سال گذشته نخستین همایش یلدای کارآفرینان استارتاپی در آخرین روز پاییز، در مرکز همایش‌های کتابخانه ملی ایران با حضور و استقبال گسترده کارآفرینان، استارتاپی‌ها، اهالی رسانه و سایر علاقه‌مندان و افراد مرتبط به اکوسیستم کارآفرینی ایران برگزار شد. این دورهمی بزرگ خانواده اکوسیستم کارآفرینی درست در زمانی برگزار شد که هجمه‌های زیادی نسبت به آنلاین‌ها و کلا کسبوکارهای استارتاپی وجود داشت. اوج این هجمه‌ها مربوط به پخش و توزیع شب‌نامه بود که عملا اکوسیستم را به چالشی با سرانجامی نامعلوم فرامی‌خواند. به‌طور کلی برگزاری رویداد یلدای استارتاپ‌ها در سال گذشته درست در بحبوحه انگ‌زدن‌‌های متوالی به فعالان اکوسیستم بود؛ از تهمت نفوذ گرفته تا پخش شب‌نامه و … همچنین تقابل کسبوکارهای سنتی با آنلاین‌ها و استارتاپ‌ها رفته‌رفته شدت می‌گرفت و بحث‌های زیادی در مورد امنیت داده‌های کاربران ایرانی و خارج از کشور‌بودن سرورها مطرح بود. چند مسئله دیگر اکوسیستم نیز مربوط بود به نکاتی از این دست: سرقت ایده‌ها توسط شتاب‌دهنده‌ها، تغییر سبک مردم توسط استارتاپ‌ها و … اما فعالان استارتاپی در دورهمی یلدا به خوبی توانستند به این دغدغه‌ها پاسخ دهند. یلدای ۹۵ مأمنی برای هم‌افزایی فعالان این زیست‌بوم باشد تا در روند برگزاری آن، به تشریح خدمات خود به جامعه بپردازند و از همه اتفاقات خوبی که برای نسل جوان رقم زده‌اند، بگویند. در این گزارش مروری داریم بر آنچه در نخستین رویداد یلدای استارتاپی ایران گذشت.
- دورهمی‌های سالانه در شب یلدا
رویداد دورهمی یلدای کارآفرینان استارتاپی سال گذشته با سخنرانی اکبر هاشمی، سردبیر هفته‌نامه شنبه و دبیر همایش آغاز شد که به سنت یلدا در فرهنگ ایرانی اشاره داشت و گفت: «ما هم به‌عنوان جمعی از فعالان اکوسیستم با برپایی این رویداد در این شب ایرانی، می‌خواهیم خانواده بزرگ کارآفرینان اکوسیستم استارتاپی ایران را گردهم جمع کنیم و در فضایی دوستانه فارغ از رقابت‌های روزمره به گپ‌و‌گفت بپردازیم و از بیم‌ها و امیدهایمان به آینده روشن سخن بگوییم.» در ادامه همایش یلدای کارآفرینان استارتاپی در سه پنل برگزار شد؛ در پنل اول که «کارآفرینان، قهرمانان ملی» نام گرفته بود، مدیران مطرح‌ترین و بزرگ‌ترین استارتاپ‌های ایران حضور داشتند و به بحث و تبادل نظر پرداختند. مدیریت این پنل را میلاد صابری، از فعالان اکوسیستم، برعهده داشت. در این پنل محمدجواد شکوری‌مقدم مدیرعامل شرکت صبا ایده و بنیانگذار آپارات، سعید محمدی بنیانگذار دیجی‌کالا، علیرضا صادقیان مدیرعامل نت‌برگ، نازنین دانشور مدیرعامل تخفیفان و شهرام شاهکار، مدیرعامل اسنپ با یکدیگر به گفت‌وگو پرداختند. در پنل دوم نیز مدیران و بنیانگذاران مراکز نوآوری و شتاب‌دهی به بحث و تبادل نظر پرداختند. رضا کلانتری‌نژاد بنیانگذار شتاب‌دهنده شزان این پنل را مدیریت کرد و محمدامین صمیمی مدیرعامل شفق، محسن ملایری مدیرعامل آواتک، ناصر غانم‌زاده مدیرعامل سابق فینوا، احمدرضا مسرور و حمزه قطبی‌نژاد، مدیرعامل نوتک در آن حضور داشتند. در پنل سوم هم که با مدیریت شهرام شریف از روزنامه‌نگاران با‌سابقه برگزار می‌شد، شهاب جوانمردی مدیرعامل فناپ، علی فیاض‌بخش مدیرعامل سابق حرکت اول، سعید رحمانی مدیرعامل سرآوا و رضا زرنوخی مدیرعامل صندوق مالی و توسعه تکنولوژی ایران و رئیس انجمن VC ایران به بحث و تبادل نظر درباره تامین مالی کسبوکارهای نوپا در ایران پرداختند.
سعید محمدی، بنیانگذار دیجی‌کالا نیز که از حاضران پنل یادشده بود، طی اظهاراتی گفت: کارآفرینی به‌ویژه اگر ارزش‌آفرین باشد، علاج بسیاری از مسائل و مشکلات جامعه خواهد بود. کارآفرینی نیازمند کمی خوش‌بینی، امید و باور است
- بیشترین امنیت ممکن را ایجاد کرده‌ایم
شهرام شاهکار، مدیرعامل اسنپ در این پنل کسب تجربه در عرصه استارتاپ را خیلی مهم دانست و گفت: «هر کسبوکار نوپا نیاز به تجربه دارد اما نباید از اشتباه‌کردن ترسید؛ بلکه باید از اشتباهات درس گرفت.» تاکید بر اشتغال‌زایی استارتاپ‌ها از دیگر حرف‌های شاهکار بود. بنابراین کسبوکارهای سنتی باید از فرصت رقابت با کسبوکارهای نوپا استفاده کنند و خدماتی را ارائه کنند که باعث رضایتمندی مشتریان شود. وی همچنین اشاره داشت که با وجود داشتن سرمایه‌گذار خارجی، براساس قوانین جمهوری اسلامی ایران کار می‌کنند و از این نظر بیشترین امنیت ممکن را برای داده‌های کاربران ایرانی ایجاد کرده‌ایم.
- تهمت نفوذ، خیانت به کشور است
سعید محمدی، بنیانگذار دیجی‌کالا نیز که از حاضران پنل یادشده بود، طی اظهاراتی گفت: «کارآفرینی به‌ویژه اگر ارزش‌آفرین باشد، علاج بسیاری از مسائل و مشکلات جامعه خواهد بود. کارآفرینی نیازمند کمی خوش‌بینی، امید و باور است.» محمدی درباره حواشی و شایعات به‌وجود آمده حول کسبوکارهای نوپا نیز گفت: «قضاوت بدون شناخت کامل یک کسبوکار و بدون بررسی کامل آن درست نیست. در چنین شرایطی تهمت نفوذ به کسبوکارهای نوپای موفق چیزی جز خیانت به کشور نیست. کسبوکارهای استارتاپی کشور، یکی از شفاف‌ترین مدل‌های تجاری را در کشور دارند، چرا باید با اخبار کذب و تهمت‌ها این فضا را مخدوش کرد؟» محمدی در پایان سخنانش درباره امنیت داده‌های کاربران در دیجی‌کالا گفت: «تمامی دیتاسنترهای دیجی‌کالا در داخل کشور است و در امنیت کامل به فعالیت خود ادامه می‌دهد و نگرانی از بابت اطلاعات در دیجی‌کالا وجود ندارد.»
- امید، بزرگ‌ترین هدیه به جامعه است
محمدجواد شکوری‌مقدم مدیرعامل آپارات در این پنل گفت: «هر چیزی که به جامعه امید دهد، بزرگ‌ترین هدیه به جامعه ماست، فعالیت‌های استارتاپی نیز از این دست هستند.» شکوری‌مقدم با اشاره به مشکل پیش آمده برای این شرکت به خاطر شکایت صداوسیما گفت: «از ما به خاطر اینکه سرویس فراگیر هستیم شکایت شده بود و ما در حال اثبات این موضوع هستیم که سرویس فراگیری نیستیم.»
دورهمی و همایش یلدای کارآفرینان استارتاپی با امضای میثاق‌نامه فعالان این اکوسیستم همراه بود. در این میثاق‌نامه کارآفرینان خواستار ایجاد فضای امن برای ادامه فعالیت خود شدند و خود را متعهد به حفظ امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دانستند
- جنسیت، محدودیت نیست
نازنین دانشور، مدیرعامل تخفیفان هم گفت: «باید معمول‌ها را دور زد و از محدودیت‌ها فرصت ساخت. به‌طور مثال، اگر جنسیت محدودیت به حساب می‌آید، فرصت بهترین بودن را باید خلق کرد؛ همچنان‌که جایی نیست که آقایان بتوانند و خانم‌ها نه! استارتاپ یک صنعت است و در این مسیر همانند صنایع دیگر در حال حرکت و رشد است.»
- هیچ راز موفقیتی وجود ندارد
هیچ راز موفقیتی که بتوان آن را با دیگران به اشتراک گذاشت، وجود ندارد بلکه فاکتورهایی وجود دارد که موفقیت می‌آفریند. علیرضا صادقیان، بنیانگذار نت‌برگ با بیان این جملات افزود: «به نظر من نقطه اشتراک تمام کارآفرینان جهان این است: نکاتی که دیگران نمی‌دیدند را دیده و آن را به شکل ساده برای افرادی که قرار بود با آنها همراه شوند اعم از مشتری، سرمایه‌گذار و تیم اجرایی به اشتراک گذاشتند.»
- تیم مهم‌تر از ایده
محسن ملایری، مدیرعامل شتاب‌دهنده آواتک در پنل دوم درباره اهمیت بیشتر تیم نسبت به ایده صحبت کرد و گفت: «بازار فعلی پر است از ایده‌های تکراری اما چیزی که کسب‌وکارها را از هم متمایز می‌کند تیم‌ها هستند. شتاب‌دهنده‌ها ماموریت دارند تا ایده‌ها را پیدا کنند بعد به آنها سر و شکل و هویت بدهند و از آنها تیمی بسازند برای بازار رقابت.» وی گفت: «آواتک با هدف باورکردن کارآفرینان داخلی ۲ سال پیش شکل گرفت.»
- تیم، مهم‌تر از همه چیز
محمد امین صمیمی، عضو هیات مدیره شتاب‌دهنده شفق نیز در این پنل درباره اهمیت تیم صحبت کرد و گفت: «مهم‌ترین نکته و اتفاق به موفقیت رسیدن هر استارتاپی، تیم قوی و اجرایی است، نه ایده چراکه اکثر ایده‌های ما در لبه دانش و فناوری نیستند پس نمی‌توان گفت این ایده‌ها هستند که ناب و خاص هستند بلکه باید بگوییم این تیم‌های اجرایی هستند که استارتاپی را موفق یا با شکست مواجه می‌کنند. ما در کشور هم انباشت سرمایه داریم هم نیروی انسانی که سبب رشد کارآفرینی در کشور می‌شود.»
- جوانان را در کشور نگه داریم
حمزه قطبی‌نژاد، مدیر شتاب‌دهنده نوتک نیز گفت: «ما باید جوانان مستعد را از طریق بسترسازی‌های لازم و کافی راضی نگه داریم تا در کشور بمانند، تا گمان نکنند ظرفیت‌های خارجی به رغم تمام چالش‌ها برایشان مقدورتر از ظرفیت‌ها و دسترسی‌های داخلی است. خیلی اوقات نیز دسترسی به ظرفیت‌ها در خارج از کشور فراهم‌تر است و به همین دلیل ما می‌خواهیم از هر ظرفیتی که در خارج از کشور وجود دارد برای کمک به رشد استارتاپ‌ها استفاده کنیم گرچه در این مسیر با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستیم.»
- شتاب‌دهنده‌ها دزد نیستند
احمدرضا مسرور، مدیرعامل دیموند در این پنل اشاره‌ای داشت به این موضوع که شتاب‌دهنده‌ها سارق ایده‌ها نیستند. وی این ترس را به عدم شناخت کافی صاحبان ایده نسبت داد و گفت این ترس همچنین ناشی از عدم شناخت این افراد از نوع فعالیت شتاب‌دهنده‌هاست. وی شفاف‌سازی را دوای این درد دانست و گفت: «برای رشد این فضا باید امیدوار بود و امیدها را زنده نگه داشت.»
- دنیا در حال تغییر است
ناصر غانم‌زاده نیز در این پنل و در پاسخ به سوال تاثیر کسبوکارهای نوپا در سبک زندگی گفت: «دنیا در هر صورت تغییر می‌کند. حالا ما باید سعی کنیم این تغییر را به صورت مثبت در جهت تسهیل زندگی مردم و بالاتر بردن سطح زندگی انجام دهیم. بهتر است ما خودمان دست‌اندرکار این تغییر مثبت باشیم تا اینکه اجازه دهیم کسی از بیرون این کار را برای ما انجام دهد.»
- سرمایه‌گذاری استارتاپی، زیر ۱۰۰میلیارد تومان است
شهاب جوانمردی، مدیرعامل شرکت فناپ در پنل سوم گفت: «امید به گسترش بازار فناوری باعث شده همه گمان کنند که این بازار در دنیا و غرب جدی و بزرگ است. به‌زودی در ایران قسمت عمده‌ای از بازار را استارتاپ‌ها به خود اختصاص می‌دهند. سرمایه‌گذاری در حوزه استارتاپ‌ها، عددی زیر ۱۰۰میلیارد تومان است. همه ما امید به بازار خیلی بزرگ‌تری در افق ۱۰ساله داریم.»
- سرمایه خارجی جذب می‌کنیم
سیدسعید رحمانی، مدیرعامل سرآوا دیگر سخنران این پنل بود که با اشاره به مدل‌های جدید سرمایه‌گذاری گفت: «برای سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها قوانین موجود در بخش تجارت کارساز نیست به همین دلیل امسال شاهد بودیم که قوانین ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه زیر نظر سازمان بورس و با کمک معاونت علمی و دیگر دستگاه‌ها تدوین شد و نخستین صندوق‌ها تشکیل شدند.» رحمانی همچنین اشاره‌ای داشت به این موضوع که جذب سرمایه را از بخش سنتی آغاز کردند و بانک تجارت، بانک سامان و خاورمیانه از جمله آنها بودند. در آن زمان شرکت پامگرنت سوئد در سرآوا سرمایه‌گذاری کرده بود. رحمانی در این باره گفت: «ما تا قبل از برجام تمرکزمان روی جذب سرمایه‌گذار داخلی بود ولی بعد از برجام به دلیل نیاز به جذب تجربه و دانش فنی سرمایه‌گذار خارجی جذب کردیم که یک سرمایه‌گذاری ۲۰۰میلیون دلاری به همراه تاکید بر انتقال دانش فنی و تجربه مدیریتی بود. این سرمایه‌گذاری در شرایطی صورت گرفت که اکثریت سهام همچنان در اختیار سهامداران ایرانی باقی مانده است.»
- کمک کنیم که اکوسیستم متوازن رشد کند
رضا زرنوخی، رئیس صندوق مالی توسعه تکنولوژی ایران و رئیس انجمن وی‌سی نیز در پنل سوم گفت: «بحث تامین سرمایه برای استارتاپ‌ها خیلی پیچیده است. ابزار سرمایه به‌تنهایی کافی نیست و تضمینی وجود ندارد بلکه نیاز به هوشمندی و همراهی با تیم‌های استارتاپی دارند.» وی ادامه داد: «هنوز به قدر کافی نتوانستیم موفقیت‌های این اکوسیستم را برای سرمایه‌گذاران به تصویر بکشیم. اگر تعداد بیشتری از موقعیت‌ها را نشان دهیم، سرمایه‌گذار بیشتری جذب می‌شود و این فرصتی در این حوزه است.» وی همچنین معتقد بود که بخش سرمایه‌گذار ترسو و محافظه‌کار است و بحث امنیت خیلی مهم است. اکوسیستم خودش می‌تواند ضربه‌گیر پالس‌های منفی باشد و می‌توانیم اخبار منفی را منعکس نکنیم و با حوصله حرکت کنیم. قانونگذار هم باید اطمینان را برای سرمایه‌گذاران ایجاد کند تا حمایت خود را کامل کنند و معاونت علمی ریاست جمهوری و سازمان بورس و … در تلاش برای وضع این قوانین و ایجاد اطمینان خاطر هستند. کل قابلیت‌های اکوسیستم را روی حوزه IT متمرکز کرده‌ایم. ما باید کمک کنیم تا اکوسیستم متوازن رشد کند.
- میثاق‌نامه کارآفرینان استارتاپی
دورهمی و همایش یلدای کارآفرینان استارتاپی با امضای میثاق‌نامه فعالان این اکوسیستم همراه بود. در این میثاق‌نامه کارآفرینان خواستار ایجاد فضای امن برای ادامه فعالیت خود شدند و خود را متعهد به حفظ امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دانستند.
