«فنافزار» جوانان ایرانی را به اپاستور میبرد، «لکلک» آمازون را در اختیار مشتریان ایران قرار میدهد، «فرشآنلاین» کارگاه تولیدی برای زنان مناطق محروم راهاندازی میکند، «تخفیفان» میخواهد رشدش را تا سه برابر افزایش دهد، «مامانپز» تمرکز بیشتری روی سفارشهای شرکتی و دورهمیها خواهد داشت، «تیوال» بخش گردشگری را اضافه میکند، «آرانیک» کارگاه تولیدی و آموزشی در شهرستانهای محروم کشور راه میاندازد و «ایوند» میگوید ۹۶، سال ارائه خدمات پیشرفته به مشتریانش است. در این گزارش در گفتوگو با ۱۲ نفر از بنیانگذاران این زیستبوم به مهمترین برنامههایشان برای سال ۹۶ میپردازیم و البته از آنها پرسیدهایم که سال ۹۵ خود را چگونه گذراندهاند. امیرحسین فصیحی از فنافزار، نازنین دانشور از تخفیفان، مهدی جعفری از شیکسون، تبسم لطیفی از مامانپز، محمد عمروآبادی از تیوال، آرزو خسروی از فرشآنلاین، نرگس شایق از آرانیک، محمد فرمد از لک لک، حمیدرضا رضازاده از پیچک، مسعود طباطبایی از جاباما، فرهاد هدایتیفرد از تسکولو و حمیدرضا احمدی از ایوند پاسخگوی سوالات ما بودهاند.
- به اپاستور برمیگردیم
امیرحسین فصیحی، مدیرعامل فنافزار
«بهطور کلی فنافزار در دو بخش فعالیت میکند؛ یکی تولید بازی و دیگری انتشار. در بخش تولید بازی سال ۹۵ برای فنافزار سال خوبی بوده و پروژههای قبلیاش را پیش برده است.» بنیانگذار فنافزار با بیان این جملات ادامه میدهد: «پروژههایی را هم در حوزه کنسول بازی و پلیاستیشن منتشر کردیم که از جمله اتفاقات خوبمان بود و در فروشگاه اپل هم عرضه شد و اخیرا هم نسخه اندروید آن را به بازار دادهایم. بخش نشر هم بهتازگی راهاندازی شده و با تیمهای مختلفی برای تولید و انتشار مذاکراتی داشتهایم.» فصیحی اضافه میکند: «بالا و پایینهای زیادی در این مسیر جدید داشتیم که در نهایت سه بازی از همکاری با شرکایمان منتشر شد و پنج بازی دیگر هم در حال انتشار است. در واقع سال ۹۵ دهمین سال فنافزار بهعنوان تولیدکننده بازی و نخستین سالش بهعنوان ناشر بازی بود.»
به اپاستور برمیگردیم
مدیرعامل فنافزار در ادامه و در مورد مهمترین برنامههایش برای سال پیش رو میگوید: «اما سال۹۶ برای فنافزار بسیار مهم است. چون در این سال پروژه «فرزندان مرتا» را در دست انجام داریم و دو سال است رویش کار میکنیم و قرار است در این سال برای پیسی، پلیاستیشن و ایکسباکس منتشر شود که اتفاق بسیار مهمی است. امید زیادی داریم که هم از نظر کیفیت و هم از نظر بازاریابی و فروش اتفاقات خوبی باشیم.»
اکوسیستم هنوز مصنوعی است
از آنجایی که سال ۹۵، سالی کمتنش برای اکوسیستم استارتاپی ایران نبود، فیلترشدنهای بسیار، تقابل با بدنه سنتی بازار، تهدید به تعطیلی و… تجربیات کمابیش تلخی بود که فعالان این حوزه از سر گذراندند. سال ۹۶ هم ممکن است شاهد چنین اتفاقاتی باشیم. مدیرعامل فنافزار در مورد پیشبینیاش از اوضاع کلی بازار استارتاپی ایران و بازار بازی در سال ۹۶ به «شنبه» میگوید: «واقعا نمیتوان خطکشیشده و دقیق در مورد میزان تاثیرگذاری مخالفتها و اختلافها بر میزان رشد استارتاپها سخن گفت. ما همیشه نگاهمان از پایین به بالاست و حتی اگر مخالفتها هم نباشد باز مشکلاتی متوجه خود ما استارتاپیها و تولیدکنندگان است. به نظر من مخالفتها تاثیر اندکی دارد و بیشترین مشکل مربوط به عدم رشد خود ما در حوزههای مختلف است. مثلا در حوزه بازی و طراحی کمبودهای زیادی داریم. ما جهانی فکر نمیکنیم. کوچک فکر میکنیم و بازارهای محدودی را مدنظر داریم و به همین علت چه در حوزه استارتاپی و چه در حوزه بازیها به نظر من با بازاری مصنوعی مواجه هستیم و در واقع هنوز اکوسیستم به معنای واقعی کلمه شکل نگرفته است. بنابراین تا وقتی اتفاقهای بزرگ در این زمینهها شکل نگیرد، اکوسیستم هم شکل نمیگیرد و استارتاپها و سایر شرکتهای دانشبنیان، هم شکنندگیشان در مقابل مخالفتها زیاد است و هم احتمال شکستشان.»
وی اضافه میکند: «من هیچ دلیلی نمیبینم که بچههای ایرانی نتوانند جهانی فکر کنند. الان در حوزه بازی کشور کوچکی مانند لهستان بسیار موفق عمل کرده و در سطح جهان از اعتبار بالایی برخوردار است. همین موفقیت موجب شده تا اکوسیستمشان به درستی شکل بگیرد و انتقال تجربه از نخستینها به افراد بعدی اتفاق بیفتد.» فصیحی برای حمایتها و مخالفتها اعتبار بالایی قائل نیست و معتقد است که حمایت زمانی موثر است که کسبوکارها از قدرت رشد بالایی برخوردار باشند؛ یعنی ظرفیت و پتانسیل رشد نهتنها در سطح ایران بلکه در سطح بینالمللی را در خود داشته و در آن صورت حمایتها میتواند تسهیلکننده مسیر باشد وگرنه با حمایت دولتی، اکوسیستم رشد نمیکند و در صورت رشد، با هر گونه مخالفتی از هم نمیپاشد. اما در حال حاضر در ایران کارهای معمولی انجام میشود و کسی به فکر خلق موقعیتها و ایجاد اتفاقهای بزرگ و چشمگیر نیست.»
- تمرکز روی تیراژ بالا و پوشش کل تهران
تبسم لطیفی، بنیانگذار مامانپز
مهمترین برنامه ما در سال آینده تمرکز روی مشتریان مهمانان خانگی، دورهمیها، ایونتها و مشتریان شرکتی است؛ یعنی روی سفارشاتی تمرکز میکنیم که تعداد قابل توجهی سفارش دارند و به اصطلاح سفارشهای یکی دوتایی محسوب نمیشوند. البته کماکان سفارشهای چندتایی را هم خواهیم داشت. تبسم لطیفی با بیان این جملات اضافه میکند: «همچنین میخواهیم خدمات مامانپز را به کل تهران گسترش بدهیم چون تاکنون تنها به تعدادی از مناطق تهران خدمات ارائه میدادیم اما در سال آینده کل شهر تهران را پوشش میدهیم.» لطیفی در ادامه اشارهای دارد به مناطقی که در حال حاضر خدمات مامانپز را دریافت میکنند و میگوید: «محصولات جدید یعنی ارائه محصول به مشتریان مهمانان خانگی و مشتریان شرکتی به کل تهران است اما محصول قبلی یعنی سفارش در تعداد اندک در مناطق ۲، ۳، ۶، ۷، ۱ و ۴ یعنی شش منطقه بوده است.» وی اضافه میکند که نوع ثبت سفارش و بهطور کلی نرمافزار مربوط به سفارشهای در تیراژ بالا هم بهطور کلی متفاوت خواهد شد. وی میگوید: «کماکان چشمانداز مامانپز فروش ۲۰۰هزار غذا در روز است و این هدف را در سال آینده نیز پیگیری میکند.»
شاید برای ما هم اتفاق بیفتد
بنیانگذار مامانپز در ادامه به این پرسش پاسخ میدهد که با توجه به حساسیتهایی که کسبوکارهای سنتی نسبت به آنلاینها پیدا کردهاند، چه تقابلی تاکنون با مامانپز بوده و چه برنامهای برای برونرفت از مشکلات اینچنینی دارد: «این تقابل برای ما هم میتواند مشکلساز باشد و چنین مسئلهای برای ما هم ممکن است ایجاد شود. اما به دلیل اینکه آشپزهای ما به نوعی کسبوکار خانگی راهاندازی کردهاند، میتوانند مجوز پخت غذای خانگی در منزل را از نهاد مشاغل خانگی وزارت کار دریافت کنند. ما هم برای اینکه دچار چنین مسئلهای نشویم، به دنبال دریافت این مجوز و فعالیت در روندی مطمئن هستیم. به همین دلیل از معاونت فناوری ریاستجمهوری این مسئله را پیگیری میکنیم و البته به دلیل خلأ قانونی، هنوز مجوزی صادر نشده است. اما به نظر میرسد که برای رفع چنین مشکلاتی باید قوانین این حوزه تدوین شود تا تقابلی بین کسبوکارهای سنتی و آنلاینهایی چون مامانپز بهوجود نیاید.»
امید به حضور بیشتر زنان به عنوان بنیانگذار
تبسم لطیفی بهعنوان یک زن در اکوسیستم حضور دارد؛ هر چند تعداد زنان بنیانگذار در این حوزه نسبت به مردان کمتر است. لطیفی میگوید: «به طور کلی روند این حوزه رو به رشد است. حتی زمان آن رسیده که بعضی از کسبوکارهای به نسبت قدیمیتر به موفقیت قابل توجهی برسند که امید را هر چه بیشتر در این حوزه زنده نگه دارد؛ حالا چه برای ورود زنان چه برای ورود مردان.»
- آمازون ایرانی در راه است!
محمد فرمد، بنیانگذار لک لک
به محمد فرمد میگویم زنگ زدهام ببینم لکلکتان چند کیلومتر دیگر را طی کرده است. میخندد و میگوید سرعتش خوب است و به راهش ادامه میدهد. در ادامه و برای کاملترکردن حرفهایش از برنامههای هیجانانگیزی میگوید که برای سال ۹۶ در پیش دارند: «قرار است برنامهای راهاندازی کنیم که پیش از این به بعضی از مشتریان خاصمان ارائه میشد اما اعلام عمومی نشده بود و آن اضافه کردن سرویس خرید مستقیم از آمازون است.» فرمد بعد از اعلام این خبر بسیار هیجانانگیز ادامه میدهد: «سیستم فعلی لکلک بهصورت نیمهاتوماتیک عمل میکند. به این صورت که مشتریان باید لینک فروشگاه و کالای مورد نظرشان را ثبت میکردند و بعد پیشنهادهای ما به لحاظ قیمت کالا و… برایشان ارسال میشد تا تصمیم بگیرند که خرید را انجام بدهند یا نه. اما در سیستم جدیدی که راهاندازی میکنیم، تجربه فروشگاهی را برای خریداران ایجاد کردهایم. بنابراین با طراحی بخش سرچبار، خود مشتری میتواند لینک کالایش را در آنجا قرار دهد و مانند یک شهروند مثلا آمریکایی بهصورت مستقیم از آمازون خرید کند. چون در همان لحظه قیمت و مشخصات کالا را مشاهده میکند. البته پروسه خرید را لک لک برایشان کامل میکند. به این صورت که کاربر کالایی را میبیند که با قیمت ریالی عرضه شده و با کارت خودش آن را خریداری میکند و بعد لک لک مباحث مربوط به تبدیل دلاری را انجام داده و خرید نهایی میشود.»
بازار منطقه را در دست میگیریم
خبر بعدی که محمد به «شنبه» میدهد، مربوط به توسعه بازار در کشورهای حاشیه خلیج فارس است: «چون در سطح منطقه رقبایی داریم، سال آینده دفتری را در یکی از کشورهای منطقه راهاندازی میکنیم و با این دفتر خارج از کشور میتوانیم با آمازون به اصطلاح رو بازی کنیم و آنها را در جریان کار قرار میدهیم. در آن صورت به کل کشورهای منطقه سرویس ارائه میکنیم و ایران یکی از مشتریان ما خواهد بود که البته باز هم بخش ایران را خیلی نباید علنی کنیم اما حضور در دفتر خارجی مسئله شیوه دسترسی به آمازون را بسیار راحت میکند که همین امر مدت زمان سفارش و تحویل کالا را هم کوتاهتر میکند. البته در حال حاضر زمان ارسال را بهشدت کاهش دادهایم و با این سرویس مدت زمان خرید تا تحویل کالا به یک هفته تا ۱۰روز کاهش مییابد.»
فرمد در ادامه و در مورد اینکه میزان دسترسی کاربران ایرانی به سایت آمازون به چه صورت است و محدودیتهای فرهنگی و ارزشی ایران را چگونه لحاظ کردهاند، میگوید: «این کار زمان زیادی از ما گرفت و باید آمازون بومی میساختیم. چون روی آمازون کالاهایی هم وجود دارد که با ارزشهای ما نمیخواند یا بحث امنیتی در موردش مطرح است. بنابراین برای رعایت موازین و قوانین کشورمان، کالاهایی از جنس آنچه اشاره کردم، با فیلترینگ قوی و هوشمند و حتی سختگیرانهتر از آنچه در کشور رایج است، محدود شدهاند و اگر هم کاربر ایرانی رویشان به اصطلاح کلیک هم بکند، به آنها دسترسی نخواهد داشت و کاربر ایرانی تنها کالایی را میبیند که امکان خریدش وجود دارد.»
فرمد در ادامه اضافه میکند که برنامه دیگری هم برای سال آینده دارند و آن بحث صادرات است. در این میان تفاهمنامهای با شرکتی ایتالیایی امضا کردهاند که صنایع دستی موجود در اروپا را در ایران بفروشند و متقابلا صنایع دستی ایران را در کشورهای اروپایی. محمد میگوید: «بهویژه راهاندازی دفتر خارج از کشورمان به تحقق این امر کمک زیادی میکند. چون تاکنون سفارشهای زیادی در این زمینه به ما ارائه میشد اما امکان انجامش را نداشتیم و از سال آینده این امر هم محقق میشود.» فرمد اضافه میکند: «در این زمینه استارتاپهای زیادی در ایران فعالیت میکنند که میتوانیم زمینههایی را برای فروش محصولات صنایع دستی یا مثلا موادغذاییشان از جمله زعفران فراهم کنیم.»
شنبه؛ حلقه وصل یاران استارتاپی
فرمد در پایان سخنانش میگوید: «خلأ وجود نشریهای چون «شنبه» در اکوسیستم به چشم میخورد اما این نشریه به مسائل زیادی پاسخ میدهد و حلقه وصل یاران استارتاپی شده است. شنبه میتواند هر چه بیشتر به نمونههای وطنی بپردازد.
مثلا داستانهای موفقیت هر چه بیشتر ایرانی باشند، کمک بیشتری به فعالان حوزه میکند، چون مثلا گاه راهحلهایی در بخش منابع انسانی ارائه میشود که هنوز مسئله اکوسیستم ایران نیست. بنابراین بهتر است در صحبت با اهالی بازار آنلاین ایران به ثبت تجربیات و ارائه راهحل بپردازد تا اینکه ترجمه تجربیاتی را درج کند. هرچند درج این مطالب برای آینده کسبوکارها مفید است. در حقیقت شنبه به دلیل جایگاهی که به دست آورده، میتواند شبکهای ایجاد کند که ما مدیران مستقیما تجربیاتمان را در آن به اشتراک بگذاریم.»
- میخواهیم سه برابر شویم!
نازنین دانشور، بنیانگذار تخفیفان
دختر پرجنبوجوش و پرانرژی اکوسیستم استارتاپی ایران؛ نخستین تعریفی که از نازنین دانشور به ذهنم میرسد، همین است. بعد از این تعریف باید برویم سراغ موفقیتهای تخفیفان نازنین که در سایه همین جنبجوشها و تلاشهای شبانهروزی بنیانگذارش بهدست آمده. نازنین در گفتوگو با «شنبه» حرفهایش را از سال ۹۵ آغاز میکند و میگوید: «سال خوبی برای تخفیفان بود، چون در بخشهایی از کسبوکارمان رشد ۱۰۰درصد را تجربه کردیم و در چندین شهر ایران بازگشایی تخفیفان و خدمات آن را داشتیم.» وی همچنین اضافه میکند: «برای سال ۹۶ برنامههایی داریم برای معرفی محصولات جدید در بستر تخفیفان.» دانشور در ادامه و در مورد گستره کاری تخفیفان در حال حاضر میگوید: «در حوزه تخفیف محصول کل کشور را پوشش میدهیم اما در زمینه خدمات در پنج شهر حضور داریم.» وقتی از او میخواهم که برنامههای سال ۹۶ تخفیفان را شفافتر بیان کند و توضیح بیشتری بدهد، میگوید: «اجازه بدهید در همین حد بگویم که قصد داریم حضور در شهرها را به دو الی سه برابر برسانیم و پیشبینی رشد بالایی را برای تخفیفان داریم.»
قانون باشد، سردمدار رعایتش میشویم
شاید رقابت شدید با رقبای مشهورش موجب شده تا کمی پنهانکاری کند. راحتش میگذارم و از اوضاع کلی اکوسیستم میپرسم در سال پیش رو که میگوید: «امیدوارم در سال آینده به سمت قانونمندترشدن این حوزه و تدوین قوانینی برای پرکردن خلأهای کنونی پیش برویم، چون وجود قانون موجب حمایت میشود و از طرفی شفافیت را به دنبال دارد. وقتی شفافیت باشد، برداشتها و سوءظنهای حاشیهساز و غلط هم از بین میروند. بنابراین به نظر من دولت باید به این سمت حرکت کند که با تدوین قوانین راه را برای رشد استارتاپها هموار کند. من در این میان وظیفه اصلی را متوجه دولت میدانم که جلوی جریانسازیهای منفی بایستد و از این حوزه دفاع کند. اگر قانون مدونی وجود داشته باشد ما فعالان این حوزه سردمدار رعایت قانون خواهیم بود. سال ۹۶ انتخابات ریاستجمهوری را پیش رو داریم؛ رویکرد دولت فعلی به حوزه دانشبنیانها همیشه مثبت بوده است. حال اگر دولت دیگری روی کار بیاید، انتظار کسبوکارهای آنلاین از آن چیست؟» دانشور در این مورد میگوید: «به نظر من هر دولتی که روی کار بیاید یا حتی اگر دولت فعلی که بر سر قدرت بماند، کماکان وجود یک دغدغه است که به خودی خود مانند یک حمایتگر از حوزه استارتاپی دفاع میکند و آن دغدغه اشتغالزایی است. دولت فعلی دغدغه اشتغالزایی دارد و در این میان کسبوکارهایی چون تخفیفان از مهمترین تاثیراتی که داشتهاند، ایجاد کار و اشتغال برای طیفی از جامعه بوده که در بدنه اقتصاد سنتی جایی نداشته یا حداقل فعلا ندارند.»
رویدادهای زنانه برگزار کنیم
آیا تعداد زنان بنیانگذار استارتاپ در سال ۹۶ یا سالهای پیش رو افزایش مییابد؟ نازنین میگوید: «اتفاقی که طی یکی دو سال گذشته رخ داده، افزایش زنان در این حوزه بوده است اما من دقیقا نمیدانم که برای تقویت حضور زنان چه گامهایی برداشته شده، چون در جامعه ما کماکان قوانین نانوشتهای زنان را از ریسککردن یا مستقلبودن میترساند. بشخصه حتی دعوتی از نهادی یا ارگانی نداشتم که بهعنوان الگویی برای ایجاد راهاندازی کسبوکار در زنان معرفیمان کنند. من هنوز هم در جلسات مربوط به شرکتهای موفق اینترنتی که حاضر میشوم، تعداد خانمها را بسیار اندک میبینم و گاه من تنها زن شرکتکننده هستم که این موضوع ناراحتکننده است.»
دانشور در پایان سخنانش میگوید: «با توجه به این موضوع که باید زنان را به راهاندازی کسبوکار تشویق کنیم، من فکر میکنم که هفتهنامه «شنبه» میتواند در این میان نقش قابلتوجهی ایفا کند. هر چند ممکن است ویژن آن چیز دیگری باشد اما میتواند با برگزاری ایونتهایی از دورهمی زنان کارآفرین و دعوت از زنان برای شرکت در این مجالس و دورهمیها، مشوق حضورشان در این حوزه باشد.» دانشور میگوید تنها مجله فیزیکی که میخواند شنبه است و این هفتهنامه جایگاهی را در این زیستبوم به دست آورده که بهعنوان مرجع شناخته میشود و حتی میتواند فضایی را به نوشتن زنان از تجربیاتشان اختصاص دهد.
- سال ۹۶، رهبر بازار میشویم!
مهدی جعفری، مدیرعامل شیکسون
از جمله استارتاپهایی که شاید تا حدود زیادی در معرض اعتراضها و اختلافنظرها قرار داشته و دارند، کسبوکارهای مربوط به خریدوفروش پوشاک هستند؛ کسبوکارهایی که طعم تلخ فیلتر را هم هر از گاهی میچشند و البته حسابی آبدیده شدهاند. بنیانگذار شیکسون یکی از همان جوانانی است که تجاربی از این دست را از سر گذرانده و در گفتوگوی آخرسالی با «شنبه» از سال ۹۵ میگوید و برنامههایش برای سال ۹۶٫
جعفری در ابتدا به عمدهترین کارهای شیکسون در سال ۹۵ پرداخته و میگوید: «تمرکز زیادی روی زیرساختهایمان داشتیم و سعی کردیم در همه بخشهایی که نیاز بود، زیرساختهای سازمانیمان را تقویت کنیم و تلاش کردیم که این بخش را تا ۸۰درصد کامل کنیم.» وی اضافه میکند: «با توجه به تقویتی که در این بخش داشتهایم، انتظار داریم در سال ۹۶ جهش قابلتوجهی در بازار داشته باشیم. در واقع هدفگذاری ما برای سال آینده این است که شماره یک حوزه فروش آنلاین پوشاک، مد و فشن کشور باشیم و رهبری بازار را در دست بگیریم.»
سنتیها از ما استقبال میکنند
جعفری در ادامه اشاراتی نیز دارد به مسائلی که بهویژه در سال ۹۵ گریبانگیر استارتاپها بوده؛ مسائلی چون تقابل سنتیها با آنلاینها و فیلترشدنها و… وی در این مورد میگوید: «در بخش پوشاک بیشتر حساسیتهای ارزشی وجود دارد و تقابل سنت و مدرنیته از آن دست که مثلا در حوزه حملونقل وجود دارد، در مورد پوشاک وجود ندارد. در بازار پوشاک حتی از آنلاینها به دلیل اینکه کانالهای بیشتری برای فروش هر چه بیشتر ایجاد کردهاند، استقبال هم میشود. دلیلش هم این است که فروشگاههای آنلاین بخش زیادی از پوشاک خود را از بدنه بازار تهیه میکنند. اما در مورد بحثهای ارزشی و فرهنگی باید به این نکته اشاره کنم که در سالی که گذشت، ارگانها و سازمانهای مرتبط شناخت بیشتری از حوزه آنلاین به دست آوردند و ارتباط بیشتری با آنها داریم و برخوردهای قهری سابق تا حد نسبتا خوبی تقلیل یافته و ملایمتر شده است. در واقع سعی میکنند تعامل بیشتری با حوزه آنلاین داشته باشند. حتی خود ما بهعنوان صاحبان کسبوکارهای مدرن علاقهمند به تعامل بیشتر با ارگانها و نهادهای مرتبط هستیم. چون پیش از این دقیقا نمیدانستیم با چه نهادهایی باید همکاری کنیم و اصولا خیلی با قوانین مربوط به این حوزه آشنا نبودیم. اما طی یک سال گذشته در این زمینه اتفاقات مثبتی افتاده و هر دو طرف خواهان همکاری بیشتری با یکدیگر هستند و قوانینی نیز برای این حوزه تدوین شد که در گذر زمان کاملتر هم میشود.» مهدی جعفری در ادامه در این مورد توضیح میدهد که استارتاپها توانستهاند موقعیت خود را بهعنوان کسبوکارهایی قابل احترام در اقتصاد ایران تثبیت کنند و از خامی اولیه بیرون آمدهاند. «هر چند هنوز هم این حوزه نوپا محسوب میشود و راه طولانی در پیش دارد اما در همین مدت زمان نیز توانستهاند با اشتغالزایی و ارزشآفرینی، در جامعه جایگاهی برای خود دستوپا کنند.»
- زنان کمکم میآیند…
آرزو خسروی، بنیانگذار فرش آنلاین
مهمترین تحولات ما در سال ۹۵، بهترشدن رنک ما بوده و معرفیشدنمان بهعنوان پربازدیدترین سایت فروش فرش در خاورمیانه. خسروی حرفهایش را با بیان چنین موفقیتهایی آغاز میکند. رنک کنونیشان روی ۴۵۰۰ است در حالی که چند ماه پیش حدود ۷هزار بوده. تنوع محصولاتشان را افزایش دادهاند و طبقهبندی شفافتری از محصول، مشتری و ارسال ارائه کردهاند. همچنین اضافهکردن صنایع دستی از جمله کارهای مهمشان در سال گذشته بوده است. آرزو میگوید که برای سال ۹۶ محصولات دستباف زنان استانهای محروم را به فرش آنلاین اضافه میکنند. میگوید برای تحقق این امر در طول سال ۹۵، سفارشهایی را به زنانی که در کار بافت فرش، گلیم و جاجیم و… هستند، دادهاند که نتیجهاش را در سال ۹۶ روی سایت فرشآنلاین خواهید دید. زنانی از خرمشهر و شهرهایی از استان سیستان و بلوچستان با آنها همکاری میکنند.
اتحادیه کسبوکارهای آنلاین تشکیل دهیم
آرزو در ادامه اشارهای هم دارد به انتخابات در سال آینده و میگوید: «سال ۹۶، سال استراتژیکی است و خروجی انتخابات میتواند در تدوین ساختارها و رویکردهای مربوط به حوزه آنلاینها تاثیرگذار باشد، چون حتی اگر فرض را بر این بگذاریم که استارتاپها وابستگی مالی به دولتها ندارند اما نمیتوان این نکته را فراموش کرد که این کسبوکارها در بستر همین جامعه فعالیت میکنند و هرگونه نوسان و تغییری بر روند کاریشان تاثیرگذار است.» پیشنهاد خسروی این است که کسبوکارهایی از این دست حتما به دنبال تشکیل اتحادیه یا انجمنی برای دفاع از حق و حقوقشان باشند چون در این صورت قوانین ویژه خود را دارند و کمتر در معرض آسیب قرار میگیرند. وی اضافه میکند: «استارتاپها باید ساختارهای حقوقی، روند تشکیل شرکت و مسائل مربوط به مالیات را بدانند. الان قوانین شفافی برای استارتاپها وجود ندارد؛ درحالیکه باید قوانینی براساس ماهیت استارتاپها تدوین شود.» وی اضافه میکند که امیدوار است این کسبوکارها در سالهای آینده نیز بهعنوان بستری برای اشتغالزایی شناسایی شوند و رویکردها، رویکردهای حمایتی از این حوزه باشد. این فعال استارتاپی در بخش دیگری از سخنانش و در مورد احتمال افزایش حضور زنان در این بازار میگوید: «پیشبینی میکنم که زنان کمکم بهعنوان بنیانگذار به این حوزه وارد میشوند. بهویژه در شهرهای کوچک که معمولا زنان و دختران سرمایههای قابلتوجهی در اختیار ندارند، راهاندازی کسبوکارهای استارتاپی میتواند گرهگشای مشکلات زیادی باشد.» خسروی میگوید: «با طرحی که برای آموزش تولید و فروش دارند، در حال حاضر زنان و دختران زیادی هستند که خودشان بتوانند کسبوکارهای ریز و درشتی را راهاندازی کرده و درآمدزایی داشته باشند.»
تقابل با کسبوکارهای سنتی در حوزه فرش هم وجود دارد. خسروی با بیان این جمله اضافه میکند که در سال ۹۵ تقابلهایی از این دست را زیاد دیده است. میگوید بدنه بازار بهویژه در حوزه فرش بسیار سنتی عمل میکنند؛ یعنی سود بیشتر و توجه کمتر به مشتری و فرشآنلاین را به ارزانفروشی هم متهم میکنند. خسروی میگوید برای جلوگیری از تنش در این میان، شاید نتوان کار خیلی خاصی کرد چون هر چقدر هم بیحاشیه کار کنید، باز هم بدنه سنتی بازار وجود چنین کسبوکارهایی را مخل کاسبیشان میدانند و البته اضافه میکند که فرش آنلاین ترسی از این تقابل ندارد چون فکر میکند مردم حق دارند که محصولی باکیفیت را با قیمت مناسب و منصفانه خریداری کنند. در حالی که در بدنه سنتی بازار آنچه در گام نخست اهمیت دارد، سود صاحب کسبوکار است و در این میان واسطهها نیز سود زیادی به دست میآورند اما کسبوکارهای آنلاین اغلب بدون واسطه و با ارتباط مستقیم با تولیدکنندگان کار میکنند. به همین دلیل قیمتهای مناسبتری به مشتریان ارائه میدهند. خسروی میگوید کسبوکارهای سنتی باید به دنبال راه درمانی برای این سودهای زیاد باشند نه اینکه بخواهند کسبوکارهای مدرن را از بازار خارج کنند.
- ۹۵، سال خوبی نبود!
نرگس شایق، بنیانگذار آرانیک
«سال ۹۵ سال خوبی برای آرانیک نبود؛ بازار راکد بود و از نظر فروش داخلی سال خوبی را تجربه نکردیم اما فروش خارجی به نسبت اوضاع بهتری داشت.» شایق از معدود افرادی است که سال ۹۵ تجارب خیلی خوبی برایش ثبت نکرده است. شاید یکی از دلایلش این باشد که صنایع دستی نیاز اولیه زندگی ایرانیان نیست اما مثلا پوشاک نیاز اولیه است. نرگس در ادامه میگوید که رکود اقتصادی حاکم بر کشور دامن آرانیک را گرفته و آنها در حال حاضر دلشان به یک ماه پایانی سال خوش بوده است، چون بازار شب عید همیشه تکانی به بازار میدهد و میگوید بهطور کلی سال۹۵ برای آرانیک نسبت به سال ۹۴، فروش خوبی در بازار داخلی را به همراه نداشت. نرگس میگوید حتی میتوانم بگویم که رکودی ۵۰درصدی را تجربه کردیم. وی اضافه میکند: «برای شب عید بازاریابیهایی انجام دادهایم و امیدواریم بازار رونقی بگیرد.»
تغییرات گسترده در آرانیک
شایق در ادامه و در مورد مهمترین برنامههایی که برای سال۹۶ دارند، به «شنبه» میگوید: «نخستین کارمان مربوط به تغییرات گسترده در سایت آرانیک است. برای این کار هزینه زیادی پرداختهایم و سایت را دوباره کدنویسی کردهایم و حتی گرافیک و دیزاین سایت دوباره طراحی شده که با شروع فروردین این تغییرات هم رونمایی میشود. همچنین برنامههایی برای بازاریابی جدید داریم که احتمالا با چند سرمایهگذار در این زمینه همکاری میکنیم.» بنیانگذار آرانیک در ادامه از اتفاق خوبی یاد میکند که پیش روی آرانیک است: «در حال ارائه طرحی به معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری هستیم که حاوی توسعه اجتماعی-اقتصادی است و بهصورت پایلوت در استان سیستان و بلوچستان اجرا میشود. رویکرد این طرح هم توسعه بازارهای صنایع دستی است.» وی اضافه میکند: «در این طرح آموزش، ایدهپردازی، نظارت بر تولید و اجرا و بازارسازی و بازاریابی به بانوان این مناطق ارائه میشود.»
به شایق میگویم معاونت علمی و فناوری با تصویب چنین طرحی و حمایت از آن نشان میدهد که هم این نهاد ظرفیتهای کارآفرینی استارتاپها را میشناسد و هم استارتاپها توانستهاند پتانسیل خود را برای ایجاد اشتغال به خوبی نشان دهند که ضمن تایید میگوید: «خوشبختانه در این دولت افراد خوشفکری در معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری روی کار آمدند و میدانند که سرمایهگذاری روی استارتاپها به اصطلاح جواب میدهد و در این زمینه گامهای مثبتی برداشتهاند.» بنیانگذار آرانیک به عنوان فروشگاه آنلاین صنایع دستی، در پایان سخنانش اظهار امیدواری میکند که در سال۹۶ شاهد حضور پررنگتر زنان در این حوزه باشد چون معتقد است که طی سالهای اخیر میزان مشارکت زنان در سایر بخشهای جامعه افزایش داشته و این افزایش حضور زنان احتمالا در اکوسیستم استارتاپی ایران هم رخ میدهد.
- سال مرگ استارتاپ ویکند!
حمیدرضا احمدی، همبنیانگذار ایوند
سالی که پشت سر گذاشتیم، سال خوبی برای ایوند بود. همبنیانگذار ایوند با بیان این جمله ادامه میدهد: «سال ۹۵ را با ۵نفر شروع کردیم و با تیمی ۱۵نفره این سال را به پایان میبریم که نشان از رشد مجموعه دارد.» احمدی که از بچههای خوشفکر اکوسیستم بهشمار میرود، در ادامه اضافه میکند: «محصول ما رشد خوبی داشته و مشتریان هم افزایش چشمگیری داشتهاند و مشتریان ایوند هر فصل دوبرابر شده است. همین رشد موجب شده تا شناخت بیشتر و بهتری از زیستبوم و بازار بهدست بیاوریم و با دیدی روشنتر سال ۹۶ را آغاز میکنیم.»
احمدی میگوید: «سال آینده، سال جالبتوجهی برای ایوند خواهد بود، چون تاکنون ابزارهای ابتدایی به برگزارکنندگان و شرکتکنندگان رویدادها میدادیم اما در سال پیش رو بخشهای جدیدی اضافه میکنیم، مانند ماشینلرنینگ، رکامندیشن، سیستم توصیه و… که کلا هم در دنیا بسیار جدید هستند و هم اینکه به اصطلاح کپی پیست از نمونههای خارجی نیستند و اگر میخواستیم صرفا اضافهکردن یک امکان کپیپیستی باشد، پیشتر از این میتوانستیم چنین کاری کنیم. اما در حال حاضر با هوشمندی ویژهای ابزار تبلیغاتی به برگزارکنندهها ارائه شده و رویدادها به شرکتکنندهها معرفی میشوند. این بخشها حالت اقیانوس آبی دارد که جدید است و برای خودمان هم از نظر فنی جذاب و جالبتوجه است.» احمدی در ادامه اشارهای دارد به تغییراتی که در شیوه و کیفیت برگزاری استارتاپ ویکندها در ایران ایجادشده و میگوید: «سال ۹۵ را باید سال مرگ استارتاپویکند در ایران نامید، چون از اواخر سال ۹۴ و در طول سال ۹۵ شاهد برگزاری رویدادهایی با نام استارتاپ ویکند بودیم که در واقع از استانداردهای جهانی و بینالمللی بهدور بود.» این فعال استارتاپ چنین استدلال میکند که به خاطر حساسیتهای امنیتی و مسائل چون انتشار شبنامه، رابطه ما در این زمینه با جهان قطع شد، چون افرادی که کارشناسان و فعالان استارتاپی خارج از کشور را برای رویدادهای استارتاپ ویکند به ایران دعوت میکردند، با بروز چنین مسائلی کاملا دلسرد شدند. البته باید این نکته را یادآور شوم که در حال حاضر هم رویدادهایی با نام استارتاپ ویکند برگزار میشود اما هیچ نظارتی بر نظم و کیفیت و ساختارشان وجود ندارد.» احمدی در ادامه اضافه میکند که اتهام جاسوسی و ربودن ایدهها از جمله استدلالهای مخالفان برگزاری استارتاپ ویکندها با حضور فعالان خارجی بوده و است. هر چند نگرانیهایی از این دست ممکن است وجود داشته باشد اما حذفکردن راهی برای حفظ داشتههایمان نیست. ما این فرصت را از جوانانمان میگیریم که با ساختارهای حرفهای برگزاری چنین رویدادی آشنا شوند و آنها را در یک چارچوبهای خاصی محدود میکنیم. احمدی در پایان سخنانش و در مواجهه با این پرسش که سال ۹۶ را برای کل اکوسیستم چگونه میبیند، میگوید: «امیدوارم که فضای کمی بازتر شده و شک و تردیدها در مورد استارتاپها از بین برود.»
- گردشگری در کنار بلیت تئاتر
محمد عمروآبادی، بنیانگذار تیوال
بنیانگذار تیوال از آن دست جوانان موفقی است که هر چه دارد از تلاش خودش است و همکارانش. استارتاپش با سرمایه شخصی و درآمدهای حاصل از خودش رشد کرده و حالا تبدیل شده به شبکهای اجتماعی برای خرید بلیت کنسرت، تئاتر و برگزاری تورهای گردشگری با رنگ و بوی هنری. همچنین تیوال بستری برای به اشتراک گذاشتن خاطرات و تجربیات از حضور در برنامههای نامبرده است. گردشگری بخش دیگری از تیوال است که هر روز پررنگتر از دیروز میشود. عمروآبادی در گفتوگویی نوروزی با «شنبه» از مهمترین برنامههای تیوال برای سال آینده میگوید: «در سال ۹۶، برنامههای شبکه اجتماعی تیوال گسترش زیادی خواهد داشت؛ برنامههایی که از روزهای نخست آغاز به کار تیوال جزئی از اهداف ما بوده، در سال ۹۶ تمرکز بیشتری رویشان خواهیم داشت و از آنها رونمایی میکنیم. از جمله این برنامهها میتوانم به مشارکت جدیتر کاربران برای ساختن محتوای تیوال و پرداختن به مسائلی که تیم رسمی تیوال به آن نمیپردازد اما کاربران میتوانند در آن مورد محتوا ایجاد کنند. به تعبیر دیگر گراف ارتباط مفاهیم اطلاعاتی تیوال به همدیگر گسترش بیشتری خواهد یافت. ارتباط مفاهیمی چون هنرمندان و آثارشان و نقشی که در آن آثار بازی میکنند. بهعنوان مثال مشخص میشود که یک هنرمند در چه آثاری بازیگر بوده، در چه اثری نقشش کارگردانی بوده و مفاهیم بیشتر از آنچه هستند، بههم گره میخورند.»
سومین محوری که در سال ۹۶ در تیوال دنبال خواهد شد، رونمایی از بخش گردشگری است که حتی تا حدودی استقلال عمل هم خواهد شد که برای گردشگر درون شهری، گردشگر درون کشوری و گردشگران ورودی به ایران برنامههای بسیار جدی داریم. عمروآبادی درباره این موضوع که چه خدماتی را در بخش گردشگری به گردشگران و کاربران ارائه میدهید، میگوید: «تیوال همین روال و فرهنگی را که تاکنون داشته و نتایج خوبی هم از آن گرفته، در مورد گردشگری هم پیاده میکند و در واقع شبکه اجتماعی گردشگری میسازد. در این شبکه آدمها در مورد مکانهای دیدنی شهرهایشان صحبت میکنند یا فنونی همچون سفرنامهنویسی را آموزش میدهیم.» وی اضافه میکند: «جاذبههای گردشگری، هتلها، اقامتگاههای بومگردی و… هر کدام در تیوال پروفایل مخصوص به خود را خواهند داشت که هم تیم تیوال محتوا تولید میکند و هم کاربران. ضمن اینکه امکاناتی برای خرید بلیت هواپیما، رزرو هتل و… را هم از طریق شرکای تجاریمان و هم بهصورت مستقیم برای کاربران فراهم میکنیم.
- خوب یا خطرناک؟
مسعود طباطبایی، مدیر جاباما
سال ۹۶ برای استارتاپها میتواند سال خیلی خوبی باشد از این بابت که استارتاپهایی که در سالهای گذشته فعالیت خود را شروع کردند و توانستند محصول خود را به بلوغ برسانند و در بازار جایگاه خود را تثبیت کنند، میتوانند به رشد خودشان ادامه بدهند. ولی از طرفی با توجه به رکودی که امسال در اقتصاد دیدم که منجر به زمین خوردن برخی استارتاپها شد میتواند برای استارتاپهایی که نتوانستند جایگاه خود را در بازار تثبیت کنند و سرمایهگذار جذب کنند، سال خطرناکی باشد. به نظرم در برخی حوزهها رقابت بسیار شدیدتر خواهد شد و امیدوار هستم در حوزههای جدید بهخصوص حوزههای تکنولوژیمحور هم استارتاپهای خوبی ظهور کنند. به طور خلاصه سال ۹۶ به نظرم سال پلتفرمهاست؛ یعنی استارتاپها باید از ساختار سنتی خود خارج شوند و به سمت پلتفرمشدن پیش بروند.
- آنها که سرمایه میگیرند!
فرهاد هدایتیفرد، تسکولو
به نظرم در سال ۹۶ گرفتن سرمایه برای استارتاپها کمی سختتر میشود و به جای استارتاپهای early stage بیشتر استارتاپهای mid stage سرمایه میگیرند و در نتیجه استارتاپهایی که در مراحل ابتدایی راهاندازی هستند تلاش بیشتری میکنند که از ابتدا فروششان را بیشتر کنند که بتوانند با این شرایط هماهنگ شوند.
- سال استارتاپهای خدماتی
حمیدرضا رضازاده، پیچک
تصور من این است که در سال ۹۶ شاهد بیشترین پیک در شکلگیری استارتاپها هستیم و تعداد زیادی از استارتاپها شروع به فعالیت میکنند ولی پس از آن به تدریج در سالهای بعد از تعداد شکلگیری استارتاپها کاسته میشود. موضوعی که میتواند حائز اهمیت باشد این است که در سال ۹۶ باید منتظر شنیدن خبرهای خوب و جدی از استارتاپهایی باشیم که توانستند در زمینه خدمات و سرویس به موفقیت برسند؛ خدماتی که از ارتباط مستقیم افراد با یکدیگر شکل میگیرد نظیر پیک موتوری، تدریس خصوصی، خدمات مرتبط به منزل، لولهکشی و غیره. به نظر من در این زمینه پلتفرمهای خوبی اتفاق میافتد.