این خبر در رسانه‌های اجتماعی دست به دست چرخید و افراد زیادی در جایگاه‌های حقیقی و حقوقی مختلف نسبت به آن واکنش‌هایی نشان دادند. در این گزارش به بررسی حقیقت ماجرا و تحلیل این اتفاق خواهیم پرداخت.
- دقیقا چه اتفاقی رخ داده است؟
ماجرا از آنجا آغاز می‌شود که خانمی 27 ساله به قصد درمان به تهران می‌آید و در هنگام برگشت به شهر خود یعنی شیراز از سرویس اسنپ برای رفتن به فرودگاه استفاده می‌کند. اما در مسیر با اتفاقی تلخ روبه‌رو شده و مورد تجاوز راننده قرار می‌گیرد؛ راننده اسنپ جوانی بوده که بنا بر گفته‌های خودش در آن روز از قرص‌های روانگردان استفاده کرده و حشیش کشیده بود. «محمد» 22 ساله که مواردی همچون نزاع، درگیری و شرب خمر را در پیشینه خود دارد، می‌گوید: «مدتی در اسنپ کار می‌کردم تا اینکه برایم پیامی فرستادند که گواهی سوءپیشینه خود را تحویل دهم. اما از آنجایی که قبلا پرونده داشتم، نتوانستم این گواهی را بگیرم و اسنپ هم برنامه مخصوص راننده را که در گوشی نصب کرده بودم، غیرفعال کرد. یک روز در سطح شهر دیدم که چندنفر پلاکاردی به دست گرفته‌اند و برای اسنپ راننده استخدام می‌کنند. من هم مشکلم را به آنها گفتم و یکی از آنها من را با مدارک یکی از آشنایان ثبت‌نام کرد. به این ترتیب در همان روز برنامه اسنپ راننده در گوشی من دوباره وصل شد».
- آیا این اتفاق فقط در اسنپ افتاده است؟
این اولین‌بار نیست که ماجرای تجاوز راننده‌های تاکسی اتفاق می‌افتد. برای نمونه می‌توان به تجاوز یک راننده تاکسی زرد‌رنگ به یک خانم در شهر آبادان در سال 94، آزار و اذیت یک دختر جوان توسط راننده تاکسی زرد‌رنگ در سال 95 و تجاوزهای سریالی یک راننده تاکسی در شهر مشهد در سال 93 اشاره کرد. رخ دادن این قبیل اتفاقات دردناک متاسفانه مسئله‌ای نیست که تازگی داشته باشد و باید دید که چه عواملی زمینه‌های بروز چنین جرم‌هایی را فراهم می‌کند.
- واکنش‌ها به این اتفاق چه بوده است؟
یکی از مهم‌ترین واکنش‌ها اظهارات جعفری دولت‌آبادی، دادستان تهران است که از دستگاه‌های ذیربط خواسته تا مجوز مربوط به فعالیت اسنپ در حوزه حمل‌و‌نقل را بررسی کنند و در مورد مستندات و مدارک فعالیت آن توضیح دهند. دادستان تهران مدیر اسنپ را به دادگاه احضار کرده تا درباره این اتفاق توضیحاتی را ارائه دهد. جعفری دولت‌آبادی البته اسنپ را یک ابتکار در دنیای حمل‌و‌نقل دانسته که نقش خطیری در حمل‌و‌نقل شهری ایفا می‌کند. آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات نیز هرگونه قضاوت را تا مشخص‌شدن وضعیت نهایی پرونده نادرست خوانده و کسب‌و‌کارهای نوپا و استقبال گسترده مردم از آنها را فرصت مناسبی برای بهبود فضای نامناسب حمل‌و‌نقل شهری می‌داند. غلامحسین اسماعیلی، رئیس دادگستری تهران نیز در اظهارنظری عجیب گفته که باید در ماشین‌های اسنپ دوربین قرار دهیم! البته وی توضیحی نداده که به جرم‌هایی که در سایر سرویس‌های تاکسی غیر اینترنتی رخ می‌دهد، چگونه قرار است رسیدگی شود! در کنار این واکنش‌های رسمی واکنش‌های غیررسمی دیگری نیز اتفاق افتاده که البته تازگی ندارد؛ چرا که عمده این واکنش‌ها از سوی کسانی است که بعد از روی کار آمدن اسنپ با روش‌های سنتی دچار مشکل شده‌اند.
- مسئولان اسنپ چه می‌گویند؟
شهرام شاهکار، مدیر اجرایی اپلیکیشن اسنپ ضمن انتشار بیانیه‌ای از سوی این اپلیکیشن با اظهار تاسف و ناراحتی عمیق از این اتفاق می‌گوید که ما تاکنون بیش از 100 میلیون سفر را در کمال صحت به انجام رسانده‌ایم و صدها هزار راننده مورد اعتماد در این شرکت مشغول به کار هستند و روزانه هزاران مسافر را جابه‌جا می‌کنند. شاهکار می‌گوید که راننده خاطی با جعل مدارک و ثبت‌نام شخص دیگری به جای خود از قوانین اسنپ تخطی کرده و اسنپ در تلاش است تا از طریق دقیق‌تر‌کردن فرآیندها، امنیت مسافران را بالاتر ببرد. وی از دستورکارهای جدید این شرکت برای بهبود هرچه بیشتر فرآیندها پس از این اتفاق خبر داده و قرار است که از این پس تشخیص هویت هر راننده از سوی 3 ناظر متخصص اسنپ صورت گیرد. همچنین اسنپ تا اطلاع ثانوی تمام استخدامی‌های خود در سطح شهر را متوقف کرده تا تدابیر جدی‌تری برای پیشگیری از حوادث مشابه صورت گیرد. شاهکار همچنین از اعلام آمادگی اسنپ برای انجام نهایت همکاری کامل با دستگاه‌های قضایی و انتظامی کشور جهت رسیدگی به این پرونده خبر داده است.
- چه تدابیری باید اندیشیده شود؟
اینکه در بین تمام این خبرها فقط خبر مربوط به راننده اسنپ در سطح وسیعی منتشر می‌شود و تنها نسبت به آن واکنش نشان داده می‌شود، موضوعی است که باید نسبت به آن تامل ویژه‌ای داشت. اولین دلیل نشر وسیع این اتفاق مرتبط بودن طیف وسیعی از مردم با اسنپ است. می‌توان گفت که در بین چند میلیون سفر این اولین اتفاق تلخی است که برای آن افتاده است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مثبت تاکسی‌های آنلاین، شفاف‌بودن فرآیند سفر با آن است؛ به این صورت که مسافر تمام مشخصات مهم از جمله نام و نام خانوادگی، شماره تماس و شماره پلاک اتومبیل را دارد و در صورت بروز هرگونه اتفاق می‌تواند موارد مربوطه را پیگیری کند. چه بسا بسیاری از اتفاقات و جرم‌هایی که در سایر تاکسی‌ها اتفاق می‌افتند، هیچگاه پیگیری نمی‌شوند؛ چرا‌که مشخصاتی برای دسترسی به راننده و اطلاعات او وجود ندارد. اما اینکه این اتفاق منجر به دستگیری راننده می‌شود آن‌هم در زمان بسیار اندک و مراتب جرم از سوی دادستانی مورد پیگیری قرار می‌گیرد، موضوعی است که تا حد زیادی به شفافیت استارتاپ‌ها بازمی‌گردد. همچنین فرآیند استخدام راننده تاکسی در تاکسی‌های آنلاین به‌سادگی نیست و چند مرحله دارد که راننده باید تمام آن مراحل را بگذراند. یکی از پیش‌شرط‌های مهم استخدام در تاکسی‌های آنلاین داشتن گواهی عدم سوءپیشینه است که برای تمام راننده‌ها الزامی است. در این مورد خاص نیز راننده به دلیل نداشتن گواهی عدم سوءپیشینه به نوعی اقدام به کلاهبرداری کرده و به نام شخص دیگری ثبت‌نام کرده است. این اپلیکیشن مسافربری هم‌اکنون اطلاعات زیادی از مسافران و راننده‌های خود در اختیار دارد و قطعا مسئولیتی که در این باره دارد نیز سنگین‌تر خواهد شد. مردم به تاکسی‌های آنلاین اعتماد کرده‌اند و روزانه هزاران نفر از مردم عادی و افراد سرشناس از طریق این اپلیکیشن سفرهای درون‌شهری خود را انجام می‌دهند و اینکه عده‌ای قصد دارند به دلیل این اتفاق کلیت تاکسی‌های اینترنتی را زیرسوال ببرند، موضوعی عجیب و تامل‌برانگیز است. البته به نظر می‌رسد که اسنپ از ضعف قوانین نظارتی رنج می‌برد و باید نسبت به مسئولیت‌های سنگین خود قوانین ویژه‌ای را وضع کرده و این قوانین را به اطلاع نهادهای قضایی و نظارتی مربوطه برساند تا در صورت بروز چنین حوادثی به جای قرار گرفتن در موضع انفعال، خود به عنوان مدعی احقاق حقوق تضییع‌شده وارد میدان شود؛ حوادثی که البته تازگی ندارد و ارتباط مستقیمی هم صرفا با تاکسی‌های آنلاین ندارد؛ بلکه در هرجای دیگری نیز محتمل است و باید زمینه‌های وقوع چنین جرم‌هایی از سوی نهادهای اجتماعی و قضایی کشور به حداقل برسد. اگرچه اسنپ در این ماجرا مجرم نیست اما باید با همه توان از شهروندی که مورد ظلم واقع شده‌است حمایت کند.
