محمدرضا فرحی مدیر مالی (فاینانس) سرمایهگذاری شرکت رهنما | مطالعات اقتصادی در جهان نشان داده که کشورهای دارای رشد اقتصادی بالا و پایدار، به سرمایهگذاری روی کسبوکارهای نوپا و از جمله استارتاپها روی آوردهاند؛ یعنی کسبوکارهایی که مقیاسپذیری بالا و امکان رشد چندبرابری و بازگشت هرچه سریعتر سرمایه را فراهم میکنند. بنابراین اگر سرمایهگذار متخصص، فرصتها را به خوبی شناسایی کند و سرمایهگذاری لازم را انجام دهد، میتواند به نتیجه مطلوب برسد. براساس همین دیدگاه شرکت رهنما، به جای اینکه درآمدهایش از سایر حوزهها را از شرکت خارج کند، تصمیم گرفته که در حوزه استارتاپها سرمایهگذاری مجدد انجام دهد. مهمترین مانع سرمایهگذاری در اکوسیستم، فرهنگی است. مثلا زمانی در اطراف دانشگاه تهران شخصی پیراشکی میفروخت، همه به سمت راهاندازی چنین کسبوکاری میرفتند و بعد از مدتی بخش زیادی از این کسبوکارها شکست خوردند؛ یعنی نوعی جوگیری ایجاد میشود. کارآفرینی کار سختی است و مخاطرات زیادی به همراه دارد. البته جوانان زیادی با توانایی زیادی به راهاندازی استارتاپ روی آوردهاند و همه بر اثر جوگیری وارد این حوزه نشدهاند اما بخش زیادی هم انگار براساس مد روز، استارتاپ راهاندازی میکنند. همین امر کار را برای سرمایهگذاران بسیار سخت کرده و بهراحتی نمیتوان تشخیص داد که کدام تیم واقعا کننده کار است و توان علمی و پشتکار انجام کار را دارد و این مسئله نوعی یاس فرهنگی در این حوزه ایجاد کرده است.
همچنین در این حوزه به طور کلی با کمبود تعداد سرمایهگذار و کمبود سرمایه مواجه هستیم. در حال حاضر یکی از بحثهای موجود در اکوسیستم این است که تعداد نهادهای سرمایهگذاری مانند ویسیها، صندوقها، شتابدهندهها و… نسبت به رشد اکوسیستم و تعداد استارتاپها بسیار کمتر است و باید بیشتر باشد. اما من فکر میکنم این مسئله اشتباه است که به تعداد سرمایهگذارها نگاه کنیم. بلکه باید به کیفیت سرمایهگذاری و سرمایهگذارهای جدی توجه کنیم؛ یعنی توجه خود را به کیفیت و میزان جذب سرمایه معطوف کنیم تا تعداد سرمایهگذاران. از طرفی پایینبودن رقم سرمایهگذاری نشان میدهد که فضای سرمایهگذاری در اکوسیستم ایران کماکان فضای روشنی نیست و رقم سرمایهگذاری شده را هم تنها چهار تا پنج شرکت سرمایهگذار انجام دادهاند؛ رقمی که حدود 500میلیارد تومان یعنی حدودا معادل 150 میلیون دلار است که یک دوهزارم از (GDP) یا تولید ناخالص ملی ایران محسوب میشود که بسیار کم است. اما در کشورهای پیشرفته سهم حوزه آیتی و آیسیتی از تولید ناخالصشان معمولا عددی بین 7 تا 10درصد است. البته باید این نکته را هم در نظر بگیریم که اکوسیستم ایران جوان است و پایینبودن این اعداد تا حدودی طبیعی است. اما در پایین بودن نرخ سرمایهگذاری در این حوزه، هم دولت موثر است و هم معادلات سیاسی ایران در منطقه و در سطح جهان. به نظر من باید راه ورود سرمایهگذاران واقعی خارجی به ایران هموار شود. چون در خاورمیانه و منطقه شمال آفریقا سرمایهگذاران خطرپذیر بسیاری وجود دارد که ارقامی مانند 100میلیون دلار یا 150میلیون دلار برایشان ارقام بسیار پایینی محسوب میشوند. بنابراین تنها کافی است که راه ورودشان هموار شود و ریسکهای سیاسی را کم ارزیابی کنند.
