استارتاپ‌های آفریقایی که در سال‌های اخیر روند رشد قابل توجهی را نشان داده‌اند، در مقابله با ویروس کرونا، مانند سایر استارتاپ‌های جهان و شاید حتی سختتر از آنها، با چالش مواجه شده‌اند. نکته‌ای که در این گزارش به آن خواهیم پرداخت، روند شکست استارتاپ‌های قاره آفریقا در سال‌های اخیر است که نسبت به دیگر کشورهای جهان نرخ کمتری داشته است. همچنین در پایان نیز به این نکته اشاره خواهیم کرد که در پی شیوع ویروس کرونا، میزان تاب‌آوری استارتاپ‌های این قاره کاهش یافته است یا خیر؟
نرخ 54 درصدی شکست استارتاپ‌های آفریقایی
بر اساس گزارشی که اخیرا توسط بنیاد Greentec Capital Africa و WeeTracker، تحت عنوان «ردیابی موفقیت و شکست استارتاپ‌های آفریقایی» انجام شده است، استارتاپ‌های آفریقایی نسبت به همتایان‌شان در ایالات متحده آمریکا و هند، شانس بهتری برای ساختن خود دارند. این نکته را می‌توان از نرخ پایین‌تر شکست استارتاپ‌های آفریقایی نیز متوجه شد، به طوری که طبق بررسی‌های صورت‌گرفته، میزان شکست استارتاپ‌های آفریقایی در فاصله سال‌های 2010 تا 2018 برابر با 54درصد بوده که این میزان در برابر 67درصد شکست استارتاپ‌های ایالات متحده آمریکا و 90درصد شکست شرکت‌های هندی در همان زمان، کمتر بوده و نشان‌دهنده پایین‌بودن فرایند شکست استارتاپ‌های آفریقایی نسبت به دیگر نقاط جهان است.
در این میان، شرایط شکست استارتاپ‌ها در قاره آفریقا نیز متفاوت بوده و از کشوری به کشور دیگر فرق می‌کند، به طوری که کشور موزامبیک، با داشتن نرخ 25درصد، کمترین میزان شکست را در استارتاپ‌های خود داشت. البته طبق پژوهشی که برای گزارش مذکور صورت گرفته است، به نظر می‌رسد یکی از دلایل پایین‌بودن نرخ شکست در سطح کلان، تعداد بالای شرکت‌های نوپا در یک بازار است. داده‌ها نشان می‌دهند که میزان راه‌اندازی استارتاپ در کشورهای آفریقایی روند رو به افزایشی دارد و در نتیجه نرخ شکست آنها پایین‌تر است. پژوهندگان این گزارش تنها 500 شرکت را در میان 35 کشور قاره آفریقا مورد بررسی قرار داده و با تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از این گزارش به یافته‌های ذی‌قیمتی درباره وضعیت استارتاپ‌های این قاره دست یافتند. در این گزارش آمار کشورهایی که بیشترین و کمترین میزان شکست را در قاره آفریقا تجربه کردهاند، آورده شده است.
کدام کشورها بیشترین نرخ شکست را داشتند؟
بالاترین میزان نرخ شکست در قاره آفریقا، در فاصله سال‌های 2010 تا 2018، به ترتیب شامل کشورهای زیر می‌شود: اتیوپی (با 75درصد نرخ شکست)، رواندا (75درصد)، غنا (74درصد)، زیمبابوه (67 درصد) و جمهوری دموکراتیک کنگو (67درصد). این رتبه‌بندی در نمودار شماره یک نیز قابل مشاهده است.
نمودار شماره یک: بالاترین میزان نرخ شکست
یکی از دلایلی که می‌توان برای نرخ بالای شکست استارتاپ‌های کشورهای مذکور در نظر گرفت، روند جذب بودجه خارجی است، به این صورت که احتمال شکست استارتاپ‌های آفریقایی که بودجه خارجی دریافت کردهاند، به میزان قابل‌توجهی کاهش یافته است. این نکته می‌تواند دلیل نرخ بالای شکست استارتاپ‌ها را در جمهوری دموکراتیک کنگو و زیمبابوه توضیح دهد، چراکه دسترسی به بودجه خارجی برای این کشورها سختتر است. البته این نکته نمی‌تواند یک دلیل کلی برای شکست استارتاپ‌های آفریقایی باشد، زیرا کشورهایی که موفق به جذب بودجه خارجی شده بودند نیز نرخ بالایی از شکست را نشان دادند. بنابراین پایین‌بودن میزان جذب بودجه خارجی، تنها یکی از عوامل نرخ بالای شکست استارتاپ‌ها در 5 کشور اتیوپی، رواندا، غنا، زیمبابوه و جمهوری دموکراتیک کنگو به شمار می‌رود و قطعا دلایل داخلی دیگری نیز برای شکست این کسب‌وکارها وجود دارد. در این میان کشورهایی نیز هستند که به‌رغم جذب بودجه زیاد، شکست خوردند. 4 کشور آفریقای جنوبی (با 42درصد نرخ شکست)، نیجریه (33درصد)، مصر (29درصد) و کنیا (24درصد) جزو کشورهای آفریقایی محسوب می‌شوند که علی‌رغم جذب بودجه، با شکست مواجه شدند. این فرایند را نیز می‌توانید در نمودار شماره2 مشاهده کنید.
نمودار شماره دو: جایی که استارتاپ‌ها با جذب بودجه نیز شکست خوردند
بر این اساس می‌توانیم بگوییم که در فرایند شکست استارتاپ‌های آفریقایی، پول تنها دلیل نیست، چراکه کشورهای مذکور به‌رغم جذب بودجه، نرخ شکست بالایی را نشان می‌دهند. دلایل دیگری مانند عدم مهارت در مدیریت تیم، منابع و فناوری مورد نیاز نیز می‌توانند در شکست این استارتاپ‌ها دخیل باشند.
استارتاپ‌های آفریقایی و ویروس کرونا
استارتاپ‌های آفریقایی در سال‌های اخیر روند رو به رشدی را نشان دادند و با کسب درآمد بیشتر، جایگاه قابل قبولی در بین دیگر همتایان خود در سایر کشورها کسب کردهاند، ضمن اینکه با کاهش نرخ شکست، توجه جامعه استارتاپی جهان را به سوی خود جلب کردهاند؛ اما حال باید ببینیم در پی شیوع ویروس کرونا و بحران همه‌گیری که گریبان اقتصاد جهان را گرفته است، وضعیت استارتاپ‌های آفریقایی چطور می‌شود، آیا این استارتاپ‌ها کماکان می‌توانند با نرخ پایین شکست حرکت کنند یا اینکه در مقابل این بحران اپیدمیک، سر فرو خواهند آورد؟! قطعا پیامدهای ناشی از بحران کووید-19 به شرکت‌های فناوری آفریقایی نیز آسیب خواهند رساند و شاید بتوانیم بگوییم بزرگ‌ترین نگرانی این کسب‌وکارها در وضعیت فعلی، تأمین مالی است. در شرایط کنونی که بهای نفت نیز تحت تأثیر پیامدهای کرونا پایین آمده است، وضعیت کشورهای قاره آفریقا به لحاظ اقتصادی سختتر شده و از این رو، مسئله تأمین مالی برای استارتاپ‌های این قاره بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است. وضعیت بحرانی که جهان امروز را احاطه کرده است، می‌تواند برای کشورهای قاره آفریقا که با کمبود منابع مالی روبه‌رو هستند، بحرانی‌تر نیز باشد. به گفته کمیسیون اقتصادی سازمان ملل، رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) قاره آفریقا از 3.2درصد به 1.8درصد کاهش پیدا کرده که این روند کاهشی، در نتیجه شیوع ویروس کرونا و پیامدهای ناشی از آن بوده است.
ضمن اینکه روند جذب سرمایه استارتاپ‌ها نیز با چالش‌های جدی مواجه شده است و سرمایه‌گذاران با احتیاط بیشتری به سمت شرکت‌های فناوری می‌روند. بر این اساس، استارتاپ‌های آفریقایی حتی بیشتر از همتایان خود در دیگر کشورها، در معرض خطر هستند و از این رو باید با اتخاذ رویکردهای مناسب، به بقای خود امیدوار باشند. کارشناسان معتقدند که استارتاپ‌های آفریقایی می‌توانند از برخی تغییرات سیاسی استفاده کنند، ضمن اینکه برخی از بانک‌ها نرخ بهره کلیدی را کاهش دادند و این نکته می‌تواند برای استارتاپ‌ها مفید باشد تا هزینه‌های خود را کاهش دهند و اعتبار کافی را برای تأمین خود در این شرایط بحرانی کسب کنند.
