طی یک سال اخیر شور و هیجان در اکوسیستم بسیار بیشتر شده است. من این نکته را از مشاهده نمایشگاه الکامپ امسال نسبت به سال گذشته می‌گویم. به نظر می‌رسد که این شور و هیجان و تمایل به راه‌‌اندازی استارتاپ در بین جوانان بیشتر از هر عاملی به ثبت تجارب موفقیت در اکوسیستم مربوط است. بنابراین جوانان دارای ایدههای گوناگون نیز به این باور رسیده‌اند که می‌توانند به موفقیت برسند. از دیگر ویژگی‌های اکوسیستم استارتاپی ایران می‌توانم به وجود و حضور بازیگران حرفه‌ای بیشتر اشاره کنم. گزینه‌های بیشتری برای سرمایه‌گذاری ایجاد شده و تامین‌کنندگان مالی رو به افزایش است. بنابراین استارتاپ‌ها می‌توانند امیدوار باشند که در صورت رشد قابل‌توجه یا داشتن ایدههای نو، بتوانند سرمایه‌گذار برای کسب‌وکارشان جذب کنند. این عوامل نشان می‌دهد که اکوسیستم به بلوغ بیشتری رسیده است و می‌توان چشم‌اندازهای امیدوارکننده بیشتری برایش متصور بود. همچنین می‌توان گفت که آینده باورپذیرتری برای صاحبان استارتاپ‌ها ایجاد شده است.
در ادامه باید به عنوان مثال، اشاره‌ای داشته باشم به جذب سرمایه شرکت علی‌بابا و تشکیل هلدینگ توشا. این امر از مهم‌ترین اتفاق‌های مثبت این حوزه بود چرا‌که از ظرفیت‌های بزرگ این اکوسیستم برای ایجاد و خلق اتفاق‌های خوشایند و بزرگ نشان دارد. همین امر می‌تواند زیرساخت فکری قابل‌توجهی برای فعالان کسب‌وکارهای آنلاین ایجاد کند که دارای افکار بلندمدت باشند و به رشد بزرگ بیندیشند. یکی از مسائلی که در مورد اکوسیستم استارتاپی ایران عنوان می‌شود، این است که این اکوسیستم دچار حباب است. من چنین اعتقادی ندارم؛ چرا‌که حباب زمانی اتفاق می‌افتد که سرمایه‌های مالی زیادی وارد اکوسیستم شده باشد اما ارزش قابل‌توجهی ایجاد نشده باشد. اما در حال حاضر اکوسیستم ایران با چنین مسئله‌ای مواجه نیست چرا‌که هنوز پول زیادی واردش نشده است. از دیگر اتفاقات خوب حضور سرمایه‌گذاران بورس در اکوسیستم است. هر چند که این پول‌ها به اصطلاح اسمارت‌مانی یا پول هوشمند نیستند اما این امکان وجود دارد که در ادامه مسیر حرفه‌ای شوند. اما در حال حاضر مسائل غیرمالی را نمی‌توانند حل کنند. من به آینده اکوسیستم خوش‌بین هستم. حتی پیش‌بینی می‌کنم که سرمایه‌گذاری خارجی در این زیست‌بوم بیشتر شود. به این دلیل که با وجود همه ریسک‌های سرمایه‌گذاری در ایران، بازار ایران برای خارجی‌ها بسیار جذاب است. حضور خارجی‌ها پیامدهای مثبت بسیاری برای اکوسیستم دارد. یکی از مهم‌ترین آورده‌هایش این است که ادبیات اکوسیستم را تغییر می‌دهند و حرفه‌ای می‌کنند. من فکر می‌کنم در سال آینده سرمایه‌گذاری بزرگی در اکوسیستم اتفاق می‌افتد. همچنین پیش‌بینی من این است که در سال‌های آینده گزینه‌های بیشتری برای انتخاب شریک‌های استارتاپی وجود خواهد داشت؛ گزینه‌هایی که تنها به خاطر پول انتخاب نمی‌شوند بلکه انتخاب‌های هوشمندانه‌ای خواهند بود.
امیدوارم مسائل حقوقی و مشکلات زیرساختی حل شود و مشوق‌های دولتی هم زیاد شود تا صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر بیشتری به اکوسیستم وارد شوند و اکوسیستم اعتماد کند به این امر که حمایت‌ها دائمی هستند و می‌توان روی سرمایه‌گذاری در این حوزه حساب کرد. در نهایت اینکه باید بگویم که مهم‌ترین دارایی اکوسیستم نیروی انسانی است که وارداتی نیست. به این دارایی ارزشمند باید بیش از اینها بها داده شود تا انگیزه‌هایش برای کار و فعالیت اقتصادی کور نشود.
