دوره استفاده از اسکناس و سکه کم‌کم به سرآمده، پای پرداخت کرایه به صورت الکترونیک به تاکسی‌های شهرمان مدتی است که باز‌شده و کم‌کم باید غزل خداحافظی را برای پول خردها و اسکناس‌های رنگ و رو رفته خواند. این اتفاق تا چند سال گذشته رویایی دور از ذهن بود اما مدتی است که رنگ واقعیت گرفته و با الکترونیکی‌شدن پرداخت کرایه‌ها در مترو و اتوبوسرانی، نوبت به تاکسی‌های سطح شهر رسید. مطالعه درباره اجرای این طرح از چند سال گذشته در تاکسیرانی تهران آغاز شد تا اینکه از سال گذشته در 100تاکسی و 3 منطقه شهر تهران اجرا شد و قرار شد در صورت موفقیت‌آمیز‌بودن این طرح در فاز نخست، 15 هزار تاکسی را شامل شود. حذف پول کاغذی و مشکلاتی همچون نداشتن پول خرد، امکان کارکردن آسان با برنامه و همچنین پرداخت سریع کرایه از ویژگی‌هایی هستند که در اپلیکیشن‌های پرداخت آنلاین کرایه تاکسی به آنها اشاره شده و این اپلیکیشن‌ها با تفاوت‌های جزئی در شکل برنامه توانستند طی یک سال اخیر مشکلات بسیاری از تاکسی‌داران و مسافران را در پرداخت کرایه برطرف کنند. با وجود تلاش‌های تاکسیرانی تهران طی چند سال اخیر برای ساماندهی این طرح و ارائه مجوز به شرکت‌های فعال در این زمینه، اما تاکسیرانی همچنان در این زمینه به یک جمع‌بندی نهایی دست نیافته و میان شرکت‌های پرداخت آنلاین رقابتی ناسالم شکل گرفته است.
چند شرکت با طراحی اپلیکیشن‌های پرداخت آنلاین، مانند رسید، پرداختم، کیف‌پی، فون‌پی و… برای در دست‌گرفتن این بازار وارد رقابت با یکدیگر شدند اما در این میانه اتفاقاتی افتاده که سعی کرده‌ایم در این گزارش مروری بر چرایی و چگونگی آنها داشته باشیم.
برخی شرکت‌های فعال در این حوزه بر این باورند که انحصار فعالیت در این حوزه از سوی تاکسیرانی تنها در اختیار دو شرکت فون‌پی و توسن البرز قرار گرفته و دیگر رقبا به اشکال مختلف از بازاری که گردش مالی خوبی دارد، جا مانده‌اند. حامد میرشمسی، موسس شرکت کیف‌پی که در این حوزه فعال است، با بیان اینکه 6 ماه است که برای فعالیت خود با مشکلاتی در این زمینه مواجه شده، می‌گوید: «کیف‌پی 2 سال پیش راه‌اندازی شد و ایده پرداخت آنلاین کرایه تاکسی برای اولین‌بار توسط این استارتاپ در نمایشگاه شهر هوشمند شهرداری ارائه شد، اما استارتاپ‌های دیگر به دلیل داشتن حامیان مالی قوی‌تر توانستند سریع‌تر از ما وارد این بازار شوند.» او ادامه می‌دهد: «کیف‌پی پس از استارتاپ‌های دیگر مانند رسید توانست فعالیت خود را آغاز کند و اکنون در بیش از 400 تاکسی موفق به ارائه خدمات شده‌ایم.»
میرشمسی با گلایه از شرکت تاکسیرانی تهران و نبود فرایند مشخصی برای ارائه مجوز فعالیت در این زمینه می‌افزاید: «حدود 3 ماه است که چندین مکاتبه با شرکت تاکسیرانی، شهرداری و شورای شهر تهران انجام داده‌ایم اما در نهایت چند روز پیش نامه‌ای از سوی این شرکت دریافت کردیم که در آن عنوان شده بود: پایلوت طرح پرداخت الکترونیکی کرایه تاکسی‌های خطی شهر تهران از طریق شرکت فون‌پی و توسن البرز در حال اجراست و پس از تکمیل و بررسی نتایج پایلوت، همکاری با سایر شرکت‌های متقاضی امکان‌پذیر می‌شود.»
بنیانگذار شرکت کیف‌پی ضمن انتقاد از انتخاب یک شرکت خصوصی برای اجرای آزمایشی این طرح می‌گوید: «منطقی بود برای اجرای پایلوت این طرح، فون‌پی با هدایت و برند تاکسیرانی به بازار عرضه شود نه اینکه برای این شرکت خصوصی فرش قرمز پهن شده و انحصار بازار در اختیار آن قرار گیرد.»
او ضمن انتقاد از برگزار‌نشدن مناقصه برای انتخاب شرکت مناسب برای اجرای این طرح می‌افزاید: «اما اتفاق بدتر این است که رانندگان تاکسی به نحوی مورد تهدید قرار گرفته‌اند که از بازاریابان ما فراری هستند، حتی در برخی تاکسی‌ها تبلیغات و بارکد شرکت ما از سوی دیگر شرکت‌ها برداشته شده و بارکد فون‌پی نصب شده است.»
محمد‌علی جعفری، موسس شرکت «پرداختم» هم، ورود تاکسیرانی به این حوزه را امری قانونی نمی‌داند و می‌گوید: «این یک فعالیت بانکی است و نمی‌توان برای شرکت تاکسیرانی جایگاهی را در این حوزه در نظر گرفت. مجوزهای لازم باید از سوی بانک‌ها به فعالان این حوزه داده شود.» جعفری ادامه می‌دهد: «بارها از سوی تاکسیرانی اعلام شده که شرکت‌های فعال در این زمینه باید پیش‌شرط‌های لازم تاکسیرانی را داشته باشند تا به آنها اجازه فعالیت داده شود اما متاسفانه تا‌کنون از این پیش‌شرط‌ها و شرایط لازم برای دریافت مجوز تعریف دقیق و شفافی ارائه نشده است.» اما مدیرعامل جدید تاکسیرانی تهران که مدت زیادی نیست مدیریت این سازمان را برعهده گرفته، به این انتقادها پاسخ داده و ایجاد انحصار در این بازار را برای هیچ شرکتی قبول ندارد.
قنادان در گفت‌وگو با شنبه با تاکید بر اینکه از سوی تاکسیرانی به هیچ‌یک از شرکت‌های پرداخت آنلاین کرایه تاکسی مجوزی داده نشده است، می‌گوید: «تا آنجایی که در این باره بررسی کردم، تنها به دو شرکت توسن و فون‌پی برای فعالیت به صورت پایلوت مجوز داده شده و هنوز مجوز قطعی به هیچ شرکتی داده نشده و این موضوع از سوی تاکسیرانی در حال بررسی است.»
مدیرعامل تاکسیرانی از طراحی یک ساختار دقیق در این حوزه خبر می‌دهد و سازمان تاکسیرانی را مسئول اصلی سیاستگذاری در این حوزه می‌داند: «قطعا هر مشکلی در پرداخت کرایه از سوی مسافران و دریافت آن از سوی رانندگان تاکسی به‌وجود آید، مردم و رانندگان تنها نهاد مسئول را تاکسیرانی می‌دانند و به سراغ آن می‌آیند. بنابراین ما خود را در این زمینه مسئول می‌دانیم.»
قنادان ایجاد انحصار برای یک شرکت خاص از سوی تاکسیرانی را قبول ندارد و می‌گوید: «در جلسه‌ای که در آینده نزدیک با چند شرکت فعال در این حوزه خواهیم داشت، به آنها نیز این فرصت داده می‌شود تا خود را معرفی کنند.» او با اشاره به وجود پیش‌شرط‌ها و حداقل‌های مورد نظر سازمان تاکسیرانی برای فعالیت در این زمینه، می‌گوید: «ما از این شرکت‌ها ضمانت‌هایی را دریافت می‌کنیم، همچنین بررسی می‌کنیم تا بدانیم توان مالی آنها چه اندازه است. از سوی دیگر بانک مرکزی نیز قرار است چارچوبی کلی برای شرکت‌های فعال در این حوزه تعریف کند که این موارد نیز باید از سوی شرکت‌ها رعایت شود.»
قنادان همچنین برگزاری مناقصه برای انتخاب شرکت را، راهکار مفیدی نمی‌داند و معتقد است که مناقصه در این باره جواب نمی‌دهد و انگیزه رقابت را در آینده از شرکت انتخاب شده سلب می‌کند. او می‌گوید: «از سوی دیگر مردم باید آزاد باشند تا هر اپلیکیشنی که کارکردن با آن برایشان راحت‌تر است را انتخاب کنند.» در روزهای آینده قرار است تا جلسه‌ای با حضور مدیرعامل تاکسیرانی تهران و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت آنلاین برگزار شود. این جلسه می‌تواند بسیاری از ابهامات به‌وجود آمده در زمینه انحصاری‌شدن بازار برای یک شرکت خصوصی و پیش‌شرط‌های لازم برای دریافت مجوز را برطرف سازد.
