بعد از اینکه نخست وزیر ایتالیا، ماتئو رنتسی، اخیراً از سیلیکون‌ولی بازدید کرد، به نظر می‌رسد که ایتالیا امیدوار است در کمک به رشد اقتصاد فناوری‌اش پشتیبانی‌هایی دریافت کند.
در طول سفر رنتسی، او با 150 کارآفرین ایتالیایی صحبت کرده و با رؤسای توییتر، گوگل و یاهو ملاقات کرد.
در واقع رنتسی اولین نخست وزیر ایتالیا بود که از سال 1982 از کالیفرنیا بازدید کرده بود. نکته جالب توجه درباره سیلیکون‌ولی این است که در حال حاضر حدود 5.000 کارآفرین فناوری ایتالیایی در این منطقه زندگی و کار می‌کنند.
- استارتاپ‌های ایتالیایی کجا هستند؟
در اوایل بازدید تاریخی رنتسی، این سوال برایش مطرح شده بود که استارتاپ‌های فناوری ایتالیایی کجا هستند؟ چرا آنها نقش پررنگی ندارند؟ آیا آنقدرها هم شرکت ایتالیایی در آنجا وجود ندارد؟
در گزارش اخیر استارتاپ یوروپ پارتنرشیپ که آمار و ارقام مربوط به کشور ایتالیا را بررسی می‌کند، مشخص شد که بیش از 100 استارتاپ فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایتالیا موانع موجود در مراحل اولیه را در 3 سال اخیر از بین برده‌اند و انتظار می‌رود که به شرکت‌های جهانی بزرگ تبدیل شوند. تقریباً 68 درصد از شرکت‌های شناسایی شده بین 500هزار دلار تا 2.5 میلیون دلار درآمد دارند در حالی‌که درآمد 17 درصد دیگر بین 2.5 میلیون تا 5میلیون دلار است.
از نظر عرضه اولیه عمومی (IPO)، شرکت فناوری معناگرای اکسپرت سیستم بیش از 27 میلیون دلار کسب درآمد کرد تا در بورس AIM ایتالیا عمومی شود. این فهرست با ارزش 39.5 میلیون دلار بزرگ‌ترین جایگاه را در AIM داشت. به علاوه تریبو مدیا، یک شرکت متخصص در حوزه راهبرد تبلیغات آنلاین و انتشارات دیجیتال، در ماه مارس 24 میلیون یورو درآمد داشت.
میل‌آپ هم یک ارائه‌دهنده نرم‌افزار بازاریابی ایمیل در ایتالیاست که بیش از 10 سال است دفاتری را در میلان، سرمونا و سان‌فرانسیسکو تاسیس کرده است و عرضه اولیه عمومی خود را در ماه جولای 3 میلیون دلار می‌داند.
آمار و ارقام نشان می‌دهد که بیش از 50 درصد از خریدها در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات ایتالیا توسط خریداران مستقر در اروپا انجام گرفته‌اند.
یک چیز کاملاً مشخص است؛ هر زمان که موضوع بخش فناوری ایتالیا مطرح می‌شود، همیشه نظرات بسیار متفاوتی از داخل و خارج از کشور مطرح و بیان می‌شوند.
در اواسط دوران رکود با تقریباً نرخ بیماری 43 درصد در بین افراد با میانگین سنی زیر 25 سال، یک ساختار سیاسی بی‌ثبات و استفاده از یک پهنای باند پایین‌تر از حد متوسط، به آسانی می‌توان این کشور را به عنوان یک نقطه اتصال دیجیتالی در اروپا نادیده گرفت.
با این حال، با وجود این شرایط نامساعد، یک اکوسیستم فناوری در حال رشد در این منطقه در حال ظهور است و همراه با آن شاهد نسل جدیدی از کارآفرینانی خواهد بود که می‌خواهند موج جدیدی از نوآوری را در کشور ایجاد کنند.
طبق گفته صندوق بین‌المللی پول، ایتالیا در سال 2014 هشتمین اقتصاد بزرگ دنیا و چهارمین اقتصاد بزرگ اروپا بوده است. این کشور با وجود مشکلات به تولید ادامه داده و از روی خوش‌شانسی به این درجه نرسیده است. کارآفرینی در فرهنگ این کشور نهادینه شده است و نقش مهمی را در تولید ناخالص ملی ایتالیا ایفا می‌کند.
با جمعیت سالخورده‌ای نزدیک به 60 میلیون نفر که در سراسر شهرهای پرجمعیت آن در زیر سایه رشته کوه‌های آلپ و آپنین پراکنده شده‌اند، هیچ‌کس نمی‌تواند تصور کند که ایتالیا بتواند یک اکوسیستم دیجیتال راه‌اندازی کند.
- یک موج جدید دیجیتال
و هنوز، در این شرایط اقتصادی دشوار که در آن امنیت شغلی به ندرت دیده می‌شود، بسیاری از افراد کسب و کار خود را شروع می‌کنند و از نظر آنها این کار بسیار جالب است.
وزارت توسعه اقتصادی ایتالیا اخیراً اعلام کرده است که در طول 18 ماه اخیر بیش از 2.500 استارتاپ در سراسر کشور در پایگاه داده آنها ثبت شده‌اند. البته، تعداد استارتاپ‌ها به‌تنهایی نشان‌دهنده یک اکوسیستم قوی و قدرتمند نیست. این آمار می‌تواند نشانه تعداد زیاد افراد بیکار باشد. با این حال، در بین این استارتاپ‌ها موارد ارزشمند و موفق نیز یافت می‌شوند و می‌توان شتاب‌دهندگان و انکوباتورهای منحصر‌به‌فرد را نیز مشاهده کرد.
تعداد شتاب‌دهندگان ایتالیا که هر روز در حال افزایش هستند و روی اقتصاد دیجیتال تمرکز دارند، اعم از نانابیانکا، اچ‌فارم و اندلبز، کمک می‌کنند تا شرایط مساعدتری برای استارتاپ‌های تازه‌وارد ایجاد شود تا بتوانند رشد کنند. عوامل دخیل در این موج جدید چیست و آیا چیزی وجود دارد که بتواند موجب رشد این بخش شود؟
- حرکت به سمت جلو
اول از همه، ایتالیا سخت تلاش می‌کند تا یک محیط دوستانه‌تری را برای کارآفرینان ایجاد کند و اکوسیستم هر روز بیشتر از پیش ساختارمندتر می‌شود. از نظر امور مالی، این بدان معناست که نسل جدیدی از شرکت‌های سرمایه‌گذار خطرپذیر فناوری‌محور،مانند United Ventures و P101، ایجاد خواهند شد. ماسیمیلیانو ماگرینی، موسس و مدیر United Ventures، می‌گوید: «نشانگرهایی مانند ورود گوگل‌ونچرز و Y Combinator به اروپا برای اکوسیستم‌های فناوری در این قاره بسیار مفید هستند زیرا این اتفاق نشان‌دهنده آن است که توجه‌ها به سمت استارت‌آ‌پ‌های اروپایی معطوف خواهند شد.»
در گذشته، کمبود حمایت در طول مراحل جنینی اکوسیستم موجب محدودیت پتانسیل رشد استارتاپ‌های محلی شده بود. میانگین سطح سرمایه خطرپذیر مربوط به سرانه تولید ناخالص ملی در مقایسه با فرانسه و آلمان یک ششم میانگین اروپا و حتی کمتر از آن بود. حتی مسائل مربوط به موسسات، به ویژه قانونگذاری و تشریفات اداری مربوط به تاسیس شرکت، مدیریت و خروج یا شکست استارتاپ‌ها، محدودیت‌های بیشتری را اعمال می‌کردند.
از سوی دیگر، تعداد صندوق‌های چند‌بخشی که در بخش فناوری سرمایه‌گذاری می‌کنند، به طور قابل ملاحظه‌ای در حال رشد هستند. صندوق‌هایی چون 360، کاپیتال پارتنرز، آتلانته ونچرز، پرینسیپیا و نیز شبکه‌های سرمایه‌گذار از قبیل فرشتگان ایتالیایی رشد و برنامه‌ها و پلت‌فرم‌های کرادفاندینگ دیگر.
اما همه اینها نشانه‌هایی از یک روند عمیق‌تر هستند که یک تغییر فرهنگی چشمگیر را به نمایش می‌گذارند؛ تغییری که به استقبال کارآفرینی دیجیتال می‌رود.
- معضل استعداد
استعداد در ایتالیا چیزی نیست که بتوان آن را نادیده گرفت. به خاطر وجود تعدادی موسسه آموزش فنی مشهور از قبیل PolitecnicoSant Anna و
Politecnico of Torino در این کشور، تعداد مهندسان ماهر هر روز رو به افزایش است. هزینه توسعه در ایتالیا نیز کمتر از سایر مناطق در اروپاست.
یکی از مشکلاتی که در حال حاضر ایتالیا با آن دست و پنجه نرم می‌کند، آن است که تعداد زیادی کارآفرین، دانشمند و توسعه‌دهنده دارند این کشور را ترک می‌کنند.
با این حال، قسمت بزرگی از کسب و کارهای موفق در ایتالیا راه‌اندازی شده‌اند و پس از مدتی در آمریکا رشد کرده‌اند. همچنین تعداد زیادی از استارتاپ‌ها، که از سوی سرمایه‌گذاران داخلی پشتیبانی می‌شوند، در ایتالیا رشد کرده‌اند.
- آرزوهای جهانی
اکوسیستم ایتالیا به دلیل حضور شرکت‌هایی که در عرصه جهانی پا گذاشته‌اند، روزبه‌روز بین‌المللی و جهانی می‌شود. شعار بسیاری از استارتاپ‌های امروزی «شروع با دیدگاه بین‌المللی از روز اول» است. 5 سال پیش کارآفرینان بیشتر روی بازار داخلی متمرکز بودند و شرایط اینگونه نبود. وقتی صحبت از جهانی‌شدن می‌شود، به یاد یک شرکت ایتالیایی به نام Yoox می‌افتیم که در حوزه تجارت الکترونیک مد فعالیت دارد و در حال حاضر بازیکن اصلی در سطح بین‌المللی است که بیش از 1.6 میلیارد پوند ارزش دارد. البته، شرکت‌های زیاد دیگری نیز وجود دارند، اما اگر بخواهیم به تعدادی از شرکت‌های جالب ایتالیایی که در سطح جهانی توسعه یافته‌اند اشاره کنیم، می‌توانیم این شرکت‌ها را نام ببریم.
در حوزه موسیقی MusiXmatch و Stereomood وجود دارند. در بخش فناوری مد نیز استارتاپ‌هایی مانند شرکت تجارت الکترونیک مد NextStyler، استارتاپ ردیابی دیداری در داخل فروشگاه به نام Pathflow و پلت‌فرم تعامل مشتریان Vivocha به چشم می‌خورند. در فضای WiFi، ما Cloud4Wi، ارائه‌دهنده راهکارهای WiFi ابری را داریم که اخیراً پس از کسب درآمدی معادل 5 میلیون یورو وارد سیلیکون ولی شده و Decisyon که اخیراً 22 میلیون دلار درآمد داشته است.
- سیاست
اما در سطح سیاسی چه مداخلاتی انجام می‌گیرد؟ برای تسهیل در تغییر چه کارهایی باید انجام شود و چرا رنتسی روی سیلیکون ولی تاکید دارد؟
در سال 2012، وزارت توسعه اقتصادی، تحت نظارت دولت مونتی، دستور داد که باید ایجاد و توسعه استارتاپ‌ها تقویت و ترویج شود. سپس مجموعه‌ای از اصلاحات انجام گرفت که راه‌اندازی شرکت‌های جدید را تسهیل کرده و به سرمایه‌گذاری‌های خصوصی کمک می‌کرد.
عناصر اصلی عبارت بودند از: معافیت از مالیات 19 تا 27 درصدی در خصوص سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌ها، تضمین دولتی برای اعطای وام‌های بانکی به میزان 80 درصد از کل مبلغ، 35 درصد اعتبار مالیاتی برای استخدام پرسنل ماهر و قوانین کار انعطاف‌پذیر.
تمام طرح‌های دولت به رشد اقتصاد کمک می‌کنند، اما زمان می‌برد تا طرح‌های بزرگ کاملاً پیاده‌سازی شوند و رفتار فرهنگی شکل بگیرد. 2 سال بعد به نظر می‌رسد این اتفاق خواهد افتاد زیرا دولت رنتسی در حال حاضر روی بازیکنان اصلی دیجیتال ایتالیا اعم از Paolo Barberis و Riccardo Luna تمرکز کرده است.
به علاوه، یک صندوق خصوصی وابسته به دولت به نام FondoItaliano di Investimento بخشی از سرمایه خود را (50 میلیون یورو) به صندوق سرمایه‌های خطرپذیر اختصاص داده است تا فرصتی را برای راه‌اندازی صندوق‌های جدید ایجاد کند.
- نگاه به جلو
بدون‌شک کشور ایتالیا یک پتانسیل بزرگ و نسبتاً دست‌نخورده در بخش دیجیتال دارد که از طریق یکپارچه‌سازی با بازیکنان جهانی در حوزه کارآفرینی نوآورانه می‌توان از آن استفاده کرد.
با پشتیبانی دولت – به ویژه قوانین و مقررات وزارت توسعه اقتصادی در خصوص استارتاپ‌ها – برای کاهش موانع راه‌اندازی یک کسب و کار و پشتیبانی از کارآفرینان به عنوان حوزه اصلی رشد در کشور، به نظر می‌رسد که انتهای مسیر نور امیدی برای کارآفرینان وجود دارد تا بتوانند شرکت خود را در ایتالیا تاسیس کنند و موفق شوند.
بدون‌شک، ما هنوز راه طولانی در پیش داریم، اما مطمئن هستیم که این بازار ارزش سرمایه‌گذاری دارد و من معتقد هستم که در 2 تا 3 سال آینده حضور استارتاپ‌های ایتالیایی در سراسر دنیا کاملاً مشهود خواهد بود و نقش مهمی را در صحنه دیجیتال بین‌المللی ایفا خواهد کرد.
