-
شما شتاب‌دهنده‌ای تخصصی در حوزه سلامت راه‌اندازی کرده‌اید؛ چه انگیزه‌هایی برای ورود به این بازار داشتید؟ چه آمار و ارقامی از اندازه این بازار و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در آن موجود است؟
طبق آمار وزارت بهداشت، اندازه بازار سلامت ایران [سالانه] حدود ۱۳۰هزار میلیارد تومان است. البته از رقم درشت‌تری هم سخن می‌رود: ۱۴۰هزار میلیارد تومان. اما در کل اندازه‌اش همان است که گفته شد و ای‌هلث هم هنوز سهم عمده‌ای از این بازار به دست نیاورده است.
کلیت بازار سلامت بخش‌های مختلفی دارد، از جمله بازار دارو که گردش مالی ۲۰هزار میلیارد تومانی دارد. اندازه بازار دارویی دنیا یک و یک‌دهم تریلیون دلار است. یعنی حدود هزار و ۱۰۰میلیارد دلار. پیش‌بینی می‌شود که اندازه این بازار تا سال ۲۰۲۳ به ۳۰۰میلیارد دلار برسد. یعنی حدود یک‌چهارم اندازه بازار دارو در جهان.
اگر این مدل را در ایران شبیه‌سازی کنیم اندازه بازار ای‌هلث بین یک تا دو‌دَهم اندازه کل بازار سلامت کشور خواهد شد. بنابراین، بازاری ۱۵۰۰ تا ۳هزار میلیارد تومانی در حوزه ای‌هلث خواهیم داشت. براساس آمار معاونت علمی ریاست‌جمهوری، الان حدوداً ۴میلیارد تومان پول در این بازار (بازار آنلاین سلامت ایران) وجود دارد.
-
چرا در حوزه سلامت استارتاپ‌های بزرگی رشد نکرده‌اند و سهم عمده‌ای از بازار نگرفته‌اند؟
بازار ایران (از نظر فرهنگی و مردمی) در مقابل تکنولوژی مقاومت می‌کند، بعد به آن هجمه می‌برد و سرانجام به تعادل می‌رسد. فعلاً نظام سلامت و مردم نسبت به ای‌هلث گارد دارند. اما مطئنم که به زودی این سدها ترک برمی‌دارند. در این شرایط، کسب‌وکارهایی که مقاومت کنند و دوام بیاورند بعدها موفق خواهند شد.
نکته دیگر اینکه جوانان نسبت به این حوزه توهم دارند. این بازار حساسیت‌های خاص خود را دارد. باید افراط و تفریط‌ها را کنار بگذاریم. بازار ای‌هلث به اندازه بازار بایوتک نخواهد بود و آن بازار حداقل ۵برابر ای‌هلث خواهد بود.
-
خیلی‌ها مافیا را عامل عدم رشد استارتاپ‌های حوزه پزشکی و نداشتن کسب‌وکار بزرگی از جنس آی‌تی می‌دانند. به نظر شما در بازار سلامت مافیا داریم؟
من نامش را مافیا نمی‌گذ‌ارم. ولی در این بازار منوپولی و رانت‌خواری وجود دارد. علت فساد سیستم هم نیست. بلکه تفاوت میان شرکت‌های بزرگ و جوانان استارتاپی‌ای است که به وزارت بهداشت می‌روند. مسئولان وزارت بهداشت خطر نمی‌کنند و به جوانان فرصت نمی‌دهند، بلکه به سمت شرکت‌های بزرگ می‌روند.
به همین دلیل، شرکت‌های سنتی همکاران و پارتنرهای وزارت بهداشت در حوزه‌های خرد و کلان‌اند. هشتاد درصدِ خدمات اچ‌آی‌اف‌آی کشور در حوزه خُرد دست سه بازیگر است. این سه بازیگر هم به تازه‌واردها اجازه ورود نمی‌دهند. آنها به لحاظ اقتصادی بسیار بزرگ شده و بی‌رقیب‌اند.
از طرفی، در این ناحیه فرصت‌های بزرگی برای راه‌اندازی استارتاپ وجود دارد. اما نه وزارت بهداشت و نه بیمارستان‌ها نمی‌خواهند با جوانان کار کنند. در نتیجه، بعضی از شرکت‌ها رانتی هستند و بحثی در آن نیست.
نکته دیگر اینکه در بیمه سلامت دولت و سه‌چهار شرکت دیگر حضور دارند، در فضایی مناسب برای حضور استارتاپ‌ها. مثلاً تأمین اجتماعی بیش از ۴۰درصدِ بیمه‌شدگان کشور را پوشش می‌دهد و تنها پارتنر آن شرکت خدمات ماشینی تأمین اجتماعی است. بیمه سلامت، پوشش‌دهنده‌ی ۴۰درصد دیگر بیمه‌شدگان، تنها یک پارتنر دارد.
بقیه کارها هم توسط اداره‌های مختلف همین سازمان انجام می‌شود و جایی به هیچ بازیگر کوچکی نمی‌دهند. وقتی استارتاپ‌ها می‌خواهند به این حوزه وارد شوند از آنها مجوز سامانه سپاس می‌خواهند.
وقتی برای گرفتن سامانه سپاس اقدام می‌کنند از آنها رتبه شورای عالی انفورماتیک می‌خواهند که این رتبه را تنها چند شرکت بزرگ آی‌تی می‌توانند بگیرند، نه استارتاپ‌های کوچک و شرکت‌های نوپا. در واقع، موانع را ظاهراً قانونی درست می‌کنند. اما در این فرایند استارتاپ‌ها و شرکت‌های کوچک ضرر می‌کنند.
-
یعنی آیا استارتاپ‌ها جز بیمه‌فروشی راهی برای ورود به حوزه بیمه ندارند؟ نمی‌توان نوآوری کرد؟
کسب‌وکارهایی که پشتوانه مالی دارند و گروه‌های خلاقی که حواس‌شان به پایداری است دوام می‌آورند. ایده خلاقانه سهم خود را در بازار دارد. گاردگرفتن/مخالفت ویژگی گام‌های اول و دوم است. اما گام سوم قطعاً نتیجه‌بخش خواهد بود. چون خلاقیت همیشه مجاب‌کننده است.
-
رویکرد شتابدهنده کارا چگونه بوده و روی چه استارتاپ‌هایی سرمایه‌گذاری کرده‌اید؟ ایده‌هایتان تکراری است یا جدید؟
در حال حاضر، وزارت بهداشت و نظام سلامت کشور بزرگ‌ترین موانع رشد استارتاپ‌های این حوزه هستند. در خیلی از کشورهای دنیا، وقتی در حوزه‌ای قوانینی تصویب نشده کسب‌وکارها رشد می‌کنند و قوانین بعداً تدوین می‌شود.
اما در ایران اول مانع رشد کسب‌وکارها می‌شوند تا قوانین را پیدا و تدوین کنند. الان مقررات حوزه سلامت و درمان کشور عمدتاً مربوط به سال ۱۳۳۴ است. در آن قانون هیچگاه پلتفرم جایی ندارد. مجریان قانون هم می‌ترسند مجوز کار بدهند. چون قوانین به‌روز نیست.
به همین دلیل، حضور استارتاپ‌های شتابدهنده در حوزه ژنتیک بیشتر در بخش‌های مربوط به ژنوم و تغذیه و پیش‌گیری بوده تا درمان. در حالی که باید به سمت تشخیص هم می‌رفتیم.
-
چقدر مهم است که ترکیب بنیا‌نگذاران یا هسته اولیه تیم استارتاپ‌های حوزه سلامت متشکل از بچه‌های آی‌تی و پزشکی باشد؟
به‌طور کلی، در این حوزه استارتاپی موفق است که چهار حیطه را مورد توجه قرار دهد: یکی بحث آی‌تی به معنای آی‌تی و نه دولپینگ (بلکه کار با دیتا و بیگ دیتا و الخ)؛ گروه سلامتیان یا بچه‌هایی که پزشکی خوانده‌اند و این حوزه را می‌شناسند.
این‌ها دو جا خیلی نقش دارند: یکی در تولید محتوا و دیگری بردن نرم‌افزار به مطب، بیمارستان و نزد پزشکان و معرفی‌کردن محصول. بنابراین، اگر این گروه پزشک باشند بهتر است. گروه سوم کسانی هستند که بازاریابی می‌دانند. دو گروه اول بیزینس و شیوه‌های توسعه کسب‌وکار را نمی‌دانند. بنابراین، به گروه سوم نیاز است تا با اتخاذ استراتژی‌های درست زمینه رشد و توسعه کار را فراهم کنند. رکن چهارم هم سرمایه‌گذار است.
-
استارتاپ‌ها سهمی از آینده بازار سلامت خواهند داشت؟
هدف اصلی استارتاپ‌های ای‌هلث سه چیز است:
۱٫ کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و مراجعه افراد به داروخانه، مطب پزشک و الخ ـ مثل کسب‌وکارهایی که تله مدیسین و… کار می‌کنند. بعضی از مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهد که چنین استارتاپ‌هایی هزینه‌های سلامت را تا ۱۰درصد کاهش می‌دهند.
۲٫ افزایش کیفیت خدمات؛ الان داشتن گوشی هوشمند هزینه‌ها را کاهش نداده، اما مزیت‌هایی داشته است.
۳٫ ایجاد حیطه‌ها و خدمات جدید کاری است که قبلا وجود نداشته است. این سه کار از عهده استارتاپ‌ها برمی‌آید.
مردم ایران سالانه ۲۰هزار میلیارد تومان پول دارو می‌دهند و حدود ۱۶هزار میلیارد تومان برای تجهیزات پزشکی هزینه می‌کنند. آزمایش، پاراکلینیک و… را هم باید به این هزینه‌ها اضافه کرد. سالانه ۳۰۰ تا ۴۰۰میلیون نسخه پزشکی برای مردم ایران پیچیده می‌شود. برای هر نسخه هم بین ۱۰ تا ۶۰ هزار تومان هزینه می‌شود.
ناعدالتی در این بازار بسیار زیاد است. در ایران حدود ۲۰۰هزار پزشک داریم. اما منابع بازار سلامت در دست ۱۰درصد از این پزشکان قرار دارد. آی‌تی و استارتاپ‌ها می‌توانند در زمینه توزیع عادلانه منابع کمک زیادی بکنند و عدالت اجتماعی را اجرایی کنند.
این کار به افزایش کیفیت خدمات می‌انجامد. کیفیت هم رضایت مصرف‌کننده را به همراه دارد. استارتاپ‌ها می‌توانند در این زمینه هم کارهای بسیاری انجام دهند. بنابراین، قطعاً استارتاپ‌ها از آینده بازار سلامت سهم بزرگی به دست می‌آورند. برای آشنایی بیشتر با سهم بازار
