در حال حاضر در بسیاری از رویدادهای آموزشی کارآفرینی، از بوم مدل کسب‌وکار جهت آموزش استفاده می‌شود. ازآنجایی‌که این رویدادها جنبه آموزشی دارند، معرفی ابزار بوم مدل کسب‌وکار می‌تواند بسیار مفید باشد. خوب است که شرکت‌کنندگان با مفاهیم اولیه کسب‌وکار در قالب بوم مدل کسب‌وکار آشنا شوند و به تکمیل آن بپردازند. واقعیت این است که شرکت‌کنندگان معمولا از حوزه‌هایی غیر از حوزه‌های کسب‌وکار در این رویدادها شرکت می‌کنند و این رویدادها می‌توانند نقش بسیار مهمی در ایجاد نگرش کسب‌وکار در بین شرکت‌کنندگان ایفا کنند. ولی در اینجا یک واقعیت وجود دارد و آن این است که آیا بوم مدل کسب‌وکار برای راهبری یک استارتاپ ابزار مفیدی است؟
پاسخ من منفی است. بوم مدل کسب‌وکار برای یک استارتاپ اصلا ابزار مناسبی نیست. شاید بپرسید چرا؟ بوم مدل کسب‌وکار برای تحلیل کسب‌وکار ابزار مناسبی است، ولی برای یک استارتاپ فقط ابزاری مقدماتی است. شما نیاز دارید از ابزاری دقیق‌تر و کاربردی که منطبق بر فرآیند واقعی کارآفرینی است استفاده کنید.
شاید بپرسید نام این ابزار چیست؟ من «بوم ناب» را پیشنهاد می‌دهم. چراکه این بوم اجزایی دارد که شما را به سمت درستی هدایت می‌کند. بوم مدل کسب‌وکار را با هم مرور می‌کنیم. اگر بوم مدل کسب‌وکار ده کسب‌وکار را کنار هم قرار دهید، متوجه می‌شوید که در بخش منابع کلیدی و فعالیت‌های کلیدی سرفصل‌های مشخص و مشترکی وجود دارد، مثلا در همه آن‌ها بحث نیروی انسانی، پول، تجهیزات و… آورده شده است و یا در بخش فعالیت‌های کلیدی، استخدام نیرو، برنامه‌نویسی و… از طرفی در روزهای اولیه فعالیت یک استارتاپ ما نیازی به شرکای کلیدی نداریم.
واقعیت این است که بخش‌هایی از بوم مدل کسب‌وکار، برای یک استارتاپ، خیلی زود است که موردتوجه قرار گیرد. مواردی مهم‌تر از فعالیت‌های کلیدی، منابع کلیدی و شرکای کلیدی وجود دارد که بررسی آن‌ها برای یک استارتاپ بسیار حیاتی است.
مثلا اینکه آیا تیم استارتاپی اصلا مشکل درستی را تشخیص داده؟ فرصت مناسبی را شناسایی کرده؟ افراد علاقه دارند برای حل شدن این مسئله پولی بپردازند و یا از این سرویس رایگان استفاده کنند؟ این‌ها مواردی هستند که در بوم مدل کسب‌وکار به آن‌ها به‌صورت مستقیم اشاره‌ای نشده است.
مسئله مهم دیگر این است که محصولی که قرار است طراحی شود و به‌عنوان نمونه اولیه یا کمینه محصول پذیرفتی به بازار عرضه شود، باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد؟ چه اولویتی از ویژگی‌ها باید در محصول در نظر گرفته شود؟ این ویژگی‌ها به‌درستی نیازهای کاربران را برطرف می‌کنند؟ همان‌طور که می‌بینید در بوم مدل کسب‌وکار به این نکته هم اشاره‌ای نشده است.
سوال مهمی که استارتاپ‌ها باید همواره به آن توجه داشته باشند این است که همیشه باید وضعیت خودشان را بررسی کنند و ببینند که آیا در مسیر درستی قرار گرفته‌اند؟ به اهدافشان طبق برنامه‌ای که تعیین کرده‌اند می‌رسند یا خیر؟ این کار را چطور می‌شود انجام داد؟ اصلا چه چیزی مشخص می‌کند که ما داریم راه درستی را طی می‌کنیم؟ آیا در بوم مدل کسب‌وکار در این مورد قسمتی در نظر گرفته شده است یا خیر؟
همان‌طور که می‌بینید، موارد مهم بسیاری هستند که در روزهای اولیه راه‌اندازی یک استارتاپ باید به آن‌ها توجه کرد، و این موارد نقش بسیار مهمی در موفقیت یا شکست استارتاپ شما ایفا می‌کنند. بوم ناب (Lean Canvas) ابزاری است که به حل این مشکل پرداخته است.
این بوم برگرفته از بوم مدل کسب‌وکار است. در این بوم بخش‌هایی از بوم مدل کسب‌وکار که در روزهای آغازین فعالیت یک استارتاپ اهمیت زیادی ندارند حذف شده‌اند، بخش‌هایی مثل فعالیت‌های کلیدی، منابع کلیدی، شرکا و بخش ارتباط با مشتریان. در نوشته‌های آینده به معرفی اجزای این بوم و آموزش آن خواهم پرداخت.
