یکی از سخنرانان یلدا سامیت ۲۰۱۸ رضا زرنوخی، رئیس انجمن وی‌سی ایران بود که دورنمای سرمایه‌گذاری حوزه استارتاپی در سال آینده را ترسیم کرد. تشریح وضعیت ونچرکپیتال در ایران، آمار مربوط به نظرسنجی در کافه‌سرمایه شب یلدا، اتفاقات مهم اکوسیستم سرمایه‌گذاری ایران و مقایسه آن با سایر مناطق جهان، پیش‌بینی سرمایه‌گذاری در حوزه استارتاپ‌ها در سال آینده و… از اهم موضوعاتی بود که زرنوخی به آنها پرداخت.
کافه سرمایه: نقطه عطف یلدای ۹۷
می‌خواهم از وضعیت ونچر کپیتال در ایران بگویم، اینکه در ایران چه اتفاقی در حال رخ دادن است، امسال چه اتفاقاتی افتاده است و مهم‌تر اینکه چه اتفاقاتی در سال بعد خواهیم داشت. در ادامه نیز خبرهایی خواهیم داشت که امیدوارم برای شما خوشحال‌کننده باشد.
یکی از اتفاقات جدید و جالب توجهی که در شب یلدای امسال انجام شد، راه‌اندازی کافه‌سرمایه بود که ۱۶ نفر از سرمایه‌گذارهای حوزه ونچرکپیتال عضو آن شدند و در آنجا به بحث و گفت‌وگو نشستند. جالب است بدانید طبق آماری که گرفته‌ایم، در همین پنج یا شش ساعت حدود ۲۰۰ جلسه مذاکره انجام شده و تقریبا ۴۰ استارتاپ‌تیم پای صحبت و مذاکره نشستند و ظاهرا برخی هم برای ادامه مذاکرت توافقات اولیه‌ای داشته‌اند.
این نقطه ارتباطی خیلی خوبی بوده است که به مناسبت شب یلدای امسال انجام شده و امیدواریم که ان‌شاءالله این برنامه‌ها و تعاملات اکوسیستمی بین استارتاپ‌ها و سرمایه‌پذیرها و سرمایه‌گذارها به خوبی انجام شود و ادامه داشته باشد.
مطلب پیشنهادی: تاریخچه سرمایه گذاری خطر پذیر
اتفاقات مهم در حوزه سرمایه‌گذاری و انجمن وی‌سی ایران
اتفاقی که طی دو سه سال اخیر در اکوسیستم سرمایه‌گذاری ایران رخ داد، خیلی جالب توجه بود؛ چراکه هم سرمایه‌گذاران شخصی که در ابتدا وارد شدند و هم صندوق‌هایی که در قالب صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا صندوق‌های پژوهش فناوری شرکت کردند. از سال گذشته نیز نهاد بورس مجوز صندوق‌های جسورانه بورس را داد که از ۱۳ تقاضای اولیه، ۶ مورد فعال شده و در حال سرمایه‌گذاری هستند.
تمرکز سرمایه‌گذاری استارتاپی عمدتا روی پروژه‌های خدماتی، وب‌سرویس و حوزه آی‌تی بوده است؛ ولی امیدواریم در سال آینده با این تغییر ترندی که مد نظر دوستان بوده است، به‌خصوص در حوزه تکنولوژی و استارتاپی با ایده‌های جدید، علایق سرمایه‌گذاران مطرح شود و متناسب با علایق سرمایه‌گذاران بتوانیم حوزه‌های جدید را هم شروع کنیم.
نکته مهمی که وجود دارد این است که شاید نقش منابعی که در حال حاضر در اختیار سازمان‌های دولتی مثل سازمان فناوری اطلاعات ایران و همین‌طور صندوق نوآوری و شکوفایی است و می‌تواند به این امر کمک کند این است که در حوزه‌های جدید، ایده‌های جدید و حوزه‌های پرریسک‌تر با روش‌های شبیه کواینوست یا مچ‌پوینت بتوانند سرمایه‌گذارها را ترغیب کنند که پول‌های بیشتری را در این حوزه‌ها خرج کنند. ما امیدواریم که این اتفاق سال بعد طوری طراحی شود که استارتاپ‌های تازه‌وارد، با یک فضای سرمایه‌گذاری جدیدی مواجه شوند که این فضا، با استقبال سرمایه‌گذارها نیز مواجه شده است.
سرمایه‌گذاری استارتاپی در ایران و جهان
ترند سرمایه‌گذاری در اروپا، آمریکا و آسیا به شرح زیر است؛ در آمریکا از سال ۲۰۱۰ تا یک‌چهارم اول سال ۲۰۱۸ رشد کرده است، اگرچه فاصله‌ای (گپ) در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ داشتیم، ولی این اتفاق رو به رشد است؛ عددی که در یک چهارم اول سال ۲۰۱۸ قابل توجه است، کمتر از ۳۰ میلیارد دلار، یعنی حدود ۲۸ میلیارد دلار اینوست در حوزه سرمایه گذاری خطرپذیر بوده است. در اروپا نیز همین ترند ادامه داشته و تقریبا نوسانات آن مشابه آمریکا بوده و عدد آن نیز کمتر از حدود ۶میلیارد دلار است. اما در آسیا چه اتفاقی افتاده است؟
در آسیا مسیر رشد در این هفت هشت سال به شدت افزایشی بوده است، نکته جالب اینکه در یک‌چهارم اول و دوم سال ۲۰۱۸ عدد سرمایه‌گذاری آسیا از اروپا و آمریکا هم بالاتر بوده است، این عدد تقریبا بیش از ۳۵میلیارد دلار است و این درحالی است که در آمریکا کمتر از ۳۰ میلیارد دلار بوده و در اروپا نیز خیلی پایین‌تر بوده است. این اتفاق عجیب و غریبی است که در اکوسیستم چین و به‌خصوص هند و بقیه کشورهای آسیایی رخ داده است. به لحاظ حوزه‌های سرمایه‌گذاری هم معمولا در دنیا اینطور بوده که با یک نوسانی همیشه حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد در حوزه خدمات مبتنی بر آی‌سی‌تی بوده است که روی این حوزه‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود.
مطلب پیشنهادی: گزارش جهانی عملکرد سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سال ۲۰۲۰
روند رشد انجمن وی‌سی ایران
اما در ایران چه اتفاقی افتاده است؟! ما انجمن وی‌سی ایران را راه‌اندازی کردیم که اعضای سرمایه آن به مرور از سال ۹۱ افزایش پیدا کردند، در ابتدا یک نهاد خاص بودند با هفت یا هشت عضو که در سال ۹۷ به بیش از ۴۷ یا ۴۸ عضو رسید. این اتفاق بسیار خوبی است که بازیگرها در حال زیاد شدن هستند و به تنوع بازیگرها هم اضافه شده است. هم سرمایه‌گذاران شخصی، هم صندوق‌های جسورانه بورسی و هم صندوق‌های پژوهش فناوری و هم صندوق‌های تخصصی که پورتفوی وی‌سی دارند.
اما در حوزه سرمایه‌گذاری ونچرکپیتال چه اتفاقی افتاده است؟! ما در سال ۹۵ با یک نوسان روبه‌رو بودیم که چند دلیل خاص داشت، مثل اینکه بعضی از سرمایه‌گذارها پورتفوی خود را به تأخیر انداختند، ولی به هرحال این روند روبه‌رشد بوده است. در سال ۹۶ نیز حدود ۳۵۰میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در حوزه وی‌سی انجام شده که این روند افزایشی بوده است.
البته اندازه‌گیری سال ۹۷ را انجام نداده‌ایم، ولی پیش‌بینی ما این است که که در شش یا هفت ماهه اول سال، به دلیل شوک اقتصادی که وارد شده است، بخشی از هزینه‌هایی که قرار بود وارد حوزه وی‌سی بشوند، کنار کشیده شده و تقریبا تاکنون حدود ۵۰درصد افت سرمایه‌گذاری اتفاق افتاده است. اما با اتفاقاتی که در حال رخ دادن است و ردشدن آن شوک اقتصادی، امیدواریم در سه ماهه آخر سال، این روند بازگردد و شاهد حرکت رو به جلوی سرمایه‌گذاری در اکوسیستم باشیم.
حوزه‌های سرمایه‌گذاری عمده در ایران
حوزه‌های سرمایه‌گذاری در ایران در مقایسه با کشورهای اروپایی و… به این صورت است که در ایران تقریبا ۴۷درصد به صورت میانگین روی حوزه خدمات آی‌تی و خدمات سرویس‌های مبتنی بر وب و شرایط مشابه بوده است. اتفاق جالبی که به مناسبت کافه‌سرمایه رخ داد، این بود که ما توانستیم براساس آمارگیری اولیه‌ای که انجام دادیم و نظرسنجی که از وی‌سی‌ها کردیم، به پیش‌بینی‌هایی برای سال ۹۸ برسیم.
جالب است بدانید فقط از ۱۶ عضوی که به ما جواب دادند، ماکسیمم پیش‌بینی سرمایه‌گذاری تعهد شده آنها حدود ۴۵۰میلیارد تومان است که البته این عدد برای همه اعضا نیست، کف میزان سرمایه‌گذاری حدودا ۱۹۵میلیارد تومان است، یعنی ۱۹۵ میلیارد تومان کف سرمایه‌گذاری ۱۶عضوی است که به ما جواب دادند که برای سال ۹۸ اینوست خواهند داشت.
نکته جالب‌تری که وجود دارد، این است که حوزه‌های مورد علاقه آنها برای سرمایه‌گذاری متنوع می‌شود و حوزه‌های مختلفی از خدمات حوزه سلامت، تجهیزات، تکنولوژی، کشاورزی و پسماند را شامل می‌شود. این ظرفیت بسیار خوبی است که امیدواریم در سال بعد به یک ظرفیت در اکوسیستم استارتاپی تبدیل شود.
تغییر نگاه دولتی از وام‌دادن به سرمایه‌گذاری کردن
در انتها قابل ذکر است که ما مذاکراتی هم از طریق انجمن وی‌سی ایران با دو نهاد دولتی داشتیم؛ یکی صندوق نوآوری و شکوفایی که یک سری تغییراتی در آن انجام شده است، چراکه این صندوق سال‌ها روی وام کار می‌کرد و حالا قرار شده است مدل‌شان را روی سرمایه‌گذاری تغییر بدهند؛ دیگری هم سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات و معاونت علمی است.
از آنجایی که ورود مستقیم پول دولت به استارتاپ‌ها مشکل‌ساز است، قرار شده است با روش‌های مچ‌پوینت و کواینوست دوستان بیایند و کنار وی‌سی‌ها قرار بگیرند و ما نیز امیدواریم با ورود اینها در سال ۹۸ آن عدد سرمایه‌گذاری که اعلام کردیم، تا سه برابر افزایش پیدا کند.
