اهمیت صنعت گردشگری تا به آنجاست که اقتصاد بسیاری از کشورها را متحول کرده و در تبادلات فرهنگی بین شهرها و کشورهای مختلف دنیا نیز تأثیر بسزایی داشته است. گردشگری از صنایع بزرگ و مهم دنیا محسوب میشود و بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای همسایه ایران، سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در این حوزه انجام داده‌اند.
به دلیل همین اهمیت استراتژیک و با توجه به رشد کسب‌و‌کارهای مبتنی بر تکنولوژی در دوران حاضر، سال‌هاست که از طرف بنگاه‌های اقتصادی مختلف توجه زیادی به کسب‌و‌کارهای آنلاین مرتبط با این صنعت معطوف شده و سرمایه‌گذاری‌های جالب توجهی در این بخش انجام شده است.
کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و سهم قابل‌توجهی از فعالیت‌های اکوسیستم استارتاپی ایران مرتبط با کسب‌و‌کارهای مربوط به این حوزه است. استارتاپ‌های مطرحی نظیر اسنپ‌تریپ، آلونک، مِستر‌بلیط، جاباما، علی‌بابا و سایرینی که در این زمینه با جدیت فعال هستند، خروجی همین بخش از اکوسیستم را تشکیل می‌دهند.
برای پرداختن به همین موضوع، یعنی اهمیت ذاتی کسب‌و‌کارهای آنلاین حوزه گردشگری و همچنین به بهانه فیلترینگ خبرساز اخیر در این حوزه، گفت‌و‌گویی ترتیب دادیم با رضا کرامتی‌نیا، مدیر فناوری مجموعه «عتیق گشت» و «مِستر‌بلیط»، تا بیشتر از اتفاقات اخیر، پتانسیل‌های اقتصادی استارتاپ‌های این حوزه و همچنین برنامه‌هایی که خودشان در پیش رو دارند، بدانیم.
-
فیلترینگ وسیعی که اخیرا گریبان استارتاپ‌های حوزه گردشگری را گرفت، به طور خاص برای شما چقدر مشکل ایجاد کرد؟
خیلی زیاد. طبیعتا این نوع فیلترینگ آن هم بدون اخطار قبلی صدمه بسیار بزرگی به بدنه هر کسب‌و‌کاری وارد می‌کند. امید دارم که مسئولان مربوطه حداقل در چنین مواردی که مربوط به کسب‌و‌کارها میشود، آن هم کسب‌و‌کارهای دانش‌بنیان و استارتاپ‌هایی که واقعا حاصل سال‌ها کار شبانه‌روزی و عشق و علاقه و شور تیم‌های جوان و تحصیل‌کرده این مملکت هستند، با نوعی تعامل و ارتباط سازنده‌تر ورود کرده تا هر دو طرف بتوانند در فضایی مساعد اقدام به حل‌و‌فصل موضوع کنند.
ولی خب، با اقدامات و رایزنی‌هایی که انجام شد، در نهایت این مسئله به آن صورت به درازا نکشید و ظرف مدت نه‌چندان طولانی رفع فیلتر از سایت ما و سایر کسب‌و‌کارها صورت گرفت.
قاعدتا از ارائه آمارهای عددی که مرتبط با بحث بازاریابی شرکت باشند، معذورم اما اهالی فن می‌دانند که فیلتر‌کردن کسب‌و‌کارهایی از این دست و در این حجم، حتی برای همین مدت کم چقدر می‌تواند برای یک کسب‌و‌کار آنلاین مضر باشد، ولی در هر صورت ما اهل ماندن در گذشته نیستیم، بعد از این قضیه هم با همان روحیه تیمی قبلی بلافاصله تمام مشکلات پیش آمده را جبران کردیم و سریعا در مسیر قبلی قرار گرفتیم.
-
به عنوان کسی که از نزدیک در حال فعالیت در این حوزه هستید، حجم این بازار را چقدر می‌بینید؟ منظور اینکه آیا بازار کسب‌و‌کارهای آنلاین مرتبط با حوزه گردشگری، حجم مشخص و قابل تخمینی دارد؟
خیر. تا زمانی که بشر علاقه یا نیاز به سفر و جا‌به‌جایی دارد و تا زمانی که سرویس‌دهنده‌های حوزه گردشگری از نوآوری و خلاقیت بهره‌‌مند باشند، دائما می‌توان حجم این بازار را توسعه داد و هیچ محدودیتی برای این موضوع وجود ندارد.
این مهم چه از طریق نوآوری و بهبود و توسعه در سرویس‌های موجود و چه از طریق خلق سرویس‌های جدیدی که بتوانند نیازهای بیشتری از مردم را پاسخگو باشند، کاملا امکان‌‌پذیر است.
اتفاقا یکی از کارهای مهمی که خود ما در مجموعه بالاسری مِستر بلیط انجام می‌دهیم، نیاز‌سنجی مداوم بازار و ایجاد و توسعه استارتاپ‌های مکمل در حوزه گردشگری به منظور پوشش انواع و اقسام نیازهای موجود است؛ در واقع یک‌جور لابراتوار کسب‌و‌کار.
-
در دوران حاضر که شاید شرایط اقتصادی چندان مساعد نیست و در حالی که تأثیرات آن را تا حدودی در اکوسیستم استارتاپی هم مشاهده می‌کنیم، به نظر شما آیا می‌توان رونق این بازار را حفظ کرد؟
به نظر من حتی می‌توان آن را افزایش داد! شاید کمی شعاری به نظر برسد اما به واقع نوع نگاه یک تیم یا یک شخص به مسائل مختلف می‌تواند شرایط را کاملا تغییر دهد. نوع نگرش سازمان به مسائل بسیار بسیار مهم است.
من در این مورد کاملا جدی صحبت می‌کنم، ببینید بازار یک ماهیت صلب و انعطاف‌ناپذیر نیست، در هر شرایطی فرصت‌های خاصی را ایجاد می‌کند، حتی در بدترین شرایط رکود و بی‌ثباتی در تمام اقتصادهای دنیا هم نمونه‌هایی از این دست را سراغ داریم.
-
می‌توانید دقیق‌تر اشاره کنید؟
بله، ببینید ما داریم در مورد تغییر شرایط بازار صحبت می‌کنیم، این بازار همیشه در حال نوسان است و خواسته‌ها و نیازهای مردم هم طی زمان تغییر می‌کنند. به عنوان مثال، در مورد شرایط اقتصادی فعلی که پرسیدید، در حال حاضر به خاطر افزایش قیمت‌ها که طبیعتا بر بحث حملونقل هم اثر گذاشته، بازار بیشتر به استفاده از وسایل حملونقل ارزان‌تر متمایل شده، یعنی به طور محسوسی تقاضای حملونقل هوایی کاهش پیدا کرده و به سمت حملونقل ریلی و جاده‌ای ارجاع پیدا کرده است.
بازار کار خودش را کرده و پالس لازم را به شما داده، حالا مستربلیط یا شرکت ایکس یا وای به عنوان فروشنده بلیط هواپیما می‌تواند به جنبه منفی وضعیت موجود، یعنی کاهش تقاضای سفر هوایی با حاشیه سود نسبتا مطلوبش فکر کند و سعی کند که هیچ کاری نکند تا به قولی شرایط در آینده متعادل‌تر شود، یا اینکه به سمت بهره‌برداری از شرایط موجود و کشف فرصت‌ها برود.
ببینید یک نکته را باید توجه کرد، در این شرایط نیاز به حملونقل از بین نرفته بلکه توان پرداخت کاهش پیدا کرده، اما اگر من پیشنهاد و امکاناتی برای مسافر داشته باشم که بتواند همان مسیر را با شرایط قیمتی مناسب‌تر و در وضعیتی مطلوب سفر کند، قاعدتا این مشتری از بازار خارج نخواهد شد.
ما می‌توانیم برای این مسئله راه‌حل داشته باشیم و آن را ارائه کنیم. باز از منظری دیگر، افزایش قیمت دلار دریچه‌هایی را به روی ما باز می‌کند که خود می‌تواند منشأ ایجاد بسیاری از خدمات تخصصی گردشگری باشد که حتی منفعت زیادی هم برای جامعه داشته باشد. هر‌چند این را می‌دانم که با توجه به مسائل بانکی و سایر موانع صحبت از این موضوع اخیر چندان ساده نیست، اما به هر حال همیشه راهکارهایی وجود دارد.
-
خود شما به صورت عملی راه‌حلی دارید؟
بله، ما برای این مسئله از قبل آماده شده بودیم و زیرساختهای لازم را نیز فراهم کرده‌ایم. قسمتی از استراتژی ما برای این موضوع شروع پروژه کارپولینگ بین‌شهری خواهد بود که زیرساختهای آن تقریبا آماده شده و آماده‌ایم که با توجه به حجم بالای تقاضای سفر در مناسبت‌های پیش‌رو، از آن رونمایی کنیم و به‌زودی وارد فاز بازاریابی کلان خواهیم شد.
کارپولینگ یکی از همین فرصت‌بینی‌های سازمانی است. شما باید بازار را بفهمید، نیازش را درک کنید و به تناسب در جهت رفع آنها قدم بردارید. در شرایط خاص حال حاضر این سبک از حملونقل می‌تواند تا حد زیادی مورد اقبال مردم قرار بگیرد.
از طرفی بسیار ارزان است و از طرف دیگر نه‌تنها این ارزانی نشانه کیفیت بد سفر نیست، بلکه کارپولینگ می‌تواند تجربه بسیار لذت‌بخش و متفاوتی از سفر ارائه کند. مخصوصا برای سفرهای بین‌شهری منظم بین شهرهای نزدیک که به طور عمده قشر دانشجو و کارمند را شامل میشود، این شیوه حملونقل بسیار به‌صرفه و راحت خواهد بود. البته اقدامات دیگری هم در دست اجرا داریم که به مرور اعلام و رونمایی خواهد شد.
ما در واقع الان در آینده قرار داریم؛ یعنی برنامه‌های مهمی را از مدت‌ها پیش برای آینده برنامه‌ریزی کرده بودیم که در حال حاضر به‌تدریج وارد فاز اجرایی همان برنامه‌ها خواهیم شد
-
تا الان کارپولینگ در بازار حملونقل ایران به آن صورت اقبال زیادی به دست نیاورده است و ما در همین اکوسیستم تجربه شکست‌هایی در این حوزه را داشته‌ایم. شما چه برنامه متفاوتی خواهید داشت؟
من از شما سوال می‌پرسم؛ آیا دیجی‌کالا اولین تجربه فروشگاه اینترنتی در ایران بود؟ خیر، فروشگاه‌های اینترنتی بسیاری قبل از دیجی‌کالا وجود داشتند. اما آیا دیجی‌کالا اولین تجربه فروشگاه اینترنتی واقعا موفق در ایران بود؟ بله. پس صرف اینکه کارپولینگ تا الان در ایران موفق نبوده، دلیل بر این نیست که در آینده هم موفق نخواهد بود.
مضافا به اینکه تیم ما به تمام این نکات از قبل واقف بوده و به سختی‌های این بیزنس نیز کاملا آشناست. واقعیت مطلب این است که هزینه زمانی و مالی زیادی صرف کارپولینگ شده و تصمیم راه‌اندازی آن و تحقیقات مرتبط از ماه‌ها قبل آغاز شده بود. تمام کسب‌و‌کارهای فعال، اقداماتی که انجام داده بودند و می‌دهند، نحوه ورودشان به بازار، استراتژی‌های بازاریابی و تعاملات ارتباطی آنها، تیم‌هایشان و بسیاری دیگر از موارد دقیقا برای کشف همین سوالی که شما پرسیدید، مورد بررسی قرار گرفتند.
علاوه بر اینها مدل‌های غیربومی نیز مورد بررسی و واکاوی قرار گرفتند تا در نهایت ماحصل این اقدامات در ترکیب با تحقیقات بازار و باقی اطلاعات به دست آمده منجر به کشف نکاتی شد که بسیاری از این ابهامات را پاسخ می‌داد.
-
چه زمانی قصد دارید از اپلیکیشن رونمایی کنید؟
زمان آن را فعلا دقیقا اعلام نمی‌کنم، اما دور نیست. در یکی از همین مناسبت‌های نزدیک است و حداکثر در همین ماه‌های پیش‌رو انجام خواهد شد.
-
شما آینده کارپولینگ را در ایران روشن می‌بینید؟
دقیقا، چراکه نه؟ با توجه به ویژگی‌های خاص این صنعت که پر است از منافع شخصی و جمعی، منافع مالی و زیست محیطی، چرا نباید آینده این صنعت را روشن ببینیم؟ حتی در شرایط نُرمال هم این صنعت برای مخاطب بسیار پرمنفعت خواهد بود و میلیون‌ها نفر در اقصی نقاط جهان روزانه به این شیوه جا‌به‌جا می‌شوند، چه رسد به شرایطی که شما ذکر کردید.
اگر تا الان مشکلاتی بوده و پروداکت‌های موجود جای مشخصی را در بازار پیدا نکردند، قطعا به عوامل متعددی بستگی دارد؛ عواملی از جمله شناخت درست بازار، زمان ورود مناسب و…. . بله، همه ما یا حداقل کسانی که از نزدیک تجربه این بیزینس را دارند، می‌دانیم که به بلوغ رساندن پروداکتی در حوزه کارپولینگ کار بسیار سختی خواهد بود و منابع مالی بسیار زیادی مصرف می‌کند و قطعا هیچ تضمین صددرصدی هم برای موفقیت یک سرویس مشخص وجود ندارد اما هر چقدر بتوانیم شناخت و کنترل بیشتری بر عوامل دخیل در کسب‌و‌کار داشته باشیم، درصد موفقیت خود را افزایش خواهیم داد و قطعا ما پیش‌بینی همه این موارد را انجام داده‌ایم و اگر مشکل خاصی نباشد، به‌زودی خبرهای جالب و مهمی را هم در این زمینه و هم در زمینه‌های دیگر اعلام خواهیم کرد.
-
منظورتان از زمینه‌های دیگر چیست؟ آیا قرار است مستربلیط را بزرگ‌تر از قبل و یک کسب‌و‌کار چند‌شاخه در حوزه گردشگری ببینیم؟
در مورد سوال اول باید عرض کنم که با توجه به تصمیمات کلان و استراتژی مجموعه فعلا در ۶حوزه جدید در زمینه گردشگری ورود پیدا کردیم که ۲ مورد از آنها اتفاقا موضوعیت و ایده بسیار جذاب و متفاوتی دارند، اما غیر از بحث کارپولینگ که به آن اشاره کردم، فعلا نمی‌توانم جزئیات بیشتری راجع به بقیه استارتاپ‌ها ذکر کنم.
در مورد سوال دوم، هم بله و هم خیر. بله از این جهت که مجموعه عتیق‌گشت به عنوان شرکت مادر علاوه بر زیرشاخه‌های موجود وارد سایر حوزه‌های جدیدتر نیز خواهد شد و خیر از این جهت که لزوما این حوزه‌های جدید و از جمله کارپولینگ شاید مستقیما با مستربلیط در ارتباط قرار نگیرند.
-
قاعدتا اداره‌کردن مجموعه‌ای در این سطح که گفتید، فقط از حیث منابع انسانی و تخصصی امکانات بسیار زیادی را می‌طلبد. کمی راجع به تیم‌ها و نفراتی که دارید، توضیح دهید.
البته شاید بهتر بود که کس دیگری به این سوال پاسخ می‌داد اما اگر کلی نگاه کنیم از نظر نوع کار، تیم‌ها همان تیم‌های معمول سایر مجموعه‌های مشابه هستند، بخش فنی، دیزاین، مارکتینگ، روابط عمومی، پشتیبانی، منابع انسانی، فروش و… و خب البته یکی دو بخش به طور خاص که نمی‌توان آنها را جزو تیم‌ها در نظر گرفت و به نوعی خودشان یک کسب‌و‌کار محسوب می‌شوند نظیر شتاب‌دهنده تخصصی پایرتز که اختصاصا به خود سازمان خدمات می‌دهد و البته به‌نوعی کار تحقیق و توسعه را هم انجام می‌دهد.
از نظر نیروی انسانی هم با توجه به استراتژی‌های جدید سازمانی و نیازهایی که در این قالب احساس می‌شد، در ساختار مجموعه و در دل هر تیم تحولات کاملا محسوسی را به وجود آورده‌ایم که بیشتر در قالب افزایش نیروی متخصص با توجه به نیازهای استراتژیک جدید بوده است. البته اینها مربوط به مجموعه عتیق‌گشت به طور کل است و منظور صرفا مستربلیط نیست. از نظر کمی هم بله، با توجه به مواردی که ذکر شد، در ماه‌های گذشته افزایش محسوسی در تعداد نفرات داشته‌ایم.
-
برنامه‌ای برای بازار خارجی دارید؟
در حال حاضر با توجه به شرایط کلان موجود شاید راه برای ورود به این بازار چندان مساعد نباشد، اما نمی‌توانم بگویم که برنامه‌ای نداریم چون اتفاقا صحبت‌ها و اقداماتی هم در این زمینه انجام شده است.
اما مسئله اصلی وجود این نکته است که خود بازار داخلی ایران با تمام رقابت سنگینی که دارد، به‌قدری گسترده و پر‌پتانسیل است که فعلا تمامی تمرکز ما را معطوف به خود کرده است. در حال حاضر ما بیشتر به دنبال این هستیم که ابتدا سهم بازار خود را در داخل ایران تثبیت کرده و به حد مورد انتظار برسانیم، تا بعد از آن ان‌شاءالله وارد فضای جدیدی بشویم.
-
چه برنامه‌ای برای آینده دارید؟
ما در واقع الان در آینده قرار داریم؛ یعنی برنامه‌های مهمی را از مدت‌ها پیش برای آینده برنامه‌ریزی کرده بودیم که در حال حاضر به‌تدریج وارد فاز اجرایی همان برنامه‌ها خواهیم شد. منظور همان مواردی است که به اکثر آنها در سوالات قبل اشاره کردم.
به طور اختصاصی در مورد فروش بلیط هم، با توجه به نوسانات قیمتی اخیر که موجب ریزش درخواست بلیط هواپیما شده است و هم این مسئله که ما قبل از این هم مانور چندانی در مورد بلیط هواپیما انجام نداده بودیم، برنامه‌های مشخصی هم در قالب استراتژی‌های مارکتینگی برای این بخش در نظر گرفته‌ایم تا بتوانیم سهم بازار خوبی را به خودمان اختصاص دهیم. در کل تحولات جدیدی را در سازمان ایجاد کرده‌ایم و حتما به‌زودی خبرهای جدیدی از سمت ما خواهید شنید و امیدواریم که بتوانیم طی مدتی که مشخص کرده‌ایم، اتفاقات بزرگی که مدنظر داریم را رقم بزنیم.
-
سخن پایانی؟
حرف خاصی نیست، فقط اینکه باز هم تأکید می‌کنم حتی در بدترین شرایط این نوع نگاه یک سازمان به مسائل مختلف است که آینده آن سازمان را تعیین خواهد کرد و هیچ حالتی مطلقا خوب یا مطلقا بد نیست و همیشه فرصت‌هایی برای بهره‌برداری و چالش‌هایی برای مواجهه وجود خواهند داشت.
این صحبت من مشخصا با تیم‌های جوانی است که قصد دارند وارد این اکوسیستم بشوند. قطعا چالش‌ها بسیار زیادتر از تصور شما خواهد بود و این اکوسیستم هم جایی برای سریع پولدار‌شدن نیست، اما در هر شرایطی فرصت‌های بسیاری در آن وجود دارد.
