1- با توجه به گزارش اخیر کافه بازار، در سال گذشته تعداد برنامه‌ها و بازی‌های فروشنده (محصولات دیجیتال) ۲۳ درصد کاهش یافته در حالی که طرف تقاضای بازار شامل تعداد خریداران (۱۲ درصد)، تعداد خرید (۵۰ درصد) و حجم خرید (۸۳ درصد) افزایش یافته است؛ با توجه به شرایط اقتصادی در سال‌های اخیر این روندها را به معنای انقباض بازار محصولات دیجیتال تحلیل می‌کند یا انبساط آن؟ و استراتژی درست سرمایه گذاران در ورود یا خروج از حوزه‌های مختلف این صنعت چیست؟
به نظر من این آمار نشان می دهد که فضای عرضه در حال دقیق تر شدن است و تامین کننده ها و دولوپرهایی که در حوزه بازی مشغول بوده اند، در حال فیلتر و غربال شدن هستند. این کوچکتر شدن فضای عرضه، به معنای غربال شدن و دست چین شدن این فضا است و در عین حال، فضای تقاضا هم در حال بزرگ شدن است. به عبارت دیگر، بازیگرانی که فضای توسعه و بازی، باقی مانده اند سهم بیشتری از بازار می توانند کسب کنند و در عین حال، مخاطبان و تقاضا کنندگان، دقیق تر از قبل انتخاب می کنند و به سراغ گزینه های دست چین شده تری می روند. این برای سرمایه گذار هم اتفاق خوبی است زیرا با این روند، فضا برای سرمایه گذار تسهیل شده و می شود؛ یعنی از یک طرف، فضای تقاضا بزرگتر شده و این خبر خوبی است و از طرف دیگر، گزینه های کمتری برای سرمایه گذاری در فضای توسعه است و در نتیجه انتخاب های بهتری می توانند داشته باشند.
2- در این گزارش وضعیت صنعت بازی های موبایل به تفکیک تشریح شده است. بازی‌های فروشنده در حالی که تنها ۱۹٪ از کل فروشنده‌های بازار را تشکیل می دهند توانسته‌اند ۳۶٪ از کل درآمد را از آن خود کنند. از طرفی کاربران بازار بیش از ۶۷۰ میلیون بار بازی ها را دانلود یا بروزرسانی کرده اند. با توجه به این حجم از بازار، شما چه تهدیدها و فرصت هایی را در این صنعت می بینید و بر اساس چه معیارهایی در مورد ورود به این صنعت تصمیم می گیرید؟
اتفاقا سوال دوم در حال تایید سوال اول است. به این معنا که تعداد کمتری از بازیها با اپلیکیشن ها، سهم بیشتری از درآمد را از آن خود کرده‌اند. به عبارت دیگر، همان قانون 20-80 در اینجا هم به مرور در حال رخ دادن است که 20 درصد بازیگرها میتوانند 80 درصد از درآمد را داشته باشند. این برای سرمایه گذار خبر خوبی است چون میتوانند انتخابهای بهتری داشته باشند.
به اعتقاد من، یکی از تهدیدها، موضوع کپی رایت است و فرصتی که وجود دارد، بازی های محلی سازی شده است. بازی هایی که در فرهنگ بومی ایران وجود دارند، فرصت بسیار خوبی است. شخصیت هایی که بچه های ایرانی در سنین مختلف جوانی و نوجوانی می توانند با آنها ارتباط بهتری برقرار کنند.
3- در سال گذشته بیش از هر زمان دیگری کسب‌وکارهای آنلاین تحت تاثیر تصمیمات و اقدامات حاکمیتی مانند قطعی اینترنت یا اجبار رمز دوم پویا بودند. روند تاثیر این اقدامات روی رفتار کاربران موبایل ایران در گزارش سال ۹۸ کافه بازار را چگونه تحلیل می کنید و به نظرتان چه بازخوردهای می‌توان بر اساس این گزارش به سیاست گذاران داد؟
قطعی اینترنت به عنوان زیرساخت تمام فضای اقتصاد دیجیتال، از حوزه های مختلف سفر تو تاکسی گرفته تا بازی، به معنای قطع کردن رگ حیاتی این صنعت بوده و این، نه برای سیاست گذاران و نه برای بازیگران و نه برای سرمایه گذاران این صنعت، اصلا خبر خوبی نیست. به نطرم اتفاقی که رخ داد، نشانه کاملا روشنی بود نشان می دهد قطعی زیرساخت اینترنت، تهدید بسیار بزرگی است؛ به این معنا که فضای تخصیص داده شده (هم در حوزه عرضه و هم در سمت تقاضا) برای متمرکز شدن، به سمت دیگری هدایت می‌شود. هم سرمایه گذار فرار می‌کنند، هم کارآفرینان ناامید و دلسرد می شوند و از طرف دیگر، جامعه ی متقاضی به سمت منابعی می روند که ممکن است مطلوب حاکمیت هم نباشد.
4- گزارش کافه بازار نشان می‌دهد برخی از استان‌های کشور با وجود داشتن تعداد زیاد تیم های توسعه دهنده و همینطور بازی ها و برنامه های فعال، سهم ناچیزی از درآمد را در مقابل توسعه دهنده های تهران به خود اختصاص داده‌اند. تحلیل شما از علت این تفاوت چیست؟ آیا توزیع سرمایه بر اساس ظرفیت های جغرافیای می‌تواند تاثیری در رشد استان های دیگر داشته باشد یا تاثیر عوامل دیگری مانند آموزش، حمایت های حاکمیتی و توسعه اکوسیستم های محلی را بیشتر از جریان سرمایه گذاری می‌دانید؟
واقعیت این صنعت آن است که ایجاد اکوسیستم در مناطق مختلف جغرافیایی، به صورت طبیعی و به مرور به انباشت دانش و تجربه و منابع مالی منجر می‌شود. این روند در غرب نیز رخ داده است. مثلا می بینیم که در منطقه سیلیکون ولی همین روند طی شده و مناطق دیگر امریکا نتوانستند مشابه آن را رقم بزنند. در اروپا هم همین اتفاق افتاد؛ این اکوسیستم، در برلین ایجاد شده با آنکه بسیاری از کشورهای اروپایی تلاش کردند تا با برلین رقابت کنند. این یک موضوع طبیعی است و اصراری هم نباید داشته باشیم که با تعبیری (حتی سوسیالیست گونه) بخواهیم این منابع را در سرتاسر کشور توزیع کنیم. هنر ما باید در این باشد که بتوانیم کمک کنیم به استعدادها تا به آن مناطق جغرافیایی بیایند که این انباشت در حال ایجاد است (مثلا در این نمونه که اشاره کردید، تهران) و مانند یک بومی این منطقه بتوانند کار و تلاش بکنند و منابع به آنها داده شود؛ اما در اکوسیستم باشند، یعنی بتوانند شبکه سازی کنند و مراودات ذهنی و تجربی داشته باشند تا رشد کنند.
