استارتاپ‌ها باید صورت‌های مالی خود را با توجه به مقررات و استانداردهای حسابداری تهیه کنند. استانداردهایی که می‌تواند نقش بسزایی در آینده فعالیت یک استارتاپ داشته باشد. در فضای کنونی استارتاپ‌ها نباید جلوی پیشرفت خود را با مسائل مالی و حسابداری بگیرند زیرا این موضوع و مبحث در صورت رعایت می‌تواند شرایط بسیار بهینه‌ای را برای آنها فراهم کند. تهیه صورت‌های مالی بهینه می‌تواند سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، فروش استارتاپ در زمان نیاز، واگذاری قسمتی از سهام شرکت استارتاپی، دریافت تسهیلات از بانک‌ها و… را تسهیل سازد. همچنین در صورت استفاده از روش‌های مطلوب در تهیه صورت‌های مالی برای ادارات امور مالیاتی، ارزش‌افزوده، سازمان حسابرسی و حتی سازمان تامین‌اجتماعی در زمان رسیدگی و تایید آنها می‌تواند اثرات خوبی را برای استارتاپ‌ها دربرداشته باشد. از آنجا که در زمان شفافیت اطلاعات مندرج در صورت‌های مالی همه ادارات مذکور نسبت به همکاری هرچه بیشتر با آن استارتاپ اقدام خواهند کرد؛ موضوعی که باعث می‌شود اجحافی در حق چنین استارتاپ‌هایی صورت نگیرد. بر همین اساس از این شماره سعی می‌کنیم یک هفته درمیان در این صفحه به موضوعات مالی، حسابداری و سرمایه‌گذاری بپردازیم.
دلیل اینکه استارتاپ‌ها دنباله‌روی شرکت‌های فنی و مهندسی هستند این است که مدیران ارشد در رده‌های بالای سازمانی این صنف، مهندسان تحصیل‌کرده رشته‌های فنی و مهندسی هستند و اغلب مدیران این شرکت‌ها از رشته‌های آی‌تی، برق، مکانیک، صنایع و… هستند و مدیرانی با گرایشی از علوم انسانی در این بنگاه‌ها با توجه به شرایط حاکم بر فعالیتشان دیده نمی‌شود.
با توجه به مشاهدات صورت‌گرفته استارتاپ‌ها همان مسیر شرکت‌های خدماتی ازجمله مهندسان مشاور و پیمانکاران در دهه‌های اخیر را در پیش گرفته‌اند و از این رو احتمالا با چالش‌های فراوانی در سال‌های پیش‌رو مواجه می‌شوند.
یکی از ضعف‌های شرکت‌های خدماتی(فنی و مهندسی) این بود که آنها نیز در ابتدای کار خود برای صورت‌های مالی و عموما موضوع حسابداری خود اهمیت خاصی قائل نبودند و حتی در برخی موارد نیز به دلیل فشار سازمان امور مالیاتی و مقررات جاری کشور قسمتی از صورت‌های مالی خود را آن هم در قالب اظهارنامه مالیاتی به صورت سالانه ارائه می‌دادند. از این رو که شرکت‌های مذکور با دیدگاه صرفا مالیاتی به صورت‌های مالی خود می‌نگریستند فضای کسب‌وکار خود را نیز بدین موضوع تبدیل می‌کردند و گاهی اوقات سودهای بنگاه اقتصادی خود را در این راه از دست می‌دادند. البته شایان ذکر است که مانند برخی از اصناف دیگر عده‌ای از صاحبان این بنگاه‌ها دید بسیار بهتری داشتند و درصدد این برآمدند که از صورت‌های مالی خود استفاده بهینه کنند، ازجمله شرکت‌های پیمانکاری که بعدا نیز بانک تاسیس کردند. با توجه به این رویکرد‌ها پیش‌بینی این است که استارتاپ‌ها در سال‌های آینده با چالش‌های پیش‌روی شرکت‌های فنی و مهندسی روبه‌رو شوند و سودهای خود را جهت ایفای نقش بنگاه اقتصادی در جامعه از دست بدهند.
استارتاپ‌ها (حتی استارتاپ‌های بزرگ و سودده) دقیقا همان کارهایی را انجام می‌دهند که یک شرکت کوچک فنی و مهندسی در سال‌های قبل و جاری انجام می‌داده و می‌دهد. آنها غالبا از حسابداران جزء و بدون سابقه و سیستم‌های حسابداری بدون طرح و برنامه و… استفاده می‌کردند بدون توجه به لزوم استخدام مشاوران مالی و مالیاتی. این قبیل موضوعات نیز در استارتاپ‌های امروزی مشاهده می‌شود.
- نبود صورت‌های مالی بهینه در استارتاپ‌ها
با توجه به فضای به‌وجودآمده در جامعه و استقبال سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از استارتاپ‌ها هنوز شاهد پیشنهادهای زیادی از سرمایه‌گذاران نبوده و نیستیم. حتی در یکی دو سال اخیر فقط نام یک شرکت به نام سرمایه‌گذار به‌وضوح در جامعه شنیده می‌شود، آن هم به این علت که استارتاپ‌ها فقط اعداد و ارقام مورد نظر خود را بدون پشتوانه اطلاعاتی ارائه می‌دهند. اینجا همانجاست که تهیه صورت‌های مالی می‌تواند اثربخش و کارا باشد. با توجه به فضای کنونی، استارتاپ‌ها در ابتدای کار خود قطعا زیان‌ده هستند اما بعد‌ها نیز زیان این شرکت‌ها جبران خواهد شد. به همین علت وجود صورت‌های مالی و استفاده از روش‌های حسابداری و مالی در تهیه آن می‌تواند تا حد بسیار زیادی زیان‌های وارده را کاهش دهد و مسیر سوددهی را شفاف سازد.
نبود صورت‌های مالی بهینه و حتی نبود صورت‌های مالی در استارتاپ‌ها می‌تواند رشد این فعالیت را کاهش دهد و حتی در برخی موارد نیز با چالش مواجه سازد. صورت‌های مالی بهینه یک استارتاپ تا حد بسیار زیادی به کلیه استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی از جمله سهامداران کنونی، سرمایه‌گذاران بالقوه و بالفعل این دسترسی را می‌دهد تا بهترین تصمیم را در شرایط با ریسک کمتر بگیرند. در برخی استارتاپ‌ها نبود صورت‌های مالی نیز یکی از دلایل شکست است. در نظر بگیرید اگر یک استارتاپ در زمان رشد خود نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر داشته باشد نبود صورت‌های مالی می‌تواند اصل وجود استارتاپ را زیر سوال ببرد زیرا هیچ سرمایه‌گذاری با عدم اطلاع از اطلاعات مالی قبلی استارتاپ نمی‌تواند پیش‌بینی آینده را کند و این یعنی سرمایه‌گذاری با ریسک بسیار بالا!
- راه چاره چیست؟
استارتاپ‌های فعال کشور به علت فضای پیش روی خود می‌بایست فراتر از مسائل مالی خود تصمیم بگیرند. طیف گسترده‌ای از سرمایه‌گذاران خرد از هم‌اکنون نیم‌نگاهی به این فعالیت دارند. بله درست حدس زده‌اید. بورس سهام. چراکه نه؟ مگر آمازون، فیس‌بوک، علی‌بابا، یاهو و… در بورس سهام‌های دنیا سهام‌هایشان قابل دادوستد نیست؟ پس ما هم می‌توانیم اگر بخواهیم.
با توجه به فضای ایجادشده برای سرمایه‌گذاران خارجی در دو سه سال اخیر نیز رشد قابل‌توجهی از سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی برای استارتاپ‌ها فراهم شده است. از آنجا که با مشکلات شرکت‌های فنی و مهندسی در سال‌های قبل آشنا شدیم راه‌حل‌هایی نه‌چندان سخت پیش روی استارتاپ‌ها وجود دارد. به چند مورد ساده برای تهیه صورت‌های مالی بهینه اشاره می‌کنیم:
- استفاده از مدیران مالی و یا مشاوران مالی
در ابتدای راه استفاده از مدیران یا مشاوران مالی قطعا پرهزینه خواهد بود ولی برای صرفه‌جویی در هزینه استفاده از آنها می‌توانید با مدیران یا مشاوران مالی به صورت پاره‌وقت و ساعتی قرارداد ببندید و با توجه به حجم سوالات پیش‌آمده از آنها مشاوره بگیرید. یکی از موضوعاتی که در سال‌های اخیر مورد توجه سرمایه‌گذاران خرد و کلان بوده وجود صورت‌های مالی برای مطالعه وضعیت شرکت‌ها و فعالیت‌های عملیاتی آنها در سال‌های قبل است. از این رو مدیران با مشاوران مالی باتجربه خود می‌توانند صورت‌های مالی بهینه‌ای تهیه کنند تا کلیه استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی بتوانند با فعالیت‌ها و روند چگونگی سود و زیان بخش‌های مختلف استارتاپ آشنا شوند تا سرمایه‌گذاری خود را با ریسک بسیار کمتری انجام دهند که این موضوع بسیار وسیع و قابل بحث و گفتگو است.
- استفاده از حسابداران باتجربه
با توجه به مشاهده‌های صورت‌گرفته و نیازهای جدید استارتاپ‌ها استفاده از نیروهای کم‌تجربه حسابداری در شرکت موجب از دست رفتن فرصت‌های مالی و گا‌ه پولی در استارتاپ‌ها خواهد شد که به علت وجود شرایط خاص در اصول حسابداری استارتاپ‌ها تا سال‌های آتی از این موضوع آگاه نمی‌شوند. از طرف دیگر به دلیل وجود شرایط خاص و گا‌ه پیچیده در فعالیت‌های استارتاپ‌ها عدم طراحی مناسب سیستم‌های حسابداری گا‌ه به مختل شدن فعالیت اصلی استارتاپ منجر می‌شود. از همین جهت استفاده از حسابداران مجرب در کنار حسابداران کم‌تجریه و حتی بی‌تجربه گام مهمی در بدنه اصلی واحد حسابداری استارتاپ است که در‌‌‌نهایت تهیه صورت‌های مالی را نیز مورد توجه قرار می‌دهد.
- استفاده از اصل یکنواختی در تهیه صورت‌های مالی
یکی از مباحث مهم در تهیه صورت‌های مالی رعایت یکنواختی در صورت‌های مالی در کلیه اصناف است. بدین معنی که اگر مثلا استارتاپی از شیوه خاصی برای تهیه صورت‌های مالی استفاده کرد استارتاپ‌های دیگر نیز از همان روش در تهیه صورت‌های مالی استفاده کنند. این فرصت در انجمن‌های مربوط به استارتاپ‌ها وجود دارد تا با تشکیل بخشی با عنوان امور مالی یا امور حسابداری به این موضوع توجه بیشتری کنند. بدین ترتیب استارتاپ‌ها با مد نظر قرار دادن نیازهای خود به بخش مربوطه مراجعه و نسبت به رفع نیاز خود اقدام می‌کنند. از طرف دیگر بخش امور مالی انجمن‌ها می‌تواند خود به تشکیل اعضای امور مالی متشکل از نفرات حسابداری یا حتی مدیران اجرایی از استارتاپ‌ها اقدام کند و طی جلسات از پیش تعیین‌شده هم‌فکری و هم‌سویی کند. این انجمن‌ها در آینده نیز می‌توانند نیازهای استارتاپ‌ها از جمله آموزش، طرح قوانین، مکاتبه و مذاکره با ادارات امور مالیاتی و… را رفع کنند.
- موارد مهم در تهیه صورت‌های مالی بهینه یک استارتاپ
۱- استارتاپ‌ها در تهیه و ارائه صورت‌های مالی خود تابع مقررات و استانداردهای حسابداری و ملزم به رعایت استانداردهای حسابداری ایران هستند.
۲- مسئولیت تهیه و ارائه صورت‌های مالی به عهده مدیریت استارتاپ‌ها (هیئت مدیره) است.
۳- شرط اولیه مفید بودن اطلاعات ارائه‌شده در صورت‌های مالی اهمیت آنهاست.
۴- هدف صورت‌های مالی، ارائه اطلاعاتی تلخیص و طبقه‌بندی‌شده درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف‌پذیری مالی استارتاپ‌هاست.
۵- رویه‌های حسابداری در صورت‌های مالی راهکارهای ویژه‌ای است که استارتاپ‌ها برای تهیه و ارائه صورت‌های مالی انتخاب می‌کنند.
۶- ثبت منافع اقتصادی به عنوان دارایی و ثبت تعهدات اقتصادی به عنوان بدهی با فرض تداوم فعالیت برای کلیه استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی اهمیت دارد.
۷- شفافیت اطلاعات حسابداری در صورت‌های مالی به سرمایه‌گذاران کمک شایانی می‌کند.
۸- صورت‌های مالی بهینه میزان کارایی و اثربخشی مدیران استارتاپ را نشان می‌دهد.
۹- اطلاعات مندرج در صورت‌های مالی جهت استفاده‌کنندگان انطباق عملکرد مدیران استارتاپ را با سیاست‌های سرمایه‌گذاران فعلی بررسی می‌کند.
