قطعی اینترنت؛ سرنوشت‌سازترین تصمیم تاریخ ایران!

ترامپ در کتابش «آمریکای زمینگیر» که پیش از پیروزی‌اش در انتخابات آمریکا منتشر شده است، در مورد ایران می‌گوید «اگر من بودم، تحریم‌ها را آنقدر افزایش می‌دادم تا شرایط چنان وحشتناک شود که رهبران ایران برای توافق التماس کنند.»

آنچه عیان است و ‌نیاز به توضیح نیست، هر عملکردی که منجر به نابسامانی اقتصاد ایران شود، در راستای تحقق اهداف ترامپ یعنی تاثیرگذاری موثر تحریم‌ها ارزیابی می‌شود. در این مواجهه یا جنگ اقتصادی پیاده‌نظام اقتصادی، دولتی حقوق‌بگیر کار چندانی از پیش نخواهد برد؛ چرا‌که ممات و حیات این بخش از اقتصاد وصل به شیر نفت است و با کاهش فروش نفت، این بخش عملا قدرت مقاومت زیادی در مقابل تحریم‌ها نداشته یا به‌شدت آسیب‌پذیر است.

در این جنگ تمام‌عیار اقتصادی، تنها برگ برنده ایران، اقتصاد بخش خصوصی و غیر‌وابسته به نفت است؛ اقتصادی که در همه این سال‌ها سایه سنگین اقتصاد تن‌پرور و فربه و ناکارآمد دولتی نگذاشته جانی تازه بگیرد.

اما همین اقتصاد با اتکا به منابع مالی خود، خلاقیت، نوآوری و نیروهای کارآمد، همه تلاشش را کرده تا شرایط اقتصادی کشور را سامان داده و ‌رو به جلو‌ حرکت کند و با نوآوری بر مشکلات و تحریم‌ها غلبه کنند؛ کار ارزشمند و سختی که رنج بسیاری را برایشان به ارمغان آورده است.

در این شرایط سخت و لغزان دولت تصمیم محرمانه اقتصادی را بدون اطلاع شرکای استراتژیکش (بخش خصوصی) می‌گیرد. مردم کم‌برخوردار از این تصمیم ناراحت و شروع به اعتراض می‌کنند؛ اعتراضی فراگیر که تبدیل به بی‌نظمی و اغتشاش شده و سپس همه چیز و کل کشور وارد کانال امنیتی و اطلاعاتی می‌شود.
بازگردیم به قبل از اعلام گرانی بنزین، این تصمیم در کمیته کارشناسی دولت به صورت محرمانه اتخاذ شده است.

۱- سوال، آیا این کمیته به ابعاد امنیتی و تصمیم‌های پس از آن فکر کرده بود؟ آیا نهادهای امنیتی و‌ نظامی در این جلسات حضور داشته و تبعات امنیتی را لحاظ کرده بودند؟
راهکار‌های برخورد با اعتراضات توسط شورای امنیت کشور گرفته شده که قطعی اینترنت یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین و تاریخی‌ترین تصمیم این شورا بوده است.

۲- آیا به تبعات اقتصادی قطعی ۱۱روزه اینترنت فکر شده بود؟ آیا شورای امنیت کشور از زیان‌های وارده به اقتصاد کشور به‌خصوص بخش خصوصی برآوردی داشته و بر اساس فایده و زیان این تصمیم را اتخاذ کرده است؟

در کشورهای مترقی، کمیته‌ای تشکیل و تصمیم‌های اتخاذ‌شده که منجر به زیان جانی و مالی برای کشور شده را بررسی می‌کنند. تا تعیین یک کمیته کارشناسی و‌اعلام نتایج شفاف آن نمی‌شود تخمین زد که در حوزه اقتصادی تصمیم به قطع اینترنت چه میزان آسیب به اقتصاد کشور و به بخش خصوصی وارد کرده است.

اما از میان آمار منتشره می‌توان اشاره کرد به گزارش کمیسیون تجارت الکترونیکی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور: «تعداد تراکنش‌های اینترنتی شاپرک در حدود ۵۱.۳ درصد کاهش یافته است. حجم فروش شرکت‌های بزرگ با قطعی اینترنت ۳۰درصد کاهش یافته و برای شرکت‌های کوچک‌تر این رقم به ۷۰ درصد نیز رسیده است.

همچنین فروش کسب‌وکارهای خانگی یا کسب‌وکارهایی که از طریق شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کردند، تقریبا ۹۶ تا ۹۷درصد کاهش یافته است. با قطع اینترنت حوزه IT تقریبا روزانه ۲هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان ضرر کرده است. نت‌بلاکز رقم زیان از قطع اینترنت در ایران را روزانه ۶۱‌میلیون دلار برآورد کرده است.»

اگرچه اینترنت ملی بخشی از مشکلات را کاهش داد، اما نباید این نکته را فراموش کنیم که مجموعه‌هایی هستند مثل بانک‌ها که حتی در بودن اینترنت نیز در بستر اینترانت مخصوص خود فعالیت می‌کنند. از این‌رو پیش‌کشیدن جایگزینی شبکه ملی اطلاعات به جای اینترنت، یک شوخی سخیف و زیانبار برای کشور است. قطعی اینترنت تصمیمی بود که از دو‌منظر باید بررسی شود.

الف: اگرچه به روایت دولت همه چیز تمام شد و دیگر کشور در آرامش و امنیت کامل است، اما کارشناسان خبره و امین نهادهای امنیتی باید از بعد امنیتی و نظامی بررسی کنند که آیا تصمیم فوق بهترین و‌ تنها گزینه بوده است یا این تصمیم به خاطر فشار روانی وارده و یا سوء‌مدیریت فرد یا افراد تصمیم‌گیر اتخاذ شده است.

فرد یا افراد تصمیم‌گیر در چه شرایط روحی و روانی و جسمی و چرا اقدام به این تصمیم بزرگ و عجیب گرفته‌اند. آیا با انتخاب گزینه‌‌ دیگری غیر از قطعی اینترنت هم می‌شد بحران به‌وجود آمده را مدیریت کرد.

تاریخ جنگ‌ها نشان می‌دهد که پس از پایان هر جنگ یا عملیاتی بزرگ، نتایج و ‌تصمیمات بررسی و ‌مشخص می‌شود چه عاملی یا چه افراد و ‌تصمیماتی باعث پیروزی یا شکست یک عملیات و جنگ شده است و ترفیع و‌ تنزل افراد نیز برای فرماندهی عملیات‌ها و تصمیمات آتی مشخص می‌شود.

نباید مسئله‌ای به نام تحریم‌ها باعث شود ‌روی ناکارآمدی و تصمیمات غلط سرپوش بگذاریم چرا‌که این سرپوش گذاشتن برخلاف مصالح کشور و امنیت ملی است.

ب: نهادی اقتصادی مستقل از دولت، مثل اتاق‌های بازرگانی به عنوان پارلمان بخش خصوصی نه با هدف مچ‌گیری، بلکه برای مشخص‌شدن نتایج این تصمیم بزرگ و عجیب باید زیان‌های وارده به بخش صنعت، تولید، کشاورزی و…‌ به‌خصوص در حوزه صادرات و واردات را استخراج کنند.

همچنین در بخش آی‌سی‌تی و استارتاپ‌ها و ‌کسب‌و‌کارهای کوچک متصل به شبکه‌های اجتماعی نیز زیان‌های وارده ارزیابی و مشخص شود. با لحاظ اینکه این تصمیم علاوه بر زیان‌های آنی که به کسب‌و‌کارهای آنلاین وارد کرده، هزینه‌های دیگری را برای آینده نیز تحمیل کرده است.

به‌عنوان مثال، برندی که به‌واسطه هزینه دلاری که به شرکت گوگل پرداخت کرده ‌تا به رتبه اول در سرچ گوگل دست یابد، حالا با سقوط به رتبه‌های پایین‌تر مجددا بایستی هزینه قابل توجهی برای تبلیغات به گوگل یا شرکت‌های تبلیغاتی آنلاین و آفلاین ایرانی پرداخت کند تا به وضعیت قبل از قطعی اینترنت بازگردد.

پ: جامعه‌شناسان بایستی نتایج حاصل از این تصمیم را که منجر به تجربه زیست کره‌شمالی شد، درحوزه کاهش سرمایه‌های اجتماعی و مهاجرت جوانان به‌خصوص نیروهای فنی و نخبه بررسی کنند. بازگرداندن و ساخت مجدد سرمایه‌های اجتماعی چه مقدار هزینه و زمان نیاز دارد؟

اگر نتیجه این بررسی‌ها نشان بدهد چنانچه تصمیم اتخاذشده مبنی بر قطعی اینترنت اشتباه بوده و این تصمیم راه‌حل نهایی امنیتی و نظامی برای کنترل بحران پیش آمده نبوده است، میزان خسارت اقتصادی وارده به کشور و ازبین رفتن سرمایه‌های اجتماعی و به‌وجود آمدن ترس از کره‌شمالی‌شدن ایران و مهاجرت جوانان متخصص و نخبه، نشان از بروز فاجعه‌ای تاریخی و در ابعاد ملی می‌دهد که خواسته یا ناخواسته به تحقق اهداف ترامپ و هم‌پیمانانش کمک کرده است.
نمی‌خواهم در این نوشته کسی را متهم به خیانت کنم، اما تاریخ شهادت می‌دهد عامل سقوط بسیاری از کشور‌ها یا شکست جنگ‌ها تصمیم غلط و ندانم‌کاری یک یا چند آدم خوب و شریف و حتی وفادار به آن مجموعه بوده است.

حرف آخر

چهارمین یلدای کار‌آفرینان استارتاپی امسال ۲۷ آذرماه در استادیوم آزادی برگزار می‌شود. سال قبل در برج میلاد در یلدای سوم در پنلی که با حضور کار‌آفرینان مطرح کشور و دکتر سورنا ستاری معاون علمی رئیس جمهور برگزار شد، از ایشان سوال کردم شما که همیشه در جلسات هیات دولت حضور دارید، بگویید نگاه دولت به ما یعنی کار‌آفرینان استارتاپی چگونه است و در مورد ما چگونه می‌اندیشند و فکر می‌کنند و او در مقابل همه حضار با صداقت گفت: «دولت اصلا به شما فکر نمی‌کند». آن روز خنده بلندی کردیم که هنوز تلخی‌اش را در همه تارو‌پودم حس می‌کنم.
در شورای امنیت کشورهنگام قطعی اینترنت در مورد ما کارآفرینان، در مورد جوانان و نخبگان کشور، درمورد کل اقتصاد ایران و استارتاپ‌ها چه فکری کردند و ‌این تصمیم را گرفتند؟