپ‌ها حمایت می‌کند. جاناسکاس می‌گوید:
ما صندوق بودجه پراکتیکا کپیتال را داریم که تحت حمایت صندوق سرمایه‌گذاری اروپا‌ست. آنها در بسیاری از شرکت‌ها در مراحل اولیه سرمایه‌گذاری کرده‌اند و این خبر خوبی است زیرا مردم می‌توانند یاد بگیرند که چگونه پول خود را خرج کنند، چگونه ممکن است شکست بخورند و چگونه می‌توانند اطلاعات خود را بالا ببرند.
در مقایسه با همسایگان در منطقه بالتیک، لیتوانی به خوبی پیش می‌رود. طبق اطلاعات به دست آمده از انجمن سرمایه خطرپذیر محلی LT VCA، ۴۲۲ استارتاپ در این کشور وجود دارد و بیش از ۲۴۰۰ نفر در این حوزه استخدام شده‌اند.
در عرض ۱۰ سال، از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵، استارتاپ‌های لیتوانی در کل ۱۶۵٫۳میلیون یورو درآمد کسب کرده‌اند. این مبلغ در لتونی ۱۰۳٫۳ میلیون یورو و در استونی ۲۸۰٫۶ میلیون یورو است.
به گفته مدیر LT VCA، اکوسیستم محلی لیتوانی پس از بحران سال ۲۰۰۸ و با کمک اتحادیه اروپا شکل گرفته است. او می‌گوید: «به دلیل سرازیر‌شدن بودجه‌های اتحادیه اروپا به سمت لیتوانی، برخی صندوق‌های سرمایه خطرپذیر محلی شکل گرفتند و فعالیت خود را در کشور آغاز کردند.»
با اینکه کشورهای منطقه بالتیک به طور مداوم خود را با همدیگر مقایسه می‌کنند، اما به نظر می‌رسد که در صنعت نوآوری چندان با هم همکاری ندارند.
لارس می‌گوید: «لتونی، لیتوانی و استونی شبیه به هم هستند اما اکوسیستم استارتاپی در هر یک از آنها بسیار متفاوت است. استونی یک استاندارد طلایی به شمار می‌رود و از نظر تاریخی روابط نزدیکی با اسکاندیناوی و به ویژه فنلاند دارد. افراد زیادی از کشور استونی به شتاب‌دهندگان فنلاندی ملحق می‌شوند و از اسکاندیناوی بودجه دریافت می‌کنند.»
اما همه بر این موضوع اتفاق نظر دارند در‌حالی‌که هر ۳ کشور برای برخی پروژه‌ها درکنار هم قرار می‌گیرند، اما هر یک دیگری را یک رقیب می‌داند.
الکساندر تونیسون، مدیرعامل شتاب‌دهنده بیلد‌ایت استونی که روی استارتاپ‌های سخت‌افزاری تمرکز دارد، می‌گوید که همیشه یک شروع موفق، کافی نیست:
من نگران هستم که استونی به نقطه‌ای برسد که ما فکر کنیم خیلی خوب پیش می‌رویم و درست در همین زمان است که توسعه و رشد متوقف می‌شود. ما سعی نمی‌کنیم مانند گذشته اوضاع را بهتر کنیم. در حال حاضر من نگران حفظ شرایط فعلی هستم و این مشکل در لیتوانی یا لتونی وجود ندارد.
تونیسون به موضوع دیگری نیز اشاره کرد که نه‌تنها برای اکوسیستم استونی بلکه برای تمام استارتاپ‌ها در منطقه بالتیک وجود دارد و آن کمبود انگیزه و بلندپروازی است.
او می‌گوید: «به نظر من این رابطه مستقیمی با روحیه تواضع دارد. دیروز، یک سرمایه‌گذار به من گفت که مردم در این منطقه بیش از حد متواضع و بیش از حد مؤدب هستند و خیلی می‌ترسند که دیگران را ناراحت نکنند. به نظر من این همان روحیه‌ای است که ما را از پیشرفت بازمی‌دارد.»
۴۲۲ استارتاپ در لیتوانی وجود دارد و بیش از ۲۴۰۰ نفر در این حوزه استخدام شده‌اند. در عرض ۱۰سال، از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵، استارتاپ‌های لیتوانی در کل ۱۶۵٫۳ میلیون یورو درآمد کسب کرده‌اند
مردم لیتوانی باید کمی تواضع را کنار بگذارند تا بتوانند نوآوری و خلاقیت را در اکوسیستم استارتاپی خود رشد دهند. با این وجود، حل این مشکل ساده است. می‌توان از تعدادی از برنامه‌های شتاب‌دهنده و طرح‌های آموزشی استفاده کرد. مشکل اصلی اینجاست که اکوسیستم استارتاپی لیتوانی باید به عنوان یک مقصد کسب‌و‌کار برای کارآفرینان جذاب باشد.
لیتوانی یک کشور کوچک است که در نتیجه بحران‌های مالی بسیاری از مردم خود را از دست داده است. این کشور با مشکل جذب استعداد به کشور یا بازگرداندن آنها از کشورهای خارج به کشور خود مواجه است.
بسیاری از جوانان در حال حاضر دارند به لیتوانی بازمی‌گردند اما هنوز این کشور با مشکل کمبود کارگران ماهر در برخی سمت‌ها رو‌به‌رو‌ست. جذب آنها به لیتوانی یکی از مسائل مهم برای اکوسیستم استارتاپی لیتوانی به شمار می‌رود.
این مشکل نشان می‌دهد که چرا بازیکنان این صنعت از ایده ویزای استارتاپی استقبال کرده‌اند. با اجرای این طرح، کشورهایی مانند اوکراین، بلاروس و روسیه می‌توانند منبع بزرگی از استعدادهای کارآفرینی و فنی را به لیتوانی هدیه دهند.
در خصوص چالش‌هایی که بر سر راه استارتاپ‌های لیتوانی وجود دارد، می‌توان به یک موضوع خاص اشاره کرد که این روزها اکثر بازارهای در حال ظهور با آن مواجه هستند:
بزرگ‌ترین چالش برای کل اکوسیستم کمبود نیرویی است که نه‌تنها تمایل به کار دارند، بلکه از نظر اقتصادی می‌توانند برای یک مدت زمان مشخص بدون حقوق کار کنند. این مشکلی است که هنوز باید به آن پرداخته شود.
اگر شما به انگلستان یا سیلیکون‌ولی نگاه کنید، یکی از دلایلی که استارتاپ‌های زیادی در این منطقه قرار دارند، آن است که افراد زیادی هستند که از نظر اقتصادی در شرایط مساعدی به سر می‌برند. آنها خانواده یا دوستانی دارند که می‌توانند روی آنها سرمایه‌گذاری کنند، یا پس‌انداز دارند.
بسیاری از استارتاپ‌ها توسط متخصصانی راه‌اندازی شده‌اند که از پس‌انداز خود که حاصل ۲۰سال کار کردن است، استفاده کرده‌اند.
هیچ دستورالعمل آماده‌ای برای حل این مشکلات وجود ندارد به غیر از اینکه چند سال دیگر منتظر بمانید تا کارآفرینان بیشتری از راه برسند و پول خود را وارد اکوسیستم کنند. این جنبش دارد اتفاق می‌افتد. اگر لیتوانی بتواند جایگاه خود را در صحنه استارتاپی حفظ کند، اخبار استارتاپی مهمی را به‌زودی درباره آن خواهیم شنید.
